لخته شدن خون از علائم تا درمان
نوشته شده توسط سمانه نصیری
25 / 10 / 1400
لخته خون به معنای توده‌ای خون است که از حالت مایع به حالت نیمه جامد یا ژل‌مانند تبدیل شده است. لخته شدن فرایندی ضروری است که مانع از دست دادن بیش‌ازحد خون در هنگام اتفاقاتی مثل بریدگی می‌شود. هنگامی‌که لخته‌ای در داخل رگ‌های شما شکل می‌گیرد همیشه خودبه‌خود رفع نمی‌شود. این مسئله می‌تواند خطرناک باشد و حتی جان شما را به خطر بیندازد.
لخته خون بی‌حرکت به‌طورکلی آسیبی به شما نمی‌رساند اما این احتمال وجود دارد که لخته حرکت کند و خطرناک شود. اگر لخته خون آزاد شود و در رگ‌های قلب یا ریه حرکت کند می‌تواند گیر کند و مانع جریان خون شود. این مسئله می‌تواند شرایطی اورژانسی باشد. در ادامه با علائم، علل و عوارض لخته خون بیشتر آشنا می‌شوید.
فهرست مطالب
علائم لخته خون
لخته خون ممکن است بدون هیچ علائم ظاهری‌ای شکل بگیرد. وقتی علائم ظاهر می‌شوند برخی از آن‌ها مانند علائم سایر بیماری‌ها هستند. برای تشخیص لخته خون، هیچ راهی به‌جز دریافت راهنمایی پزشکی وجود ندارد. به همین دلیل، اگر از علائم و عوامل خطر لخته خون آگاه باشید، می‌توانید از بهترین زمان دریافت کمک پزشکی برای این مسئله آگاه شوید. شما می‌توانید در این مورد از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین نیز استفاده کنید. در ادامه با علائم لخته خون بیشتر آشنا می‌شوید.
علائم لخته خون در بازو یا پا
شایع‌ترین ناحیه‌ای که لخته خون در آن ایجاد می‌شود، ساق پاست. لخته شدن خون در پا یا بازو با علائم متعددی همراه است که این علائم عبارت‌اند از:
- تورم
- درد
- حساسیت به لمس
- احساس گرما
- تغییر رنگ مایل به قرمز
علائم بسته به اندازه لخته خون متفاوت هستند. به همین دلیل، ممکن است در این شرایط هیچ علائمی نداشته باشید یا تنها تورمی جزئی بدون درد را تجربه کنید. اگر لخته خون بزرگ باشد، ممکن است کل پای شما متورم شود و با درد شدیدی نیز همراه باشد. وجود لخته خون در پاها و در بازوها به‌طور همزمان معمول نیست. اگر تنها در یکی از پاها یا در یکی از بازوهای خود علائم داشته باشید، احتمال لخته خون افزایش می‌یابد.
علائم لخته خون در قلب (سکته قلبی)
لخته‌های خون می‌توانند در هر ناحیه‌ای از بدن تشکیل شوند و مشکلات جدی‌ای را ایجاد کنند اما وقتی لخته خون در قلب ایجاد می‌شود لخته‌ها می‌توانند جریان حیاتی خون را مسدود کنند و منجر به سکته قلبی شوند. اگرچه ایجاد لخته خون در قلب کمتر شایع است اما باز هم احتمال این مسئله وجود دارد. لخته شدن خون در قلب می‌تواند علائم زیر را به دنبال داشته باشد:
- درد قفسه سینه
- سبکی سر
- تنگی نفس
- درد در بازو، گردن، پشت یا فک
- عرق کردن
- حالت تهوع یا سوزش سر دل
- تپش قلب
اگر لخته در خود قلب ایجاد شود به این شرایط، ترومبوز عروق کرونر گفته می‌شود. این لخته‌ها معمولا زمانی ایجاد می‌شوند که بافت‌های چربی‌ای که در شریان‌های قلب ایجاد می‌شوند جدا شوند و جریان خون به بافت‌های قلب را مسدود کنند. وقتی در این شرایط، جریان خون متوقف می‌شود، بافت‌های قلب نمی‌توانند اکسیژن و سایر مواد مغذی موردنیاز را دریافت کنند.
