نشانه ها، علائم و راه های پیشگیری از زوال عقل چیست؟
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
09 / 12 / 1400
زوال عقل به معنی کاهش عملکرد شناختی است. برای اینکه آسیب ذهنی به‌عنوان زوال عقل در نظر گرفته شود، باید این مسئله، حداقل دو عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار دهد. زوال عقل ممکن است بر حافظه، تفکر، زبان، قضاوت و رفتار تاثیر بگذارد. زوال عقل می‌تواند درنتیجه انواع بیماری‌ها یا آسیب‌ها ایجاد شود. این اختلال ذهنی از خفیف تا شدید متغیر است و همچنین، ممکن است موجب تغییرات شخصیتی شود. برخی از انواع زوال عقل، پیشرونده هستند. این بدین معناست که این اختلال می‌تواند با گذشت زمان بدتر شود. برخی از انواع زوال عقل قابل‌درمان و حتی بازگشت‌پذیر هستند. در ادامه با این اختلال بیشتر آشنا می‌شوید.
فهرست مطالب
علائم و نشانه‌های زوال عقل چیست؟
زوال عقل می‌تواند در مراحل اول علائمی مثل علائم زیر را ایجاد کند:
- عدم سازگاری مناسب با تغییرات: ممکن است فرد مبتلا به زوال عقل برای پذیرش تغییرات در محیط یا برنامه‌ها دچار مشکل شود.
- تغییرات ظریف در ایجاد حافظه کوتاه‌مدت: فردی ممکن است اتفاقات 15 سال پیش را به یاد بیاورد اما نمی‌تواند به یاد بیاورد که دیروز چه غذایی خورده است.
- رسیدن به کلمات درست: با ایجاد زوال عقل ممکن است یادآوری یا تداعی کلمات دشوار شود.
- تکرار کردن: ممکن است فرد مبتلا به زوال عقل دائما یک سوال را بپرسد، یک رفتار را انجام دهد یا یک داستان را چندین بار بگوید.
- سردرگمی در جهت‌یابی: مکان‌هایی که زمانی برای فرد آشنا بوده است ممکن است در حال حاضر، خارجی به نظر برسد. همچنین این افراد ممکن است در رانندگی در مسیرهای همیشگی به مشکل بخورند زیرا دیگر این مسیرها آشنا به نظر نمی‌رسد.
- مشکل در دنبال کردن خط سیر داستان: فرد ممکن است در دنبال کردن خط سیر داستان فردی دیگر یا توصیف آن با مشکل مواجه شود.
- تغییرات در خلق‌وخو: افسردگی، ناامیدی و عصبانیت در افراد مبتلا به زوال عقل شایع هستند.
- از دست دادن علاقه: ممکن است افراد مبتلا به زوال عقل، بی‌تفاوتی را تجربه کنند. این مسئله شامل از دست دادن علاقه به فعالیت‌ها و سرگرمی‌های موردعلاقه در گذشته می‌شود.
- گیجی: ممکن است فرد مبتلا به زوال عقل، دیگر با افراد، مکان‌ها و اتفاقات گذشته آشنا نباشد. همچنین، ممکن است این فرد نتواند آشنایان خود را به یاد بیاورد.
- مشکل در انجام کارهای روزمره: فردی که در مراحل اولیه زوال عقل قرار دارد ممکن است در یادآوری وظایفی که چندین سال انجام داده است با مشکل مواجه شود.
علت زوال عقل چیست؟
علل مختلفی برای زوال عقل وجود دارد. این مسئله به‌طورکلی از تخریب نورون‌ها یا اختلال در سیستم‌های دیگر بدن که بر نورون‌ها تاثیر می‌گذارند ناشی می‌شود. بیماری‌های متعددی می‌توانند باعث زوال عقل شوند که از میان آن‌ها می‌توان به بیماری‌های مغزی اشاره کرد. شایع‌ترین علل زوال عقل، آلزایمر و زوال عقل عروقی هستند. برخی از شایع‌ترین علل زوال عقلی در ادامه مطرح شده است.
