علت و درمان بی اختیاری ادرار
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
10 / 11 / 1400
بی اختیاری ادرار به معنی نشت غیر ارادی ادرار است. یعنی زمانی که انسان نمی‌خواهد ادرار می‌کند و کنترل بر اسفنکتر ادرار یا از بین رفته یا ضعیف شده است. بی اختیاری ادرار یک مشکل رایج است که افراد زیادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
طبق گزارش انجمن اورولوژی آمریکا، یک چهارم تا یک سوم مردان و زنان در ایالات متحده بی اختیاری ادرار را تجربه می‌کنند. مشاوره پزشکی بیان می‌کند، بی اختیاری ادرار در زنان بیشتر از مردان است. تخمین زده می‌شود که 30 درصد از زنان 30 تا 60 ساله در مقایسه با 1.5 تا 5 درصد مردان از این عارضه رنج می‌برند.
بی اختیاری ادرار مربوط به زمانی است که فرد نمی‌تواند از نشت ادرار به بیرون جلوگیری کند. علت بی اختیاری ادرار می‌تواند به دلیل عوامل استرس زا مانند سرفه باشد. همچنین این امکان وجود دارد که در دوران بارداری و بعد از آن اتفاق بیفتد و در شرایطی مانند چاقی بیشتر دیده می‌شود. احتمال وقوع آن با افزایش سن افزایش می‌یابد. ورزش‌های کنترل مثانه و کف لگن یا کگل می‌توانند به پیشگیری یا کاهش آن کمک کنند.
فهرست مطالب
راه‌های درمان بی اختیاری ادرار
برنامه درمانی توصیه شده توسط ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی و ویزیت پزشک در منزل به علت بی اختیاری شما بستگی دارد. یک بیماری زمینه‌ای ممکن است به دارو، جراحی یا سایر راه‌های درمانی نیاز داشته باشد. همچنین ممکن است شما را تشویق به انجام برخی تمرینات، مانند تمرینات کف لگن یا تمرینات مثانه کنند که می‌تواند به افزایش کنترل مثانه شما کمک کند.
در شرایط خاص، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است نتواند بی اختیاری ادرار را درمان کند. در این موارد، مراحلی وجود دارد که می‌توانید برای مدیریت شرایط خود از آنها استفاده نمایید. درمان به عوامل متعددی مانند نوع بی اختیاری، سن بیمار، سلامت عمومی و وضعیت روانی او بستگی دارد. راه‌های درمانی در دسترس برای درمان بی اختیاری ادرار به شرح زیر هستند:
بی اختیاری استرسی
تمرینات کف لگن، که به عنوان تمرینات کگل نیز شناخته می‌شوند، به تقویت اسفنکتر ادرار و عضلات کف لگن کمک می‌کنند. اینها عضلاتی هستند که به کنترل ادرار کمک می‌کنند.
آموزش مثانه
- به تأخیر انداختن تخلیه مثانه: هدف کنترل مثانه و خروج ادرار است. بیمار یاد می‌گیرد که چگونه هر زمان که دچار بی اختیاری ادرار شد، دفع ادرار را به تعویق بیندازد.
- ادرار مضاعف: این شامل ادرار کردن، سپس چند دقیقه صبر و ادرار کردن مجدد است.
- جدول زمانی توالت: فرد در ساعات معینی از روز، مثلاً هر 2 ساعت یکبار، مراجعه به سرویس بهداشتی را برنامه ریزی می‌کند.
آموزش مثانه به بیمار کمک می‌کند تا به تدریج کنترل مثانه خود را به دست آورد.
داروهای بی اختیاری ادرار
اگر از داروها استفاده می‌شود، این معمولاً با سایر تکنیک‌ها یا تمرینات ترکیب می‌شود. داروهای زیر برای درمان بی اختیاری ادرار تجویز می‌شود:
- آنتی کولینرژیک‌ها. مثانه‌های بیش فعال را آرام می‌کنند و ممکن است به بیماران مبتلا به بی اختیاری فوری کمک کنند.
- استروژن موضعی. ممکن است بافت در مجرای ادرار و نواحی واژن را تقویت کرده و برخی از علائم را کاهش دهد.
- ایمی پرامین (توفرانیل). یک داروی ضد افسردگی سه حلقه‌ای است.