علائم لخته خون در شکم
لخته‌هایی که در شکم ایجاد می‌شوند می‌توانند اندام‌های متفاوتی را مورد هدف قرار دهند. بنابراین، علائم لخته خون در شکم در هر فردی متفاوت است. برخی افراد ممکن است علائمی نداشته باشند یا متوجه علائم نشوند. لخته‌هایی که در شکم ایجاد می‌شوند، شکلی از ترومبوز ورید عمقی هستند و می‌توانند علائمی مانند علائم زیر را ایجاد کنند:
- درد شدید شکم
- درد شکمی که به‌صورت رفت و برگشتی است
- حالت تهوع
- استفراغ
- مدفوع خونی
- اسهال
- نفخ یا تورم در شکم
- آب‌آوردگی شکم که به آن آسیت گفته می‌شود
اگرچه این موارد می‌توانند علائم لخته خون در شکم باشند اما ممکن است از مشکلات دیگری ناشی شده باشند. به همین دلیل، پزشک در هنگام ارائه مشاوره پزشکی، قبل از تشخیص لخته خون باید علل دیگر علائم ازجمله ویروس معده یا مسمومیت غذایی را رد کند.
علائم لخته خون در مغز (سکته مغزی)
این لخته‌ها می‌توانند در هر ناحیه‌ای از بدن یا مستقیما در خود مغز ایجاد شده باشند. وقتی این اتفاق می‌افتد، خون نمی‌تواند به مغز اکسیژن برساند و درنتیجه هیپوکسی رخ می‌دهد. بافت مغز نمی‌تواند بدون دریافت مدام اکسیژن زنده بماند و هیپوکسی می‌تواند علائمی جدی و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. وجود لخته خون در مغز می‌تواند تمام علائم سکته مغزی را ایجاد کند که این علائم عبارت‌اند از:
- فلج شدن
- بی‌حسی یا ضعف در بازو، صورت و پا، به‌ویژه در یک سمت بدن
- مشکل در صحبت کردن یا درک دیگران
- لکنت زبان
- سردرگمی، گیجی یا عدم پاسخگویی
- تغییرات ناگهانی در رفتار، به‌خصوص افزایش بی‌قراری
- مشکلات بینایی، مانند مشکل بینایی در یک از چشم‌ها یا هر دوی آن‌ها با سیاهی یا تاری دید یا دوبینی
- مشکل در راه رفتن
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی حرکتی
- سرگیجه
- سردرد شدید و ناگهانی بدون علت واضح
- تشنج
- حالت تهوع یا استفراغ
اگر این علائم به‌صورت ناگهانی ظاهر شوند و از بین بروند، باز هم لازم است به دنبال دریافت مراقبت‌های اورژانسی باشید. علائم گذرای سکته مغزی می‌توانند نشان‌دهنده حمله ایسکمیک گذرا یا سکته کوچک باشند. حمله ایسکمیک گذرا یا سکته کوچک معمولا به دلیل لخته خون اتفاق می‌افتند اما در آن‌ها لخته‌های خون حل می‌شوند یا به‌صورت کامل جریان خون به مغز را مسدود نمی‌کنند.
علائم لخته خون در ریه‌ها (آمبولی ریه)
لخته خونی که به ریه‌ها می‌رود آمبولی ریه نام دارد. نشانه‌های این مسئله شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس ناگهانی که در اثر ورزش ایجاد نشده است
- درد قفسه سینه
- تپش قلب یا ضربان سریع قلب
- مشکلات تنفسی
- سرفه کردن خون
اگر نگران تجربه لخته خون هستید یا می‌خواهید در این مورد اطلاعات بیشتری کسب کنید می‌توانید از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره تلفنی پزشکی آزمایش آنلاین استفاده کنید و به‌این‌ترتیب، در اسرع وقت با یک پزشک متخصص ارتباط برقرار کنید.
انواع لخته خون
سیستم گردش خون از رگ‌های خونی‌ای به نام‌های وریدها و شریان‌ها تشکیل شده است که آن‌ها خون را به سراسر بدن منتقل می‌کنند. لخته‌های خون می‌توانند در وریدها یا شریان‌ها ایجاد شوند. در ادامه با انواع لخته خون بیشتر آشنا می‌شوید.