بیماری‌های نوروژنیک
نوروژنیک به این معناست که سلول‌های عصبی به‌تدریج عملکردشان متوقف می‌شود یا عملکرد نامناسبی دارند و درنهایت، از بین می‌روند. این مسئله بر روی اتصالات نورون به نورون که سیناپس نام دارد تاثیر می‌گذارد و درنتیجه منجر به طیف وسیعی از اختلالات می‌شود. این اختلالات عبارت‌اند از:
- بیماری آلزایمر
- بیماری پارکینسون همراه با زوال عقل
- زوال عقل عروقی
- اختلال مصرف الکل مزمن
علت دیگر زوال عقل، دژنراسیون لوبار فرونتومپورال است. این اصطلاح عمومی برای طیف وسیعی از شرایطی استفاده می‌شود که باعث آسیب به لوب‌های پیشانی و تمپورال مغز می‌شوند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- فراموشی پیشانی گیجگاهی
- بیماری پیک
- فلج فوق هسته‌ای
- دژنراسیون کورتیکوبازال
سایر علل زوال عقل
زوال عقل، علل دیگری نیز دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.
- اختلالات ساختاری مغز ازجمله هیدروسفالی با فشار طبیعی (NPH) و هماتوم ساب دورال
- اختلالات متابولیک ازجمله کم‌کاری تیروئید، کمبود ویتامین B12 و اختلالات کلیه و کبد
- سموم مانند سرب
- تومورها یا عفونت‌های خاص مغز
- عوارض جانبی داروها
برخی از انواع زوال عقل ممکن است برگشت‌پذیر باشند. اگر علت زوال عقل قابل‌درمان زود تشخیص داده شود می‌تواند منجر به معکوس شدن علائم شود. به همین دلیل، مهم است که به‌محض تجربه علائم زوال عقل با پزشک صحبت کنید. شما می‌توانید در این شرایط از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین استفاده کنید.
انواع زوال عقل چیست؟
در بیشتر موارد، زوال عقل نشانه‌ای از یک بیماری خاص است. بیماری‌های متعدد می‌توانند منجر به انواع مختلف زوال عقل شوند. شایع‌ترین انواع زوال عقل عبارت‌اند از:
- بیماری آلزایمر: شایع‌ترین نوع زوال عقل، بیماری آلزایمر است که 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل، آلزایمر است.
- زوال عقل عروقی: این نوع زوال عقل ناشی از کاهش جریان خون در مغز است. این مسئله می‌تواند به علت تجمع پلاک در شریان‌هایی که خون را به مغز می‌رسانند یا سکته مغزی اتفاق بیفتد.
- زوال عقل با اجسام لویی (LBD): وقتی زوال عقل با اجسام لویی اتفاق می‌افتد، رسوب پروتئین در سلول‌های عصبی مانع از ارسال سیگنال‌های شیمیایی توسط مغز می‌شود. این مسئله باعث می‌شود پیام‌ها ارسال نشوند، در واکنش نشان دادن تاخیر رخ دهد یا حافظه ضعیف شود.
- بیماری پارکینسون: افرادی که به بیماری پارکینسون پیشرفته مبتلا هستند ممکن است به زوال عقل مبتلا شوند. علائم این نوع زوال عقل شامل مشکل در استدلال و قضاوت و همچنین افزایش تحریک‌پذیری، پارانویا و افسردگی می‌شود.
- فراموشی پیشانی گیجگاهی: در این دسته انواع مختلفی از زوال عقل قرار می‌گیرند. هر یک از این انواع در اثر تغییراتی در قسمت‌های جلویی و جانبی مغز ایجاد می‌شوند. علائم فراموشی پیشانی گیجگاهی عبارت‌اند از: مشکل در زبان و رفتار و همچنین از دست دادن بازداری.
زوال عقلی انواع دیگری نیز دارد. بااین‌حال، این انواع کمتر رایج هستند. برای مثال، یکی از انواع زوال عقل به نام بیماری کروتزفلد جاکوب از هر یک میلیون تنها در یک نفر ایجاد می‌شود.
زوال عقل چه مراحلی دارد؟
زوال عقل در بیشتر موارد پیشرونده است و با گذشت زمان تشدید پیدا می‌کند. زوال عقل در هر فردی به‌صورت متفاوتی پیشرفت می‌کند. بااین‌حال، بیشتر افراد زوال عقل را در مراحل متعددی تجربه می‌کنند که در ادامه با این مراحل آشنا می‌شوید.
اختلال شناختی خفیف
افراد مسن ممکن است اختلال شناختی خفیف را تجربه کنند اما این مسئله ممکن است هرگز منجر به زوال عقل نشود. افرادی که به اختلال شناختی خفیف دچار هستند معمولا فراموشی، مشکل در یادآوری کلمات و مشکل در حافظه کوتاه‌مدت را تجربه می‌کنند.