تجهیزات پزشکی
دستگاه‌های پزشکی زیر برای خانم‌ها به منظور درمان بی اختیاری ادرار طراحی شده‌اند. برخی از رایج ترین و کارآمدترین این تجهیزات و دستگاه‌ها عبارتند از:
- درج مجرای ادرار: خانم‌ها می‌توانند قبل از انجام فعالیت مثانه، دستگاه مورد نظر را وارد می‌کنند و زمانی که می‌خواهد ادرار کند آن را خارج می‌کند.
- پساری: حلقه سفت و سختی که در واژن قرار داده می‌شود و در تمام روز از آن استفاده می‌شود. این به نگه داشتن مثانه و جلوگیری از نشت ادرار کمک می‌کند.
- درمان با فرکانس رادیویی: بافت در دستگاه ادراری تحتانی گرم می‌شود. هنگامی که بهبود می‌یابد، معمولا سفت تر است و اغلب منجر به کنترل بهتر ادرار می‌شود.
- بوتاکس (سم بوتولینوم نوع A): تزریق به عضله مثانه می‌تواند به افرادی که مثانه بیش فعال دارند، کمک کند.
- حجم دهنده‌ها: این مواد به بافت اطراف مجرای ادرار تزریق می‌شوند و به بسته نگه داشتن مجرای ادرار کمک می‌کنند.
- محرک عصب ساکرال: در زیر پوست باسن کاشته می‌شود. یک سیم آن را به عصبی متصل می‌کند که از نخاع به مثانه می‌رود. سیم یک پالس الکتریکی ساطع می‌کند که عصب را تحریک می‌کند و به کنترل مثانه کمک می‌کند.
عمل جراحي
مشاوره تلفنی پزشکی بیان می‌کند، در صورتی که سایر روش‌های درمانی موثر واقع نشوند، جراحی یک گزینه موثر تلقی می‌شود. زنانی که قصد بچه دار شدن دارند باید قبل از تصمیم گیری درباره گزینه‌های جراحی با پزشک مشورت کنند. روش‌های درمانی که شامل استفاده از جراحی می‌شود به شرح زیر هستند:
- روش‌های زنجیره‌ای: یک توری زیر گردن مثانه قرار می گیرد تا به حمایت از مجرای ادرار و جلوگیری از نشت ادرار کمک کند.
- اسفنکتر مصنوعی: یک اسفنکتر مصنوعی یا دریچه ممکن است برای کنترل جریان ادرار از مثانه به مجرای ادرار وارد شود.
سایر گزینه‌های درمان بی اختیاری ادرار
- سوند ادراری: لوله‌ای که از مثانه، از طریق مجرای ادرار، از بدن خارج می‌شود و به داخل کیسه‌ای می‌رود که ادرار را جمع می‌کند.
- پدهای جاذب: طیف وسیعی از پدهای جاذب را می‌توان از داروخانه‌ها و سوپرمارکت‌ها و همچنین به صورت آنلاین خریداری کرد.
علت بروز بی اختیاری ادرار
علل و نوع بی اختیاری ارتباط نزدیکی با هم دارند. با توجه به اینکه بی اختیاری ادرار دارای انواع مختلف است، عوامل متفاوتی نیز منجر به بروز انواع بی اختیاری ادرار می‌شود. دلایل بسیار زیادی برای بروز بی اختیاری ادرار وجود دارد. مانند:
- ضعیف شدن عضلات مثانه، ناشی از افزایش سن
- آسیب فیزیکی به عضلات کف لگن
- پروستات بزرگ شده
- سرطان
برخی از این بیماری‌ها به راحتی قابل درمان هستند و تنها باعث ایجاد مشکلات موقتی در ادرار می‌شوند. دیگران جدی تر و مداوم هستند. در ادامه به توضیح علل انواع بی اختیاری ادرار پرداخته‌ایم.
بالا بودن سن
با بالا رفتن سن، ماهیچه‌های حمایت کننده از مثانه معمولا ضعیف‌تر می‌شوند که خطر بی‌اختیاری ادرار را افزایش می‌دهد. برای حفظ عضلات قوی و داشتن مثانه سالم، رعایت عادات سبک زندگی سالم بسیار مهم است. هرچه سالم تر باشید، با افزایش سن، احتمال بیشتری برای جلوگیری از بی اختیاری ادرار دارید.
