سرطان تخمدان؛ از علائم تا پیشگیری
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
28 / 01 / 1401
سرطان تخمدان به رشد هرگونه سلول سرطانی گفته می‌شود که در تخمدان‌ها تشکیل می‌شود. سلول‌ها در این حالت به سرعت تکثیر می‌شوند و می‌توانند به بافت‌های سالم بدن حمله کرده و آنها را از بین ببرند. دستگاه تناسلی زنان شامل دو تخمدان است که در هر طرف آن یک تخمدان وجود دارد و هورمون‌های استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند.
سرطان تخمدان در حال حاضر پنجمین علت شایع مرگ و میر ناشی از سرطان در بین زنان است. با این حال، درمان این سرطان در برخی از شرایط معمولاً شامل جراحی و شیمی درمانی است. انجام منظم و مداوم چکاب‌های مربوط به سلامتی زنان به کنترل و پیشگیری از ابتلا به این سرطان کمک می‌کند. اگر تا به امروز هیچ چکابی انجام نداده‌اید، همین حالا با مشاوره پزشکی تلفنی ما تماس بگیرید. برای اطلاعات بیشتر در مورد چگونگی تشخیص علائم و درمان، عوامل خطر، راه‌های پیشگیری و هرآنچه که باید در طول ابتلا به این سرطان انتظار داشت، به خواندن مطلب ادامه دهید.
فهرست مطالب
علائم سرطان تخمدان کدامند؟
سرطان تخمدان از اپیتلیوم (Epithelium) یا پوشش خارجی تخمدان شروع می‌شود. در مراحل اولیه، ممکن است علائم کمی وجود داشته باشد یا اصلاً علائمی وجود نداشته باشد. اگر علائم ظاهر شوند، ممکن است شبیه علائم سایر بیماری‌ها مانند سندرم پیش از قاعدگی، سندرم روده تحریک پذیر یا مشکل موقت مثانه باشند. با این حال، در سرطان تخمدان علائم باقی می‌مانند و بدتر می‌شود. علائم اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد یا فشار در لگن
- خونریزی واژینال غیر منتظره
- درد در پشت یا شکم
- نفخ
- احساس سیری سریع هنگام غذا خوردن
- تغییر در الگوی ادرار، مانند تکرر ادرار
- تغییر در عادات روده، مانند یبوست
اگر هر یک از این علائم 2 هفته یا بیشتر طول بکشد، فرد باید به مشاوره پزشکی مراجعه کند. همچنین ممکن است علائم دیگری وجود داشته باشد، از جمله:
- حالت تهوع و سوء هاضمه
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- تنگی نفس
- خستگی
اگر سرطان به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد، علائم می‌توانند تغییر کنند.
علل و عوامل خطری که احتمال سرطان تخمران را بیشتر می‌کنند، کدامند؟
سرطان تخمدان زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های این ناحیه از بدن به روشی کنترل نشده تقسیم و تکثیر می‌شوند. اینکه چرا سرطان تخمدان اتفاق می افتد مشخص نیست، اما متخصصان برخی از عوامل خطر را شناسایی کرده‌اند. این عوامل خطر که احتمال بروز سرطان تخمدان را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
سابقه خانوادگی
داشتن یک خویشاوند نزدیک با سابقه ابتلا به سرطان تخمدان یا سرطان سینه، احتمال ابتلای شما به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد. انجام غربالگری ژنتیکی برای بررسی جهش در ژن BRCA ممکن است به تعیین اینکه آیا فردی در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان تخمدان و سینه است یا خیر کمک می‌کند. برای انجام این آزمایش با مشاوره پزشکی تلفنی ما تماس بگیرید.
سن
حدود 50 درصد از موارد مبتلا به سرطان تخمدان پس از 63 سالگی رخ می‌دهد.
تاریخچه باروری
داشتن یک یا چند بارداری کامل با خطر کمتر سرطان تخمدان همراه است. هر چه تعداد بارداری یک زن بیشتر باشد، به نظر می‌رسد که خطر کمتری او را تهدید می‌کند. شیردهی نیز ممکن است این خطر را کاهش دهد. با این حال، داشتن فرزند در مراحل بعدی زندگی (پس از 35 سالگی) یا هرگز بچه دار نشدن با خطر بیشتری همراه است.
افرادی که از برخی از انواع درمان‌های باروری استفاده می‌کنند، ممکن است احتمال بیشتری برای ایجاد سلول‌های مرزی در آنها وجود داشته باشد، اما همه مطالعات این را تایید نمی‌کنند. همچنین، به نظر می‌رسد زنانی که از قرص‌های ضد بارداری یا هورمون‌های ضد بارداری تزریقی استفاده می‌کنند، در خطر کمتری قرار دارند. اگر باردار هستید بدون نیاز به ترک منزل می‌توانید از سونوگرافی در منزل آزمایش آنلاین استفاده نمایید.
سرطان پستان
به نظر می‌رسد افرادی که سابقه سرطان سینه دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند. این ممکن است به دلیل تغییرات در ژن BRCA باشد. به همین دلیل، برخی از افراد مبتلا به سرطان سینه که نتیجه آزمایش این جهش ژنی در آنها مثبت است، ممکن است به عنوان روش‌های درمانی پیشگیرانه، اوفورکتومی یا جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها را انتخاب کنند.
هورمون درمانی
تخمین زده شده است که انجام درمان جایگزینی هورمون (HRT) پس از یائسگی خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد. هر چه فرد مدت زمان بیشتری از HRT استفاده کند، خطر بالاتری دارد. با این حال، به نظر می‌رسد این خطر پس از توقف درمان کاهش می‌یابد.