زوال عقل خفیف
در این مرحله، افرادی که به زوال عقل خفیف مبتلا هستند ممکن است بتوانند عملکرد مستقلی داشته باشند. علائم زوال عقل خفیف عبارت‌اند از:
- نقص در حافظه کوتاه‌مدت
- تغییرات شخصیتی، ازجمله خشم یا افسردگی
- جا گذاشتن اشیا یا فراموشی
- مشکل در انجام تکالیف پیچیده یا حل مسئله
- مشکل در بیان احساسات یا ایده‌ها
زوال عقل متوسط
در این مرحله از زوال عقل، افراد مبتلا ممکن است به دریافت کمک و مراقبت از یکی از اطرافیان نیاز دارند. این به این دلیل رخ می‌دهد که زوال عقل متوسط می‌تواند در تکالیف و فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کند. علائم این مسئله عبارت‌اند از:
- قضاوت ضعیف
- افزایش سردرگمی و ناامیدی
- از دست دادن حافظه که بیشتر شامل گذشته است
- نیاز به کمک برای انجام برخی کارها مانند لباس پوشیدن و حمام کردن
- تغییرات شخصیتی قابل‌توجه
زوال عقل شدید
در مرحله آخر یا زوال عقل شدید، علائم جسمی و روحی بدتر می‌شوند. علائم این مرحله از زوال عقل عبارت‌اند از:
- ناتوانی در حفظ عملکردهای بدن، ازجمله راه رفتن، بلع و کنترل مثانه
- ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران
- نیاز به دریافت کمک تمام‌وقت از سوی دیگران
- افزایش خطر ابتلا به عفونت‌ها
سرعت پیشروی زوال عقل در هر فردی متفاوت است.
زوال عقل چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هیچ آزمایشی نمی‌تواند ابتلا به زوال عقل را مشخص کند. بااین‌حال، پزشک با استفاده از برخی آزمایش‌ها و معاینات، ابتلا به زوال عقل را تشخیص می‌دهد. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- بررسی تاریخچه پزشکی کامل
- انجام معاینه فیزیکی دقیق
- آزمایش‌های آزمایشگاهی ازجمله آزمایش خون
- مروری بر علائم زوال عقل ازجمله تغییرات در حافظه، رفتار و عملکرد مغز
- بررسی سابقه خانوادگی
پزشک می‌تواند تعیین کند که شما یا یکی از عزیزانتان به زوال عقل مبتلا هستید یا خیر. بااین‌حال، او ممکن است نتواند نوع دقیق این بیماری را مشخص کند. در بیشتر موارد، علائم انواع زوال عقل با یکدیگر همپوشانی دارند. این مسئله تمایز میان انواع زوال عقل را دشوار می‌سازد.
برخی از پزشکان، زوال عقل را بدون شناسایی نوع آن، مشخص می‌کنند. بنابراین، مهم است که برای تشخیص و درمان زوال عقل با پزشک مشورت کنید. شما می‌توانید به این منظور از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره تلفنی پزشکی آزمایش آنلاین استفاده کنید.
زوال عقل چگونه درمان می‌شود؟
درمان‌های دارویی و غیردارویی برای کاهش علائم زوال عقل استفاده می‌شوند. همه این داروها برای همه انواع زوال عقل تایید نشده‌اند و هیچ روش درمانی به بهبودی کامل این بیماری کمک نمی‌کند. در ادامه با درمان‌های زوال عقل آشنا می‌شوید.
داروهای زوال عقل
برای کاهش علائم بیماری آلزایمر و سایر بیماری‌های زوال عقل از دو نوع اصلی داروها استفاده می‌شود:
- مهارکننده‌های کولین استراز: این داروها، ماده‌ای شیمیایی به نام استیل کولین در مغز را افزایش می‌دهند. استیل کولین ممکن است به شکل‌گیری خاطرات و بهبود توانایی قضاوت کمک کند. همچنین، ممکن است تشدید علائم بیماری آلزایمر را به تاخیر بیندازد.
- ممانتین: این دارو برای افراد مبتلا به آلزایمر و به‌منظور به تعویق انداختن بروز علائم رفتاری و شناختی استفاده می‌شود. ممانتین ممکن است به افراد مبتلا به آلزایمر کمک کند تا عملکردهای ذهنی معمول خود را برای مدت طولانی‌تری حفظ کنند.