آسیب
عضلات کف لگن شما از مثانه حمایت می‌کنند. آسیب به این عضلات می‌تواند باعث بی اختیاری شود. این می‌تواند توسط انواع خاصی از جراحی مانند هیسترکتومی ایجاد شود. همچنین یک نتیجه رایج بارداری و زایمان است.
پروستات بزرگ شده
اگر مرد هستید، غده پروستات گردن مثانه شما را احاطه کرده است. این غده مایعی را آزاد می‌کند که از اسپرم شما محافظت و تغذیه می‌کند. پروستات با افزایش سن تمایل به بزرگ شدن دارد. معمولاً مردان در نتیجه برخی از بی اختیاری ادرار را تجربه می‌کنند.
سرطان
سرطان پروستات یا مثانه می‌تواند باعث بی اختیاری ادرار شود. در برخی موارد، درمان‌های سرطان نیز می‌تواند کنترل مثانه را برای شما دشوارتر کند. حتی تومورهای خوش خیم می‌توانند با مسدود کردن جریان ادرار باعث بی اختیاری ادرار شوند.
سایر علل بی اختیاری ادرار
سایر علل بالقوه بی اختیاری عبارتند از:
- یبوست
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)
- سنگ کلیه یا مثانه
- پروستاتیت یا التهاب پروستات
- سیستیت بینابینی یا یک بیماری مزمن که باعث التهاب در مثانه می‌شود
- عوارض جانبی برخی داروها، مانند داروهای فشار خون، شل کننده‌های عضلانی، آرام بخش‌ها و برخی از داروهای قلبی
برخی از عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند باعث حملات موقت بی اختیاری ادرار شوند. به عنوان مثال، نوشیدن بیش از حد الکل، نوشیدنی‌های کافئین دار یا مایعات دیگر می‌تواند باعث شود که به طور موقت کنترل مثانه خود را از دست بدهید.
انواع بی اختیاری ادرار کدامند؟
نوع بی اختیاری ادرار معمولاً با علت آن مرتبط است. انواع بی اختیاری ادراری عبارتند از:
- بی اختیاری استرسی: ادرار هنگام سرفه، خنده یا انجام برخی فعالیت‌ها مانند دویدن یا پریدن به بیرون نشت می‌کند.
- بی اختیاری فوری: یک میل ناگهانی و شدید برای ادرار کردن وجود دارد و ادرار در همان زمان یا بلافاصله بعد از آن نشت می‌کند.
- بی اختیاری سرریز شونده: ناتوانی در تخلیه کامل مثانه می‌تواند منجر به نشتی شود
- بی اختیاری کامل: مثانه نمی‌تواند ادرار را ذخیره کند
- بی اختیاری عملکردی: ادرار دفع می‌شود زیرا فرد نمی‌تواند به موقع ( احتمالاً به دلیل مشکل حرکتی) به دستشویی برسد.
- بی اختیاری ترکیبی: ترکیبی از انواع بی اختیاری ادراری است
علائم بی اختیاری ادرار
علامت اصلی بی اختیاری ادرار، رها شدن (نشت) غیر عمدی ادرار است. اینکه چه زمانی و چگونه این اتفاق می‌افتد به نوع بی اختیاری ادرار بستگی دارد. علائم انواع بی اختیاری ادرار در ادامه توضیح داده شده‌اند.
بی اختیاری استرسی
مشاوره پزشکی تلفنی توضیح می‌دهد، این شایع ترین نوع بی اختیاری ادرار است، به ویژه در میان زنانی که زایمان کرده‌اند یا یائسه شده‌اند. در این مورد “استرس” به فشار فیزیکی اشاره دارد نه استرس روحی. هنگامی که مثانه و عضلات درگیر در کنترل ادرار تحت فشار ناگهانی قرار می‌گیرند، ممکن است فرد به طور غیرارادی ادرار کند. اقدامات زیر ممکن است باعث بی اختیاری استرسی شود:
- سرفه، عطسه یا خندیدن
- بلند کردن اجسام سنگین
- ورزش
بی اختیاری فوری
این نوع از بی اختیاری به عنوان بی اختیاری رفلکس یا “مثانه بیش فعال” نیز شناخته می‌شود و دومین نوع رایج بی اختیاری ادرار است. یک انقباض ناگهانی و غیرارادی دیواره عضلانی مثانه وجود دارد که باعث می‌شود نیاز به ادرار کردن وجود داشته باشد که نمی‌توان آن را متوقف کرد.
