بیماری سلیاک ؛ علائم ، علت و درمان

• نوشته شده توسط فاطمه مهربان
• 11 / 12 / 1400

بیماری سلیاک یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به گلوتن واکنش نشان می‌دهد. گلوتن نام عمومی گروهی از پروتئین‌های موجود در غلات مانند گندم، جو و چاودار است. در فرد مبتلا به سلیاک، قرار گرفتن در معرض گلوتن باعث التهاب در روده می‌شود. قرار گرفتن در معرض مکرر گلوتن به تدریج به روده کوچک آسیب می‌رساند که می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در جذب مواد معدنی و مواد مغذی از غذا شود.

بیماری سلیاک حدود 1 نفر از هر 100 نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و بسیاری از آنها بدون اینکه بدانند این بیماری را دارند، درواقع به آن مبتلا هستند. حدود 2.5 میلیون نفر در ایالات متحده ممکن است بیماری سلیاک تشخیص داده نشده داشته باشند. تنها راه برای افراد مبتلا به بیماری سلیاک برای جلوگیری از علائم این است که گلوتن را از رژیم غذایی خود دور نگه دارند. اگر احساس کردید به گلوتن حساسیت دارید و یا به هر طریقی مصرف آن شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد با مشاوره پزشکی تماس بگیرید. بیماری سلیاک ممکن است کودکان و بزرگسالان را درگیر کند. در زیر، علائم بیماری سلیاک و همچنین فرآیند تشخیصی، عوامل خطر و رژیم‌های غذایی بدون گلوتن را با جزئیات بررسی می‌کنیم.

علائم بیماری سلیاک

علائم بیماری سلیاک می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. آنها امکان دارد در طول زمان تغییر کنند و از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند. برخی از افراد هیچ علامتی ندارند یا فقط در اواخر زندگی آنها را تجربه می‌کنند. ممکن است فردی تا زمانی که دچار کمبود مواد مغذی یا کم خونی نشود، نمی‌داند که به بیماری سلیاک مبتلا شده است. بدین خاطر لازم است بروز هر نشانه غیرطبیعی در بدن را جدی گرفته و در خصوص آن با مشاوره پزشکی تلفنی مشورت کنید. احتمال بروز علائم گوارشی در کودکان مبتلا به بیماری سلیاک بیشتر از بزرگسالان است. این علائم عبارتند از:

• درد شکم
• نفخ
• گاز
• اسهال مزمن یا یبوست
• حالت تهوع
• استفراغ
• مدفوع رنگ پریده با بوی بد
• مدفوع چرب حالت آبکی دارد

علائم بیماری سلیاک که با سیستم گوارش مرتبط نیستند اغلب ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کاهش وزن
• خستگی
• افسردگی یا اضطراب
• درد مفاصل
• زخم‌های دهان
• بثوراتی به نام درماتیت هرپتی فرمیس
• آسیب عصبی در اندام‌ها، به نام نوروپاتی محیطی که می‌تواند باعث احساس گزگز در پاها شود.

افراد مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است دچار کمبود مواد مغذی شوند زیرا آسیب به روده به تدریج جذب مواد مغذی مانند ویتامین‌های B12، D و K را محدود می‌کند. به همین دلیل، فرد ممکن است به کم خونی ناشی از فقر آهن نیز مبتلا شود. علاوه بر سوء تغذیه، بیماری سلیاک امکان دارد باعث آسیب به روده بزرگ و آسیب جزئی تر به سایر اندام‌ها شود. هر نشانه جزئی را جدی گرفته و حتما با مشاوره تلفنی پزشکی تماس بگیرید. تغییرات علائم ممکن است به موارد اشاره شده در زیر بستگی داشته باشد:

• سن
• آسیب به روده کوچک
• مقدار گلوتن مصرفی
• سنی که مصرف گلوتن شروع شده است
• چه مدت فرد در کودکی و یا کودک در حال حاضر از شیر مادر خود تغذیه کرده است. زیرا علائم در افرادی که مدت طولانی تری از شیر مادر تغذیه کرده‌اند دیرتر ظاهر می‌شود.
• مسائل بهداشتی مانند جراحی، بارداری، عفونت‌ها یا استرس شدید گاهی اوقات می‌توانند علائم بیماری سلیاک را تحریک کنند.