پزشک ممکن است این دو دارو را همراه با هم تجویز کند. این داروها عوارض جانبی نیز دارند. سایر داروها ممکن است برای درمان علائم مرتبط مثل مشکل در خواب، نوسانات خلقی و غیره تجویز شوند.
آدوکانوماب
یکی دیگر از داروهای تاییدشده برای درمان آلزایمر، آدوکانوماب است که این دارو می‌تواند باعث کندی پیشرفت بیماری شود. بااین‌حال، تحقیقات در مورد این دارو همچنان ادامه دارد. آدوکانوماب یک آنتی‌بادی ضدآمیلوئید است که به‌صورت داخل وریدی تجویز می‌شود. این دارو پروتئین خاصی را هدف قرار می‌دهد که ارتباط بین سلول‌های عصبی در مغز را مختل می‌کند.
درمان‌های غیردارویی
این درمان‌ها می‌توانند به کاهش علائم زوال عقل و همچنین، کاهش برخی از عوارض قابل‌کنترل بیماری کمک کنند. درمان‌های غیردارویی رایج برای زوال عقل عبارت‌اند از:
- اصلاح محیط: به‌هم‌ریختگی، سروصدا و تحریک بیش‌ازاندازه می‌تواند تمرکز را کاهش دهد.
- اصلاح تکالیف معمول: می‌توانید با همکاری با پزشک، فعالیت‌های روزمره مانند دوش گرفتن یا نظافت را به وظایف قابل‌کنترل تبدیل کنید.
- کاردرمانی: کاردرمانگرها متخصصانی هستند که می‌توانند به شما کمک کنند که در هنگام انجام کارهایی ازجمله راه رفتن، آشپزی و رانندگی امنیت بیشتری داشته باشید.
چگونه می‌توان از زوال عقل پیشگیری کرد؟
چندین دهه، پزشکان و متخصصان بر این باور بودند که نمی‌توان از زوال عقل پیشگیری کرد. بااین‌حال، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که ممکن است این‌گونه نباشد. مطالعات نشان می‌دهند که یک‌سوم موارد زوال عقل ممکن است از سبک زندگی ناشی شود. تاکنون، محققان نه عامل خطر را شناسایی کرده‌اند که می‌توانند خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهند. این عوامل خطر عبارت‌اند از:
- فشارخون بالا در میانسالی
- چاقی در میانسالی
- از دست دادن شنوایی
- افسردگی در اواخر زندگی
- ابتلا به دیابت
- عدم تحرک بدنی
- سیگار کشیدن
- انزوای اجتماعی
- سطح تحصیلی پایین‌تر
محققان بر این باورند که می‌توان با هدف قرار دادن این عوامل خطر با مداخله می‌توان برخی از موارد زوال عقل را به تاخیر بیندازد یا ممکن است بتوان از این مسئله پیشگیری کرد. بنابراین، اگر می‌خواهید از ابتلای خود به زوال عقل پیشگیری کنید مهم است در این مورد با پزشک مشورت کنید. شما می‌توانید در این شرایط از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین استفاده کنید.
امید به زندگی در شرایط ابتلا به زوال عقل چقدر است؟
افراد مبتلا به زوال عقل می‌توانند پس از دریافت تشخیص، سال‌ها زندگی کنند. به همین دلیل، ممکن است زوال عقل بیماری کشنده‌ای به نظر نرسد. بااین‌حال، زوال عقل در مرحله آخر می‌تواند کشنده باشد. پزشکان به‌سختی می‌توانند امید به زندگی افراد مبتلا به زوال عقل را پیش‌بینی کنند.
از سوی دیگر، عوامل متعدد می‌توانند در طول عمر افراد مبتلا به زوال عقل نقش داشته باشند. مطالعات نشان داده‌اند زنان پس از دریافت تشخیص آلزایمر، به‌طور متوسط 7/5 سال زندگی می‌کنند. این رقم در مردان، 2/4 سال است. از سوی دیگر، این مطالعات نشان داده‌اند امید به زندگی برای افراد مبتلا به سایر انواع زوال عقل ممکن است کوتاه‌تر باشد. برخی از عوامل خطر می‌توانند احتمال مرگ را در افراد مبتلا به زوال عقل افزایش دهند که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سن
- جنسیت مذکر
- کاهش قابلیت‌ها و عملکرد
- ابتلا به بیماری‌های دیگر ازجمله سرطان یا دیابت
از سوی دیگر، مراحل زوال عقل ممکن است به‌صورت کند طی شود یا سیر آن بسیار سریع و غیرقابل‌پیش‌بینی باشد. این مسئله بر روی امید به زندگی تاثیر می‌گذارد.