هنگامی که میل به ادرار در افراد ایجاد می‌شود، فرد صرف نظر از اینکه چه کاری انجام می‌دهد، زمان بسیار کوتاهی تا ترشح ادرار دارد. میل به ادرار کردن ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- یک تغییر ناگهانی در موقعیت
- صدای جاری شدن آب
- رابطه جنسی، به خصوص در زمان ارگاسم
ماهیچه‌های مثانه به دلیل آسیب به اعصاب مثانه، سیستم عصبی یا خود ماهیچه‌ها می‌توانند به طور غیرارادی فعال شوند.
بی اختیاری سرریز شونده
به بیان مشاوره پزشکی؛ این امر در مردانی که مشکلات غده پروستات، مثانه آسیب دیده یا مجرای ادراری مسدود شده دارند، بیشتر دیده می‌شود. بزرگ شدن غده پروستات می‌تواند مثانه را مسدود کند. مثانه نمی‌تواند به اندازه‌ای که بدن تولید می‌کند ادرار را در خود نگه دارد یا مثانه نمی‌تواند به طور کامل تخلیه شود و این امر باعث نشت ادرار در مقادیر کمی می‌شود. اغلب، بیماران نیاز به ادرار مکرر دارند و ممکن است “دریبل زدن” یا چکیدن مداوم ادرار از مجرای ادرار را تجربه کنند.
بی اختیاری ترکیبی
در این نوع از بی اختیاری ادرار هم علائم استرس و هم بی اختیاری فوری وجود خواهد داشت.
بی اختیاری عملکردی
با بی اختیاری عملکردی، فرد می‌داند که نیاز به ادرار کردن دارد، اما به دلیل مشکل حرکتی نمی‌تواند به موقع خود را به دستشویی برساند. علل شایع بی اختیاری عملکردی عبارتند از:
گیجی
زوال عقل
بینایی یا تحرک ضعیف
مهارت ضعیف، باز کردن دکمه‌های شلوار را سخت می‌کند
افسردگی، اضطراب یا عصبانیت می‌تواند منجر به عدم تمایل به استفاده از دستشویی شود. بی اختیاری عملکردی در بین افراد مسن شایع تر است و در خانه‌های سالمندان بیشتر گزارش شده است.
بی اختیاری کامل
این نوع از بی اختیاری ادرار بدین معنی است که فرد به طور مداوم ادرار نشت می‌کند یا نشت دوره‌ای غیرقابل کنترل مقادیر زیادی ادرار دارد. ممکن است بیمار مشکل مادرزادی داشته باشد (متولد شده با نقص)، ممکن است آسیبی به نخاع یا سیستم ادراری وارد شود یا ممکن است سوراخی (فیستول) بین مثانه و مثلاً واژن وجود داشته باشد.
چه عواملی احتمال ابتلا به بی اختیاری ادرار را افزایش می‌دهند؟
مشاوره تلفنی پزشکی توضیح می‌دهد، تمامی افراد ممکن است در مقطعی به این عارضه مبتلا شود اما با این حال، برخی از عوامل وجود دارد که احتمال ابتلا به بی اختیاری ادرار را در برخی از افراد افزایش می‌دهند. موارد زیر عوامل خطر مرتبط با بی اختیاری ادرار هستند:
- چاقی: فشار مضاعفی بر مثانه و عضلات اطراف وارد می‌کند. چاقی ماهیچه‌ها را ضعیف می‌کند و در هنگام عطسه یا سرفه فرد نشت را بیشتر می‌کند.
- سیگار کشیدن: این می‌تواند منجر به سرفه مزمن شود که ممکن است باعث تجربه دوره‌های بی اختیاری ادرار شود.
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به عارضه بی اختیاری ادراری استرسی هستند و آن را تجربه می‌کنند، به خصوص اگر بچه دار شده باشند.
