گلبولهای قرمز خون، سلولهای خونی دیسکی شکل هستند که اکسیژن را به اندامها و بافتهای بدن شما حمل میکنند. کم خونی زمانی اتفاق میافتد که تعداد گلبولهای قرمز سالم در بدن شما بسیار کم باشد. هر قسمت از بدن شما برای عملکرد موثر به اکسیژن کافی نیاز دارد. بسیاری از علائم کم خونی، مانند خستگی و تنگی نفس، ناشی از کاهش اکسیژن رسانی به اندامها و بافتهای حیاتی بدن شماست.
گلبولهای قرمز حاوی پروتئین غنی از آهن به نام هموگلوبین هستند. هموگلوبین به اکسیژن در ریههای شما متصل میشود و به گلبولهای قرمز اجازه میدهد آن را در سراسر بدن حمل و منتقل کنند. کم خونی با توجه به میزان هموگلوبین خون شما اندازه گیری میشود.
مشاوره پزشکی با استفاده از تحقیقات انجام شده و گزارشات ثبت شده، تخمین میزند که کم خونی بیش از 1.74 میلیارد نفر در سراسر جهان را در سال 2019 تحت تاثیر قرار داده است. زنان و افراد مبتلا به بیماریهای مزمن مانند سرطان بیشتر در معرض خطر ابتلا به کم خونی (آنمی) هستند.
انواع و علل مختلفی برای کم خونی وجود دارد. برخی از انواع کم خونی خفیف هستند و به راحتی قابل درمان هستند، در حالی که برخی دیگر میتوانند عوارض بالقوه جدی برای سلامتی ایجاد کنند. این مقاله به بررسی علل مختلف، علائم و عوامل تغذیهای مرتبط با کم خونی (آنمی) میپردازد و همچنین نحوه تشخیص و درمان آن را توضیح میدهد.
فهرست مطالب
گلبولهای قرمز خون در مغز استخوان شما تولید میشوند و طول عمر متوسطی بین 100 تا 120 روز دارند. به طور متوسط، مغز استخوان در هر ثانیه 2 میلیون گلبول قرمز تولید میکند در حالی که تقریباً همین تعداد از گردش خون خارج میشود. ویزیت پزشک در منزل بدین صورت توضیح میدهد؛ حدود 1 درصد گلبولهای قرمز خون شما هر روز از گردش خون خارج شده و جایگزین میشود. هر فرآیندی که بر این تعادل بین تولید و تخریب گلبولهای قرمز تأثیر منفی بگذارد میتواند باعث کم خونی یا آنمی شود.
علل کم خونی به طور کلی به مواردی تقسیم میشوند که تولید گلبولهای قرمز را کاهش میدهند و مواردی که باعث افزایش تخریب یا از دست دادن گلبولهای قرمز میشوند.
وقتی تولید گلبولهای قرمز کمتر از حد طبیعی باشد، تعداد گلبولهای قرمز خون بیشتری؛ نسبت به ورود به گردش خون از بدن شما خارج میشود. این به طور بالقوه میتواند منجر به کم خونی شود. عواملی که تولید گلبولهای قرمز را کاهش میدهند به دو دسته اکتسابی و ارثی تقسیم میشوند. عوامل اکتسابی که میتوانند تولید RBC را کاهش دهند عبارتند از:
برخی از انواع شرایط ژنتیکی (ارثی) نیز با کاهش تولید گلبولهای قرمز سالم همراه است. این شامل:
عواملی که باعث افزایش تخریب یا از بین رفتن گلبولهای قرمز میشود:
از سوی دیگر، هر چیزی که باعث از بین رفتن یا نابود شدن گلبولهای قرمز خون با سرعتی سریعتر از تولید آنها شود، میتواند کم خونی یا آنمی را به دنبال داشته باشد.