علائم بیماری سلیاک در کودکان

هنگامی که بیماری سلیاک بدن کودک را از جذب مواد مغذی محدود می‌کند یا مانع از آن می‌شود، امکان دارد مشکلات مرتبط با رشد را به دنبال داشته باشد و یا به طور کلی رشد کودک را تحت تاثیر قرار دهد. علائمی که بیماری سلیاک در کودکان ایجاد می‌کند عبارتند از:

• عدم رشد در نوزادان
• تاخیر در رشد و کوتاهی قد
• کاهش وزن
• مینای دندان آسیب دیده
• تغییرات خلقی، از جمله بی حوصلگی یا دلخوری
• بلوغ دیررس

در صورتی که هر یک از این علائم را در کودک خود مشاهده کردید، حتما در اسرع وقت با ویزیت پزشک در منزل تماس بگیرید. تغییر زودهنگام به یک رژیم غذایی بدون گلوتن می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند. آسیب روده اغلب امکان دارد ظرف چند هفته پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی شروع به بهبود کند. با گذشت زمان، کودکان ممکن است بهبودی خود به خودی را تجربه کنند و تا اواخر عمر از علائم بیماری سلیاک عاری بمانند.

بیماری سلیاک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی و یا مشاوره پزشکی شما فکر می‌کند که ممکن است به بیماری سلیاک مبتلا باشید، یک معاینه فیزیکی دقیق انجام می‌دهد و سابقه پزشکی شما را با مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین ممکن است ویزیت پزشک در منزل، آزمایش خون به منظور اندازه گیری سطح آنتی بادی‌های گلوتن را تجویز کند. افراد مبتلا به بیماری سلیاک سطوح بالاتری از آنتی بادی‌های خاص در خون خود دارند. گاهی ممکن است انجام آزمایش ژنتیکی برای بیماری سلیاک در خون ضروری باشد.

مشاوره پزشکی شما ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای بررسی کمبود مواد مغذی انجام دهد، مانند آزمایش خون برای تشخیص سطح آهن. سطح پایین آهن (که می‌تواند باعث کم خونی شود) امکان دارد در بیماری سلیاک رخ دهد.

ارائه دهنده خدمات بهداشتی نیز ممکن است از روده کوچک شما بیوپسی بگیرد تا آسیب به پرزها را بررسی کند. در بیوپسی، پزشک یک آندوسکوپ (لوله نازک و توخالی) را از طریق دهان شما و داخل روده کوچک وارد می‌کند و با ابزاری از روده کوچک نمونه می‌گیرد. این کار با استفاده از آرامبخش یا بیهوشی انجام می‌شود تا از بروز هر گونه ناراحتی در طول عمل جلوگیری شود.

بیماری سلیاک چگونه درمان می‌شود؟

اگر مبتلا به بیماری سلیاک هستید، (کودک یا بزرگسال فرقی ندارد) نمی‌توانید هیچ غذایی حاوی گلوتن (از جمله گندم، چاودار و جو) مصرف کنید. مشاوره تلفنی پزشکی شما را تشویق می‌کند که برای آموزش رسمی رژیم غذایی با یک متخصص تغذیه ملاقات کنید. حذف گلوتن از رژیم غذایی معمولاً در عرض چند روز وضعیت را بهبود می‌بخشد و در نهایت علائم بیماری را پایان می‌دهد. با این حال، پرزها معمولاً به ماه‌ها تا سال‌ها زمان نیاز دارند تا بهبودی کامل پیدا کنند. ممکن است دو تا سه سال طول بکشد تا روده در بزرگسالان بهبود یابد، در حالی که برای یک کودک این فرایند بهبود حدود شش ماه طول می‌کشد.

برای درمان بیماری سلیاک شما به ویزیت‌های منظم یا مشاوره پزشکی تلفنی و یا حضوری (معمولاً در 3 ماهگی، 6 ماهگی و سپس هر سال) نیاز دارید و باید تا پایان عمر در این رژیم غذایی بمانید. خوردن حتی مقدار کمی گلوتن می‌تواند به روده شما آسیب برساند و مشکلات مرتبط با بیماری را دوباره از سر بگیرد.

پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن به این معنی است که شما نمی‌توانید بسیاری از “مواد اصلی” از جمله پاستا، غلات و بسیاری از غذاهای فرآوری شده حاوی گلوتن را بخورید. همچنین ممکن است گلوتن در مواد افزوده شده به غذا برای بهبود بافت یا طعم و در برخی داروها وجود داشته باشد که مصرف آن نیز اغلب افراد مبتلا به بیماری سلیاک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی از منابعی که کمتر به صورت مستقیم دارای گلوتن هستند، ممکن است شامل بستنی و سس سالاد باشد. آلودگی متقاطع یکی دیگر از منابع رایج گلوتن است که زمانی اتفاق می‌افتد که غذاهای بدون گلوتن به طور تصادفی با گلوتن تماس پیدا کنند.

اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید، همچنان می‌توانید با کمک ویزیت پزشک در منزل یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید. به عنوان مثال، نان و ماکارونی ساخته شده از انواع دیگر آرد (سیب زمینی، برنج، ذرت، یا سویا) در دسترس هستند. شرکت‌های مواد غذایی و برخی از فروشگاه‌های مواد غذایی نیز نان و محصولات بدون گلوتن را به بازار عرضه می‌کنند.

همچنین می‌توانید غذاهای تازه‌ای که به طور مصنوعی فرآوری نشده‌اند مانند میوه‌ها، سبزیجات، گوشت و ماهی مصرف کنید، زیرا حاوی گلوتن نیستند.

رژیم غذایی افراد مبتلا به بیماری سلیاک

همانطور که توضیح داده شد، برای اکثر افراد مبتلا به بیماری سلیاک، تغییر به رژیم غذایی بدون گلوتن علائم را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد و ممکن است فرد طی چند روز یا چند هفته متوجه بهبودی شود. در کودکان، روده کوچک معمولا در 3 تا 6 ماه بهبود می‌یابد. در بزرگسالان، بهبودی کامل ممکن است چندین سال طول بکشد. هنگامی که روده بهبود یافت، بدن دوباره قادر به جذب مناسب مواد مغذی از غذا است.

داشتن یک رژیم غذایی بدون گلوتن در برخی از نقاط جهان آسان تر از همیشه است، جایی که گزینه‌های بدون گلوتن به طور گسترده در دسترس هستند. نکته کلیدی این است که بدانید کدام غذاها و محصولاتی مانند خمیردندان حاوی گلوتن هستند. مشاوره پزشکی قادر است شما را به یک متخصص تغذیه ماهر ارجاع دهد که در این امر شما را یاری کند.

انواع تست آلرژی

ثبت درخواست

چه چیزی بخوریم و از چه چیزی اجتناب کنیم؟

پیشتر گفته شد که گلوتن به طور طبیعی در گندم، چاودار و جو وجود دارد. اکثر غلات، ماکارونی و همچنین بسیاری از غذاهای فرآوری شده حاوی گلوتن هستند. آبجو و سایر نوشیدنی‌های الکلی مبتنی بر غلات نیز می‌توانند حاوی آن باشند. بررسی برچسب‌های موارد خوراکی و غذایی برای افراد مبتلا به بیماری سلیاک بسیار مهم است زیرا گلوتن می‌تواند به صورت غیر منتظره جزء مواد تشکیل دهنده فرعی برخی از محصولات باشد. غذاهایی که گلوتن ندارند عبارتند از:

• گوشت و ماهی
• میوه‌ها و سبزیجات
• برخی از غلات، از جمله برنج، آمارانت، کینوا و گندم سیاه
• آرد برنج
• غلات مانند ذرت، ارزن، سورگوم (ذرت خوشه‌ای)
• ماکارونی، نان، محصولات پخته شده و سایر محصولات با برچسب “بدون گلوتن”

فرد همچنین می‌تواند با جایگزینی مواد و گاهی اوقات با تنظیم زمان و دمای پخت، گلوتن را از دستور پخت حذف کند. در گذشته، متخصصان و اغلب مشاوره پزشکی تلفنی توصیه می‌کردند که افراد مبتلا به بیماری سلیاک از مصرف جو پرهیز کنند. با این حال، شواهد معتبری اکنون نشان می‌دهد که مقادیر متوسطی از جو به طور کلی بی خطر هستند، مشروط بر اینکه جو دوسر در طول فرآوری با گلوتن تماس نداشته باشد.

با توجه به منبع مورد اعتماد سازمان غذا و دارو (FDA)، تولیدکنندگان نباید یک محصول غذایی را بدون گلوتن برچسب گذاری کنند، مگر اینکه حاوی کمتر از 20 قسمت در میلیون گلوتن باشد (پایین ترین سطحی که آزمایش‌ها می‌توانند به طور قابل اعتماد تشخیص دهند).