لخته شریانی
وقتی لخته خون در شریان ایجاد می‌شود به آن آمبولی شریانی گفته می‌شود. این نوع از لخته خون فورا باعث ایجاد علائم می‌شود و به درمان اورژانسی نیاز دارد. نشانه‌های لخته شریانی عبارت‌اند از:
- احساس سرما در ناحیه‌ای که تحت تاثیر قرار گرفته است
- کاهش یا عدم وجود نبض در بازو یا پا
- فلج یا عدم حرکت در ناحیه‌ای که تحت تاثیر قرار گرفته است
- درد
- رنگ‌پریدگی در بازو یا پا
- ضعف
- تاول روی پوست در اطراف که تحت تاثیر قرار گرفته است
- خارش پوست یا زخم‌های پوستی
- تغییر رنگ یا بافت‌مردگی پوست در اطراف شریانی که تحت تاثیر قرار گرفته است
لخته وریدی
لخته خونی که در ورید ایجاد می‌شود آمبولی وریدی نام دارد. این نوع لخته‌ها می‌توانند با گذشت زمان ایجاد شوند اما همچنان خطرناک هستند. نشانه‌های لخته وریدی عبارت‌اند از:
- تورم
- درد یا حساسیت
- افزایش گرما
- گرفتگی یا درد
- پوست قرمز یا بی‌رنگ
جدی‌ترین نوع لخته وریدی، ترومبوز ورید عمقی است که در آن، لخته در یکی از وریدهای اصلی در عمق بدن ایجاد می‌شود. این اتفاق معمولا در یکی از پاها رخ می‌دهد اما می‌تواند در نواحی زیر نیز ایجاد شود:
- بازوها
- لگن
- ریه‌ها
- مغز
علل لخته خون
علل متعددی می‌توانند در ایجاد لخته خون نقش داشته باشند که معمولا علت لخته خون بسته به نوع آن متفاوت است. لخته‌های خون در شریان‌ها معمولا توسط تکه‌هایی از پلاک‌ها ایجاد می‌شوند. پلاک‌ها متشکل از ذخایر چربی یا مواد معدنی‌ای هستند که جدا می‌شوند و جریان خون را مسدود می‌کنند. لخته‌هایی که در رگ‌ها ایجاد می‌شوند علل مختلفی دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یک بیماری یا آسیب به ناحیه‌ای که لخته در آن تشکیل می‌شود
- عدم تحرک
- شکسته شدن استخوان
- اختلالات ارثی یا ژنتیکی که بر نحوه لخته شدن خون تاثیر می‌گذارند
- چاقی
- اختلالات خودایمنی
- برخی داروها، مانند داروهای پیشگیری از بارداری یا هورمون‌درمانی
عوامل خطر لخته خون
برخی عوامل خطر می‌توانند احتمال ایجاد لخته خون را افزایش دهند. بستری شدن در بیمارستان به‌خصوص اگر طولانی‌مدت باشد یا با جراحی بزرگی ارتباط داشته باشد می‌تواند خطر لخته خون را افزایش دهد. عوامل خطر رایج لخته خون عبارت‌اند از:
- سن، به‌خصوص اگر بیش از 65 سال سن دارید
- سفر طولانی مثل سفرهایی که باعث می‌شوند بیش از 4 ساعت به‌صورت مداوم بنشینید
- استراحت در رختخواب یا تحرک نداشتن برای مدت طولانی
- چاقی
- بارداری
- سابقه خانوادگی لخته شدن خون
- سیگار کشیدن
- سرطان
- برخی از قرص‌های پیشگیری از بارداری
اگر هر یک از عوامل خطر لخته خون را دارید مهم است در مورد نحوه پیشگیری از لخته خون مشاوره پزشکی دریافت کنید.
عوارض لخته خون
لخته خون می‌تواند در هر رگی از بدن ایجاد می‌شود. این لخته خون ممکن است به سمت ریه‌ها، قلب، مغز یا دیگر نواحی برود و عوارضی جدی ایجاد کند زیرا لخته می‌تواند جریان خون به اندام‌ها را دچار مشکل کند. این مسئله ممکن است منجر به حمله قلبی و سکته شود. سایر عوارض احتمالی لخته خون عبارت‌اند از:
- آمبولی ریه: لخته خونی که در شریان یکی از ریه‌ها قرار می‌گیرد آمبولی ریه نام دارد. این مسئله می‌تواند به کاهش سطح اکسیژن در خون و آسیب به ریه‌ها، قلب و سایر اندام‌ها منجر شود.
- نارسایی کلیه: لخته شدن خون در کلیه می‌تواند به کلیه آسیب برساند و درنهایت، منجر به نارسایی کلیه شود. درنتیجه این مسئله، مایعات و مواد زائد می‌توانند تجمع پیدا کنند و عوارض دیگری ازجمله فشارخون را به همراه داشته باشند.
- ترومبوز ورید عمقی: ترومبوز ورید عمقی زمانی ایجاد می‌شود که لخته خون در ورید عمقی دست یا پا ایجاد شود. این لخته خون می‌تواند علائمی را در آن ناحیه خاص بدن ایجاد کند اما اگر لخته جدا شود و به سمت ریه‌ها برود می‌تواند عوارض جدی‌تری را به دنبال داشته باشد.
- عوارض بارداری: لخته‌های خونی که در بارداری ایجاد می‌شوند معمولا در سیاهرگ‌های لگن یا اندام تحتانی تشکیل می‌شوند. این مسئله می‌تواند با خطر آمبولی ریوی و عوارض مرتبط با آن و همچنین زایمان زودرس، سقط‌جنین و مرگ مادر همراه باشد.