عواملی که باعث افزایش تخریب گلبولهای قرمز میشوند نیز میتوانند اکتسابی یا ارثی باشند. برخی از عوامل اکتسابی که ممکن است منجر به افزایش تخریب یا از دست دادن گلبولهای قرمز خون شوند عبارتند از:
از دست دادن خون که میتواند به دلیل:
همولیز، زمانی است که گلبولهای قرمز به دلیل موارد زیر خیلی زود تجزیه می شوند:
برخی از دلایل ارثی افزایش تخریب گلبولهای قرمز خون میتواند شامل موارد زیر باشد:
موارد اشاره شده در بالا مربوط به حالتی است که سلولهای قرمز به خودی خود در حال از بین رفتند هستند و وجود برخی عوامل (مانند عوامل اشاره شده) باعث افزایش سرعت این فرایند (تخریب یا از بین رفتن سلولها) میشدند. با این حال، عوامل خاص دیگری نیز وجود دارند که ممکن است خطر ابتلا به کم خونی را در برخی از افراد افزایش دهد. این شامل:
بسیاری از علائم کم خونی با کمبود اکسیژن به اندامها و بافتهای بدن مرتبط است. علائم ایجاد شده توسط کم خونی اغلب در افراد مختلف متفاوت هستند. همچنین نوع کم خونی ممکن است نشانههای متفاوتی را بر جای بگذارد. با این وجود، مشاوره پزشکی تلفنی بیان میکند که علائم رایج کم خونی یا آنمی به شرح زیر هستند:
علائم دیگری که ممکن است در برخی از انواع کم خونی رخ دهد عبارتند از:
اگر علائم کم خونی را دارید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید، به خصوص اگر غش یا درد قفسه سینه را تجربه کنید. علائم کم خونی در کودکان را به طور دقیق در مقاله لینک شده مشاهده کنید.
کم خونی انواع مختلفی دارد. کم خونی فقر آهن یکی از شایع ترین آنها است. انواع دیگر این بیماری تنها بر تعداد کمی از افراد تأثیر میگذارد. در ادامه نگاهی به انواع کم خونی یا آنمی پرداختهایم.
کم خونی ناشی از فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی است و زمانی اتفاق میافتد که بدن آهن کافی دریافت نمیکند. تخمین زده میشود که 50 درصد همه کم خونیها به دلیل کمبود آهن است. عوامل مختلفی میتوانند به کاهش سطح آهن در بدن شما تاثیر بگذارند، از جمله:
به گفته مشاوره تلفنی پزشکی؛ بسیاری از افراد مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن خفیف یا متوسط هیچ علامتی ندارند. در این افراد، کم خونی اغلب طی آزمایشات معمول خون تشخیص داده میشود. کم خونی شدید ناشی از فقر آهن میتواند علائمی را ایجاد کند که اغلب شامل موارد زیر هستند، اما محدود به موارد زیر نیست:
هنگامی که این نوع کم خونی درمان نشود، امکان دارد عوارض بالقوه جدی ایجاد کند.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین به دلیل داشتن سطوح پایین تر از حد طبیعی فولات یا ویتامین B12 ایجاد میشود. این نوع کم خونی معمولاً به دلیل دریافت کم این مواد مغذی در رژیم غذایی است. علاوه بر برخی از علائم عمومی کم خونی، برخی از علائمی که نشان میدهد کم خونی ممکن است به دلیل سطوح پایین فولات ایجاد شود میتواند شامل موارد زیر باشد:
کم خونی پرنیشیوز نوع خاصی از کم خونی است که به دلیل سطوح پایین ویتامین B12 ایجاد میشود. افراد مبتلا به این نوع از کم خونی خطرناک اغلب فاقد پروتئین ساخته شده در معده به نام فاکتور داخلی هستند. فاکتور درونی به بدن شما کمک میکند تا ویتامین B12 را از رژیم غذایی شما جذب کند. در برخی موارد، روده کوچک نیز در جذب ویتامین B12 مشکل دارد. کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 نیز دارای علائم رایج کم خونی است. برخی از علائم مختص کمبود ویتامین B12 عبارتند از:
علائم گوارشی را نیز این نوع از آنمی به همراه دارد که شامل موارد زیر هستند:
در کمخونی همولیتیک، گلبولهای قرمز خون سریعتر از آنچه بدن شما بتواند آنها را جایگزین کند، از بین میروند. علل مختلفی برای کم خونی همولیتیک وجود دارد، از جمله:
علاوه بر علائم کم خونی عمومی، برخی از علائم اضافی که بیشتر مختص کم خونی همولیتیک هستند عبارتند از:
ویزیت پزشک در منزل بدین صورت توضیح میدهد که کم خونی آپلاستیک زمانی اتفاق میافتد که مغز استخوان شما گلبولهای قرمز کافی تولید نمیکند. این به دلیل آسیب به سلولهای بنیادی در مغز استخوان است که به طور معمول به گلبولهای قرمز تبدیل میشوند. به دلیل این آسیب، گلبولهای قرمز کمتری ساخته میشود.