شایان ذکر است که در هنگام سفر در نظر داشته باشید که مقررات مربوط به برچسب گذاری از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. بسیاری از غذاهای فرآوری شده می‌توانند حاوی گلوتن باشند، از جمله:

• سوپ‌های کنسرو شده
• سس سالاد
• سس گوجه
• سس خردل
• سس سویا
• چاشنی‌ها
• بستنی
• برخی از آب نبات‌ها
• گوشت‌های فرآوری شده و کنسرو شده و سوسیس

محصولات غیر خوراکی همچنین می‌توانند حاوی گلوتن باشند، از جمله:

• برخی از داروهای تجویزی و بدون نسخه
• محصولات ویتامینی
• خمیر دندان
• لوازم آرایشی، از جمله رژ لب، براق کننده لب و بالم لب
• تمبر پستی

در مورد رژیم بدون گلوتن و کسب اطلاعات بیشتر با ویزیت پزشک در منزل مشورت کنید.

آیا همه افراد باید از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی کنند؟

رژیم‌های غذایی بدون گلوتن در سال‌های اخیر محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند. با این حال، تحقیقات مشاوره تلفنی پزشکی نشان نمی‌دهد که این رژیم غذایی برای افرادی که بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن غیر سلیاک ندارند مفید باشد.

با توجه به منبع معتبر موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی، هیچ اطلاعات فعلی نشان نمی‌دهد که عموم مردم باید برای کاهش وزن یا حفظ بهتر سلامتی رژیم غذایی بدون گلوتن داشته باشند. غذاهای حاوی گلوتن می‌توانند منابع مهم ویتامین‌ها و مواد معدنی از جمله فیبر، آهن و کلسیم باشند. قبل از حذف این غذاها با یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی و یا مشاوره پزشکی خود صحبت کنید، زیرا انجام این کار می‌تواند منجر به کمبود مواد مغذی شود.

زندگی با بیماری سلیاک چگونه است؟

پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن تغییر بزرگی در زندگی شما خواهد بود (تغییر خوب و ضروری در صورت ابتلا به بیماری سلیاک). باید در عادات غذایی خود تجدید نظر کنید، از جمله آنچه برای ناهار می‌خرید، در مهمانی‌ها چه می‌خورید یا میان‌وعده‌هایی که می‌خورید. هنگامی که به خرید مواد غذایی می‌روید، حتما برچسب مواد تشکیل دهنده را به دقت بخوانید تا از بلع تصادفی گلوتن جلوگیری کنید. اگر پس از خواندن برچسب‌ها از محتوای گلوتن مطمئن نیستید، همچنان این احتمال وجود دارد که برای شما خطرناک باشد. ریسک نکنید. عدم جذب ویتامین‌ها که در اثر آسیب وارد شده به روده ایجاد می‌شود امکان دارد منجر به کمبود مواد مغذی شود. کمبود مواد مغذی نیز مشکلاتی از قبیل موارد زیر را به دنبال دارد:

• کم خونی
• ریزش مو
• پوکی استخوان
• زخم روده کوچک

نمونه گیری در منزل

ثبت درخواست

ویزیت پزشک در منزل، بیماری سلیاک را با برخی از انواع سرطان از جمله لنفوم که در گلبول‌های سفید ایجاد می‌شود، مرتبط دانسته‌اند. با این حال، این ارتباط نادر است و اکثر افراد مبتلا به بیماری سلیاک هرگز به سرطان مرتبط مبتلا نمی‌شوند. رژیم غذایی بدون گلوتن می‌تواند این خطر را کاهش دهد.

برخی از افراد دچار بیماری سلیاک مقاوم می‌شوند، که شامل عدم پاسخ بدن به رژیم غذایی بدون گلوتن برای 12 ماه یا بیشتر می‌شود. این مورد نادر است و 1 تا 2 درصد از افراد مبتلا به بیماری سلیاک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افرادی که این بیماری را دارند تقریباً همیشه بالای 50 سال سن دارند.

یک متخصص تغذیه، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی و یا ویزیت پزشک در منزل که در زمینه غذا و تغذیه تخصص دارد، می‌تواند در رژیم غذایی بدون گلوتن به شما کمک کند. همچنین گروه‌های حمایتی وجود دارند که می‌توانند به بیمارانی که به تازگی مبتلا به بیماری سلیاک تشخیص داده شده‌اند، کمک کنند.