پیشگیری از لخته خون
لخته خون را می‌توان با داروهای رقیق‌کننده خون درمان کرد اما ازآنجایی‌که عوارض لخته خون بسیار جدی و حتی کشنده هستند بهتر است برای پیشگیری از ایجاد آن‌ها از برخی روش‌ها استفاده کنید. در ابتدا مهم است که عوامل خطر لخته خون را کاهش دهید تا احتمال ایجاد لخته خون کمتر شود. برای مثال:
- اگر دچار چاقی هستید برای کاهش وزن خود اقدام کنید.
- سیگار نکشید.
- در مورد هرگونه سابقه خانوادگی لخته شدن خون با پزشک صحبت کنید.
شما می‌توانید برای صحبت با پزشک متخصص در مورد شرایط خود از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره تلفنی پزشکی آزمایش آنلاین استفاده کنید. برای کاهش عوامل خطر مرتبط با لخته خون، مهم است که از دستورالعمل‌های پزشک پیروی کنید. داشتن رژیم غذایی ضدالتهابی غنی از غذاهای سرشار از امگا 3، میوه‌ها و سبزیجات و غذاهای سرشار از ویتامین E نیز می‌تواند در این مورد بسیار کمک‌کننده باشد.
از سوی دیگر، سعی کنید ازنظر جسمی فعال باشید. عدم تحرک یکی از علل ایجاد لخته خون در بدن و به‌خصوص در پاهاست. بنابراین، اگر برای مدتی طولانی پشت میز می‌نشینید یا به‌صورت مکرر سفر می‌کنید، مهم است که به‌طور منظم بلند شوید و راه بروید. همچنین، از عوامل خطر لخته خون آگاه باشید و در صورت داشتن آن‌ها با پزشک صحبت کنید.
درمان لخته خون
هدف از درمان لخته خون به‌ویژه ترومبوز ورید عمقی، جلوگیری از بزرگتر شدن یا رفتن آن به سایر اندام‌هاست. از سوی دیگر، درمان می‌تواند احتمال ایجاد لخته‌های خون در آینده را کاهش دهد. انتخاب روش درمان لخته خون بستگی به این موضوع دارد که لخته در کجا تشکیل شده است و چقدر احتمال دارد که آسیب‌زننده باشد. پزشک ممکن است برای درمان این مسئله، از روش‌های زیر استفاده کند:
- دارو: داروهای ضدانعقاد که به آن‌ها داروهای رقیق‌کننده خون نیز گفته می‌شود می‌توانند در پیشگیری از لخته شدن خون موثر باشند. از سوی دیگر، اگر لخته خونی خطرناک در بدن ایجاد شده باشد، ترومبولیتیک‌ها می‌توانند به تجزیه این لخته کمک کنند.
- جوراب واریس: این جوراب‌ها برای کمک به کاهش تورم پا و پیشگیری از ایجاد لخته‌های خون استفاده می‌شوند.
- جراحی: در عمل جراحی ترومبولیز با هدایت کاتتر، پزشک یک کاتتر را به سمت لخته خون هدایت می‌کند. از این طریق دارو مستقیما به لخته خون می‌رسد و باعث تجزیه آن می‌شود. از سوی دیگر، در جراحی ترومبکتومی، پزشکان با استفاده از ابزارهای خاصی، لخته خون را از بدن خارج می‌کنند.
- استنت‌گذاری: این روش برای باز نگه داشتن رگ خونی استفاده می‌شود.
- فیلترگذاری ورید اجوف: در برخی مواقع، ممکن است فرد نتواند داروهای رقیق‌کننده خون را مصرف کند. در این شرایط، فیلتری در ورید اجوف تحتانی که بزرگ‌ترین سیاهرگ بدن است قرار داده می‌شود تا با استفاده از آن لخته‌های خون قبل از اینکه به ریه‌ها بروند، جمع‌آوری شوند.
درنهایت، لخته شدن خون می‌تواند مسئله‌ای بسیار جدی باشد اما می‌توان از آن پیشگیری کرد. مهم است که از عوامل خطر خود در ارتباط با لخته خون آگاه باشید و اگر در معرض این مسئله قرار دارید از علائم لخته خون مطلع باشید. تشخیص و درمان زودهنگام لخته خون، نقش بسیار مهمی در زنده ماندن و پیشگیری از عوارض جدی آن دارد. شما می‌توانید به این منظور از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین استفاده کنید و به‌این‌ترتیب به‌سرعت و به‌راحتی از شرایط سلامتی خود آگاه شوید.