کم خونی آپلاستیک بیشتر در اثر فعالیت خودایمنی ایجاد میشود که در طی آن سیستم ایمنی بدن شما به سلولهای بنیادی در مغز استخوان حمله میکند. سایر علل بالقوه شامل داروهای خاص، قرار گرفتن در معرض سموم و تغییرات ژنتیکی ارثی است.
کم خونی آپلاستیک همچنین بر تولید گلبولهای سفید و پلاکتها تأثیر میگذارد. بنابراین افراد مبتلا به این نوع کم خونی علاوه بر تعداد کم گلبولهای قرمز خون، تعداد گلبولهای سفید و پلاکت خون نیز کم هستند.
تعداد کم گلبولهای سفید خون میتواند منجر به بروز عفونتهای مکرر شود، در حالی که سطوح پایین پلاکتها امکان دارد باعث کبودی یا خونریزی آسان شود. سایر علائم بالقوه کم خونی آپلاستیک شامل بثورات پوستی و حالت تهوع است.
کم خونی التهابی یا بیماری مزمن به دلیل شرایط بهداشتی زمینهای است که باعث التهاب در بدن میشود. اعتقاد بر این است که اثرات این التهاب ممکن است نحوه عملکرد بدن شما را تغییر دهد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به این نوع کم خونی ممکن است با موارد زیر روبرو باشند:
بسیاری از شرایط مختلف سلامتی میتوانند باعث کم خونی التهاب یا بیماری مزمن شوند. برخی از نمونهها عبارتند از موارد اشاره شده در زیر، اما لازم اس بدانید که محدود به این موارد نیستند:
نیاز روزانه به ویتامین و آهن بسته به جنس و سن متفاوت است. زنان به دلیل از دست دادن آهن در دوران قاعدگی و رشد جنین در دوران بارداری به آهن و فولات بیشتری نسبت به مردان نیاز دارند.
با توجه به منبع معتبر مؤسسه ملی سلامت، مصرف روزانه توصیه شده آهن برای بزرگسالان 19 تا 50 ساله به شرح زیر است:
افراد بالای 50 سال تنها به 8 میلی گرم آهن در روز نیاز دارند. اگر نتوان سطح کافی آهن را تنها از طریق رژیم غذایی به دست آورد، ممکن است مکمل مورد نیاز باشد. در این رابطه میتوانید با مشاوره پزشکی مشورت کنید. منابع خوب آهن که در رژیم غذایی قرار دارند، عبارتند از:
فولات شکل اسید فولیک است که به طور طبیعی در بدن وجود دارد. افراد بالای 14 سال به 400 میکروگرم معادل فولات رژیم غذایی (mcg/DFE) در روز نیاز دارند. اگر باردار یا شیرده هستید، میزان مصرف توصیه شده به ترتیب به 600 میکروگرم/DFE و 500 میکروگرم/DFE در روز افزایش مییابد. نمونههایی از غذاهای غنی از فولات عبارتند از:
همچنین میتوانید اسید فولیک را با غلات و نانهای غنی شده به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
توصیه روزانه بزرگسالان برای ویتامین B12، 2.4 میکروگرم است. طبق گفته NIH، اگر باردار هستید، به 2.6 میکروگرم در روز و اگر شیر میدهید، به 2.8 میکروگرم در روز نیاز دارید. جگر گاو و صدف دو مورد از بهترین منابع ویتامین B12 هستند. سایر منابع خوب عبارتند از:
ویتامین B12 همچنین به عنوان مکمل برای کسانی که به اندازه کافی از رژیم غذایی خود دریافت نمیکنند در دسترس است. اگر میدانید کم خونی دارید یا به اندازه کافی از مواد مغذی بالا دریافت نمیکنید، با خرید مکملها، میزا مورد نیاز آهن، فولات و ویتامین B16 بدن خود را به دست آورید. البته به یاد داشته باشید که قبل از مصرف هر مکملی، با متخصص مراقبتهای بهداشتی یا مشاوره پزشکی تلفنی خود صحبت کنید تا مطمئن شوید مکملهایی که میخواهید مصرف کنید برای شما بی خطر هستند.