علل و عوامل خطر بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی است. وقتی فرد و یا کودکی که به این بیماری مبتلا است، گلوتن می‌خورد، سیستم ایمنی بدنش به روده کوچکش حمله کرده و به آن آسیب می‌رساند. با گذشت زمان، برآمدگی‌های انگشت مانند در روده که مواد مغذی به نام پرز را جذب می‌کنند، آسیب می‌بینند و جذب کلی را محدود می‌کنند. همانطور که اشاره شد، این می‌تواند منجر به تعدادی از مشکلات سلامتی شود. این بیماری در افراد سفیدپوست و در زنان رایج تر است. همچنین در خانواده‌ها ایجاد می‌شود. بدین معنا، فردی که والدین یا خواهر و برادری دارد که به بیماری سلیاک مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر هستند. بیماری سلیاک در افراد مبتلا به سایر بیماری‌ها شایع تر است، از جمله:

• سندرم داون
• سندرم ترنر
• دیابت نوع 1

چه مشکلات سلامتی دیگری می‌تواند همراه با بیماری سلیاک ایجاد شود؟

بیماری سلیاک می‌تواند بیمار را در برابر سایر مشکلات سلامتی آسیب پذیر کند، از جمله:

• سوء تغذیه
• پوکی استخوان، بیماری است که استخوان‌ها را ضعیف می‌کند و منجر به شکستگی می‌شود. این بدین دلیل است که فرد در جذب کلسیم و ویتامین D کافی مشکل دارد.
• ناباروری
• سرطان روده (بسیار نادر)

افرادی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند ممکن است بیماری‌های خود ایمنی دیگری نیز داشته باشند، از جمله:

• بیماری تیروئید یا بیماری کبد
• دیابت نوع 1
• لوپوس
• روماتیسم مفصلی
• سندرم شوگرن (اختلالی که باعث تولید ناکافی رطوبت توسط غدد می‌شود)
• اختلالات خودایمنی کبد

برخی از افراد «بیماری سلیاک غیر کلاسیک» دارند، مانند زمانی که تنها علامت آن کم خونی است. بیماری سلیاک غیر کلاسیک در حال تبدیل شدن به شایع ترین شکل بیماری سلیاک است. برخی دیگر ممکن است «بیماری سلیاک بدون علامت» داشته باشند که اصلاً هیچ علامتی ندارد.

ویزیت پزشک در منزل

ثبت درخواست

تفاوت بین بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن غیر سلیاک (NCGS) چیست؟

بیماری سلیاک باعث آسیب به روده کوچک می‌شود. نشانگرهای خاصی در خون وجود دارد که به تایید تشخیص کمک می‌کند. حساسیت غیر سلیاک به گلوتن باعث علائمی می‌شود که ممکن است شامل تهوع، استفراغ، درد شکم، سردرد، اسهال، درد مفاصل، خستگی و “مه مغزی” باشد. این علائم ممکن است خفیف یا شدید باشند. با این حال، NCGS به روده آسیب نمی‌رساند. هیچ نشانگر خاصی در خون وجود ندارد و تشخیص نیاز به بهبود علائم پس از پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن دارد.

بیماری سلیاک؛ جمع‌بندی

بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است. قرار گرفتن در معرض گلوتن باعث می‌شود بدن به سلول‌های روده کوچک حمله کند. هیچ درمانی وجود ندارد، اما فرد می‌تواند علائم را با تغییر به رژیم غذایی بدون گلوتن کاهش یا تسکین دهد.

مقالات مرتبط
• 

  باتری سمعک کملیون

  23 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک دی جی هیر

  21 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک رناتا

  21 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک آیسل تک

  18 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک انرجایزر

  18 / 08 / 1401

لیست چکاپ های مرتبط
• 

  آزمایش عفونت ادراری در مردان و زنان

  20 / 11 / 1399
• 

  آزمایش سلامت پوست و مو

  14 / 11 / 1399
• 

  آزمایشات پیش از ازدواج مردان و زنان

  13 / 11 / 1399
• 

  آزمایش انعقاد خون

  13 / 11 / 1399
• 

  آزمایش ژنتیک مردان

  13 / 11 / 1399