تفاوت زوال عقل با بیماری آلزایمر چیست؟
زوال عقل با بیماری آلزایمر یکسان نیست. زوال عقل، اصطلاحی است که برای توصیف مجموعه‌ای از علائم مرتبط با حافظه، زبان و تصمیم‌گیری استفاده می‌شود. شایع‌ترین نوع زوال عقل، بیماری آلزایمر است که می‌تواند در موارد زیر مشکل ایجاد کند:
- حافظه کوتاه‌مدت
- افسردگی
- اختلال در جهت‌یابی
- تغییرات رفتاری
زوال عقل منجر به علائمی مثل علائم زیر می‌شود:
- فراموشی یا اختلال در حافظه
- از دست دادن حس جهت‌یابی
- گیجی
- مشکل در مراقبت فردی
بیماری آلزایمر نیز می‌تواند با این علائم همراه باشد اما سایر علائم آلزایمر شامل افسردگی، اختلال در قضاوت و مشکل در صحبت کردن می‌شود. بنابراین، درمان زوال عقل به نوع آن بستگی دارد. بااین‌حال، روش‌های درمان بیماری آلزایمر اغلب با سایر روش‌های درمان غیردارویی زوال عقل همپوشانی دارند. در برخی از انواع زوال عقل، درمان علت زمینه‌ای ممکن است به کاهش یا توقف مشکلات حافظه یا رفتار کمک کند. بااین‌حال، این امر در مورد بیماری آلزایمر صادق نیست.
زوال عقل ناشی از مصرف الکل چگونه است؟
قابل‌پیشگیری‌ترین عامل خطر برای زوال عقل، مصرف الکل است. مطالعات نشان می‌دهند شروع زودهنگام مصرف الکل می‌تواند با بیشترین موارد زوال عقل ارتباط داشته باشد. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف الکل می‌تواند ابتلا به زوال عقل را سه برابر افزایش دهد. درصورتی‌که در ترک الکل با مشکل مواجه هستید بهتر است مشاوره پزشکی دریافت کنید.
آیا فراموشی بخشی طبیعی از پیری نیست؟
این مسئله کاملا طبیعی است که هر چند وقت یک‌بار، چیزها را فراموش کنید. ضعیف شدن حافظه به‌خودی‌خود به معنای زوال عقل نیست. بین فراموشی گاه‌به‌گاه و فراموشی نگران‌کننده تفاوت وجود دارد. علائم خطر زوال عقل عبارت‌اند از:
- فراموش کردن هویت افراد
- فراموش کردن نحوه انجام کارهای معمول ازجمله نحوه استفاده از تلفن یا یافتن راه خانه
- ناتوانی در درک یا حفظ اطلاعاتی که به‌صورت روشن ارائه شده‌اند
اغلب یکی از اولین نشانه‌های زوال عقل، گم شدن در محیط‌های آشناست. برای مثال، ممکن است در هنگام رفتن به سوپرمارکت با مشکل مواجه شوید.
درنهایت، زوال عقل اصطلاحی است که برای توصیف علائم مرتبط با حافظه، تفکر و رفتار استفاده می‌شود. این مسئله بخشی از بیماری آلزایمر است و همچنین، می‌تواند همراه با برخی از اختلالات حرکتی مانند بیماری هانتینگتون و بیماری پارکینسون اتفاق بیفتد. علائم زوال عقل معمولا با گذشت زمان بدتر می‌شوند. متاسفانه، در حال حاضر هیچ درمانی برای این اختلال وجود ندارد اما برخی داروها می‌توانند به مدیریت علائم آن کمک کنند. بااین‌حال، ممکن است فرد مبتلا درنهایت به دریافت کمک تمام‌وقت نیاز داشته باشد. درصورتی‌که شما یا یکی از عزیزانتان، علائم زوال عقل را تجربه می‌کنید، لازم است بدانید دریافت خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین می‌تواند در این زمینه برای شما مفید باشد.