تشخیص کم خونی یا آنمی با بررسی تاریخچه سلامتی و سابقه سلامت خانوادگی شما همراه با معاینه فیزیکی شروع میشود. سابقه خانوادگی انواع خاصی از کم خونی مانند بیماری سلول داسی شکل میتواند مفید باشد. سابقه قرار گرفتن در معرض عوامل سمی در خانه یا محل کار ممکن است به یک علت محیطی اشاره کند.
آزمایشات آزمایشگاهی اغلب برای تشخیص کم خونی ( آزمایش کم خونی ) استفاده میشود. چند نمونه از آزمایشاتی که ممکن است پزشک شما تجویز کند عبارتند از:
شمارش کامل خون (CBC): آزمایش خون CBC سطح هموگلوبین شما را اندازه گیری میکند و میتواند تعداد و اندازه گلبولهای قرمز خون را نشان دهد. همچنین میتواند نشان دهد که آیا سطح سایر سلولهای خونی مانند گلبولهای سفید و پلاکتها طبیعی است یا خیر.
شمارش رتیکولوسیتها: شمارش رتیکولوسیت یک آزمایش خون است که سطح گلبولهای قرمز نابالغ به نام رتیکولوسیتها را اندازه گیری میکند. این میتواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا مغز استخوان شما به اندازه کافی گلبولهای قرمز جدید تولید میکند یا خیر.
بررسی سطح آهن: سرم آزمایش آهن یک آزمایش خون است که میزان کل آهن موجود در خون شما را اندازه گیری میکند. میتواند نشان دهد که آیا کمبود آهن دلیل کم خونی است یا خیر.
تست فریتین: آزمایش فریتین یک آزمایش خون است که ذخایر آهن را در بدن شما تجزیه و تحلیل میکند.
آزمایش ویتامین B12: آزمایش ویتامین B12 یک آزمایش خون است که سطح ویتامین B12 شما را اندازه گیری میکند و به پزشک کمک میکند تا تعیین کند که آیا این سطوح خیلی پایین است یا خیر.
تست اسید فولیک: آزمایش اسید فولیک یک آزمایش خون است که سطح فولات موجود در بدن شما را اندازه گیری میکند و مشخص میکند که آیا این سطح خیلی پایین است یا خیر.
تست کومبز: تست کومبز یک آزمایش خون است که به دنبال وجود اتوآنتی بادیهایی است که گلبولهای قرمز خون شما را هدف قرار داده و از بین میبرند.
آزمایش خون مخفی مدفوع: این آزمایش یک ماده شیمیایی را روی نمونه مدفوع اعمال میکند تا ببیند آیا خون وجود دارد یا خیر. اگر آزمایش مثبت باشد به این معنی است که خون در جایی از دستگاه گوارش شما از دست میرود. شرایط بهداشتی مانند زخم معده، کولیت اولسراتیو و سرطان روده بزرگ میتوانند باعث ایجاد خون در مدفوع شوند.
آزمایشات مغز استخوان: آزمایش آسپیراسیون مغز استخوان یا بیوپسی میتواند به ویزیت پزشک در منزل کمک کند تا ببیند آیا مغز استخوان شما به طور طبیعی کار میکند یا خیر. اگر مشکوک به بیماریهایی مانند لوسمی، مولتیپل میلوما یا کم خونی آپلاستیک باشد، این نوع آزمایشها میتوانند بسیار مفید و موثر باشند.
در صورت عدم درمان، کم خونی یا آنمی میتواند منجر به بروز عوارض بالقوه جدی شود. بدین خاطر است که پزشکان به طور دائمی توصیه میکنند که افراد شرایط سلامتی خود را با انجام چکابهای منظم تحت نظر داشته باشند. زیرا با استفاده از این تستها قادر هستید درمان را به صورت زودهنگام شروع کرده و از بروز هرگونه عوارض جلوگیری کنید. عوارض ناشی از کم خونی درمان نشده شامل موارد زیر است:
برای جلوگیری از عوارض احتمالی، در صورت بروز علائم یا نشانه کم خونی، مهم است که به مشاوره پزشکی خود مراجعه کنید. در بسیاری از شرایط، کم خونی به راحتی قابل درمان است.