- سالخورده بودن: ماهیچه‌های مثانه و مجرای ادرار با افزایش سن ضعیف می‌شوند.
- برخی بیماری‌ها و شرایط خاص: دیابت، بیماری کلیوی، آسیب نخاعی و بیماری‌های عصبی، به عنوان مثال، سکته مغزی، خطر را افزایش می‌دهند.
- بیماری پروستات: بی اختیاری ممکن است پس از جراحی پروستات یا پرتودرمانی ظاهر شود.
راه‌های تشخیص علت بی اختیاری ادرار
برنامه درمانی توصیه شده توسط ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی یا ویزیت پزشک در منزل به علت بی اختیاری شما بستگی دارد. یک بیماری زمینه‌ای ممکن است به دارو، جراحی یا سایر درمان ها نیاز داشته باشد. همچنین ممکن است شما را تشویق به انجام برخی تمرینات، مانند تمرینات کف لگن یا تمرینات مثانه کنند که می‌تواند به افزایش کنترل مثانه شما کمک کند. راه‌های تشخیص بی اختیاری ادرار عبارتند از:
- دفترچه یادداشت: فرد میزان نوشیدنی، زمان ادرار کردن، میزان تولید ادرار و تعداد دفعات بی‌اختیاری را ثبت می‌کند.
- معاینه فیزیکی: پزشک ممکن است واژن را معاینه کرده و قدرت عضلات کف لگن را بررسی کند. آنها ممکن است رکتوم یک بیمار مرد را بررسی کنند تا تعیین کنند که آیا غده پروستات بزرگ شده است یا خیر.
- آزمایش ادرار: آزمایشات برای علائم عفونت و ناهنجاری‌ها انجام می‌شود.
- آزمایش خون: این آزمایش می‌تواند عملکرد کلیه را ارزیابی کند.
- اندازه گیری باقیمانده پس از تخلیه (PVR): این اندازه گیری میزان ادرار باقی مانده در مثانه پس از ادرار را ارزیابی می‌کند.
- سونوگرافی لگن: تصویری ارائه می‌دهد و ممکن است به تشخیص هر گونه ناهنجاری کمک کند.
- تست استرس: از بیمار خواسته می‌شود تا زمانی که پزشک مراقب از دست دادن ادرار است، فشار ناگهانی وارد کند.
- آزمایش یورودینامیک: این آزمایش میزان فشاری را که مثانه و عضله اسفنکتر ادرار می‌توانند تحمل کنند، مشخص می‌کند.
- سیستوگرام: یک روش اشعه ایکس تصویری از مثانه ارائه می‌دهد.
- سیستوسکوپی: یک لوله نازک با یک عدسی در انتهای مجرای ادرار وارد می‌شود. پزشک می‌تواند هرگونه ناهنجاری در دستگاه ادراری را مشاهده کند.
عوارض ابتلا به بی اختیاری ادرار
مشاوره تلفنی پزشکی توضیح می‌دهد، ناتوانی در حفظ ادرار گاهی اوقات می‌تواند منجر به ناراحتی، خجالت و گاهی سایر مشکلات فیزیکی شود. از جمله عوارضی که در اثر ابتلا به عارضه بی اختیاری ادرار ممکن است یک و یا ترکیبی از عوارض اشاره شده در زیر را تجربه کنید.
- مشکلات پوستی: فردی که مبتلا به بی اختیاری ادرار است بیشتر در معرض زخم‌های پوستی، بثورات و عفونت است زیرا پوست در بیشتر مواقع خیس یا مرطوب است. این حالت برای بهبود زخم مضر است و همچنین عفونت‌های قارچی را ترویج می‌کند.
- عفونت‌های دستگاه ادراری: استفاده طولانی مدت از کاتتر ادراری به طور قابل توجهی خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
- افتادگی: قسمتی از واژن، مثانه و گاهی مجرای ادرار ممکن است بیفتد. این معمولاً به دلیل ضعیف شدن عضلات کف لگن ایجاد می‌شود.
خجالت می‌تواند باعث کناره گیری افراد از نظر اجتماعی شود و این ممکن است منجر به افسردگی شود. هر کسی که نگران بی اختیاری ادرار است باید به مشاوره پزشکی مراجعه کند، زیرا ممکن است به بهترین حالت به شما کمک شود.