درمان کم خونی بستگی به عامل ایجاد آن دارد. به عنوان مثال، اگر کم خونی شما ناشی از یک بیماری زمینهای باشد، پزشک برای درمان آن بیماری خاص با شما همکاری خواهد کرد. اغلب، این میتواند به بهبود کم خونی کمک کند.
کم خونی ناشی از دریافت ناکافی آهن، ویتامین B12 یا فولات در رژیم غذایی ممکن است با مکملهای غذایی درمان شود. در برخی موارد، اگر B12 به درستی از دستگاه گوارش جذب نشود، ممکن است نیاز به تزریق آن باشد.
این امکان نیز وجود دارد که پزشک یا متخصص تغذیه برای شما رژیم غذایی تجویز کند که حاوی مقادیر مناسبی از ویتامینها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی باشد که ممکن است در رژیم فعلی شما کمبود داشته باشد. در برخی موارد، اگر کم خونی شدید باشد، پزشکان ممکن است از داروهایی به نام عوامل محرک اریتروپوئز به منظور افزایش تولید گلبولهای قرمز در مغز استخوان استفاده کنند. این داروها به روشی مشابه هورمون اریتروپویتین عمل میکنند که کلیههای شما به طور طبیعی آن را تولید میکنند.
اگر خونریزی شدید رخ دهد یا سطح هموگلوبین بسیار پایین باشد، ممکن است نیاز به تزریق خون باشد. در طول انتقال خون، خون اهدایی توسط فردی که دارای گروه خونی مشابه است، دریافت خواهید کرد.
چشم انداز طولانی مدت کم خونی یا آنمی به علت و پاسخ به درمان بستگی دارد. کم خونی اغلب بسیار قابل درمان است، اما اگر درمان نشود ممکن است د عوارض جدی ایجاد کند. چشم انداز کم خونی ناشی از کمبود آهن یا ویتامینها معمولاً خوب است، مشروط بر اینکه جایگزین این مواد مغذی مهم به موقع دریافت شود.
در آینده، مهم است که به رژیم غذایی خود توجه کنید تا مطمئن شوید که مقادیر توصیه شده روزانه آهن، فولات و ویتامین B12 را دریافت میکنید. در نظر گرفتن مصرف روزانه مولتی ویتامین نیز ممکن است مفید باشد.
برای کم خونی به دلایل دیگر، چشم انداز میتواند متفاوت باشد. این امکان وجود دارد که برای مدیریت کم خونی یا شرایط بهداشتی زمینهای که باعث آن میشود به درمان طولانی مدت نیاز داشته باشید. با مشاوره پزشکی تلفنی خود در مورد آنچه در شرایط فردی خود انتظار دارید صحبت کنید، از جمله اینکه آیا در حال بررسی مکمل هستید و اینکه آیا برای شما مناسب است یا خیر.
کم خونی زمانی است که سطح گلبولهای قرمز در بدن شما کم است. وقتی این اتفاق میافتد، اندامها و بافتهای شما زمان بیشتری برای دریافت اکسیژن دارند. در نتیجه، ممکن است علائمی مانند خستگی، ضعف و تنگی نفس را تجربه کنید.
بدن شما روزانه میلیونها گلبول قرمز را از گردش خون خارج میکند و گلبولهای جدید را جایگزین آنها میکند. هنگامی که این روند مختل شود، میتواند باعث کم خونی شود. به عنوان مثال، اگر تولید گلبولهای قرمز کاهش یابد یا این سلولهای خونی زودتر از حد طبیعی از بین بروند، کم خونی ممکن است رخ دهد.
یکی از شایع ترین علل کم خونی دریافت نکردن مواد مغذی کافی مانند آهن، فولات یا ویتامین B12 است. با این حال، کم خونی همچنین میتواند ناشی از از دست دادن خون و طیف گستردهای از بیماریهای زمینهای باشد.
اگر کم خونی درمان نشود ممکن است عوارض جدی ایجاد شود. به همین دلیل است که اگر علائم کم خونی دارید، مهم است که با یک متخصص مراقبتهای بهداشتی صحبت کنید. آنها میتوانند به شما یک تشخیص مناسب بدهند، علت را تعیین کنند و یک برنامه درمانی مناسب برای شما ایجاد کنند، دیگر جای نگرانی نیست.