چاقی و اضافه وزن
سرطان تخمدان در افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) بالای 30 دارند، شایع تر است.
جراحی زنان
انجام عمل جراحی برای برداشتن رحم که هیسترکتومی نامیده می‌شود، ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را تا یک سوم کاهش دهد.
سایر عوامل خطر احتمالی
عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان تخمدان را افزایش دهند عبارتند از:
- داشتن سطوح بالایی از آندروژن‌ها یا هورمون‌های مردانه
- عوامل غذایی
- استفاده از پودر تالک
مراحل سرطان تخمدان به چه صورت است؟
اگر یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی سرطان تخمدان را تشخیص دهد، باید مرحله و درجه آن را برای تصمیم گیری در مورد برنامه درمانی موردنظر نیز تعیین کند. مرحله به میزان گسترش سرطان اشاره دارد. مثلا:
- مرحله1 (موضعی): سلول‌های سرطانی فقط بر روی تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ تأثیر می‌گذارند و در جاهای دیگر پخش نشده‌اند.
- مرحله2 (منطقه‌ای): سرطان به اندام‌های مجاور مانند رحم گسترش یافته است.
- مرحله3 (دور): سرطان در جای دیگری از بدن وجود دارد. اکنون سایر اندام‌ها مانند ریه‌ها یا کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مرحله بندی سرطان تخمدان علاوه بر موارد بالا، به میزان غیرطبیعی ظاهر شدن سلول‌های سرطانی نیز اشاره دارد. تشخیص زودهنگام معمولاً به این معنی است که درمان می‌تواند مؤثرتر باشد. با این حال، عوامل دیگری نیز می‌توانند بر این امر تأثیر بگذارند. این عوامل شامل سن و سلامت کلی فرد و نوع یا درجه سلول سرطانی است، زیرا برخی از انواع آنها تهاجمی تر از سایرین هستند.
انواع سرطان تخمدان
بیش از 30 نوع سرطان تخمدان (بسته به نوع سلولی که در آن شروع می‌شود) وجود دارد. سه نوع سلول رایج وجود دارد که به شرح زیر هستند:
- سلول‌های اپیتلیال که در پوشش سطح تخمدان قرار دارند
- سلول‌های زایا که برای تولید مثل تبدیل به تخمک می‌شوند
- سلول‌های استرومایی که هورمون‌ها را آزاد می‌کنند و ساختار تخمدان‌ها را به هم مرتبط می‌کنند
تومورهای اپیتلیال شایع ترین و تهاجمی ترین نوع هستند و در حدود 85 تا 90 درصد افراد مبتلا به سرطان تخمدان رخ می‌دهند. تومورهای سلول زاینده اغلب خوش خیم هستند. در 90 درصد مواردی که سرطانی می‌شوند، درمان موثر است.
چگونه از ابتلا به سرطان تخمدان پیشگیری کنیم؟
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از سرطان تخمدان وجود ندارد. اما ممکن است راه‌هایی برای کاهش خطر وجود داشته باشد که عبارتند از:
- مصرف قرص‌های ضد بارداری را در نظر بگیرید: از مشاوره پزشکی خود بپرسید که آیا قرص‌های ضد بارداری (قرص‌های ضد بارداری خوراکی) ممکن است برای شما مناسب باشد یا خیر. مصرف قرص‌های ضد بارداری خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهد. اما این داروها خطراتی نیز دارند، بنابراین در مورد اینکه آیا مزایا بر این خطرات بر اساس وضعیت شما بیشتر است یا خیر، با پزشک مشورت کنید.
- عوامل خطر خود را با پزشک در میان بگذارید: اگر سابقه خانوادگی سرطان سینه و تخمدان دارید، این موضوع را با مشاوره پزشکی خود در میان بگذارید. پزشک شما می‌تواند تعیین کند که این ممکن است چه معنایی برای خطر ابتلا به سرطان داشته باشد. ممکن است به یک مشاور ژنتیک ارجاع داده شوید که می‌تواند به شما کمک کند تصمیم بگیرید که آیا آزمایش ژنتیک ممکن است برای شما مناسب باشد یا خیر. اگر مشخص شد که تغییر ژنی دارید که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد، ممکن است برای جلوگیری از سرطان، جراحی را برای برداشتن تخمدان در نظر بگیرید.
چگونه سرطان تخمدان تشخیص داده می‌شود؟
آزمایش‌ها و روش‌های مورد استفاده برای تشخیص سرطان تخمدان عبارتند از:
- معاینه لگن: در طول معاینه لگن، مشاوره پزشکی انگشتان خود را که با دستکش پوشانده شده‌اند را وارد واژن می‌کند و همزمان دستی را روی شکم شما فشار می‌دهد تا اندام‌های لگنی شما را حس کند (لمس کند). پزشک همچنین دستگاه تناسلی خارجی، واژن و دهانه رحم شما را به صورت بصری معاینه می‌کند.
- تست‌های تصویربرداری: روش‌هایی مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن شکم و لگن ممکن است به تعیین اندازه، شکل و ساختار تخمدان شما کمک کند.
- آزمایشات خون: آزمایش‌های خون ممکن است شامل آزمایش‌های عملکرد اندام باشد که می‌تواند به تعیین سلامت کلی شما کمک کند. پزشک شما همچنین ممکن است خون شما را برای نشانگرهای تومور که نشان دهنده سرطان تخمدان هستند آزمایش کند. به عنوان مثال، آزمایش آنتی ژن سرطانی (CA) 125 می‌تواند پروتئینی را که اغلب در سطح سلول‌های سرطانی تخمدان یافت می‌شود، شناسایی کند. این آزمایش‌ها نمی‌توانند به پزشک شما بگویند که آیا سرطان دارید یا خیر، اما ممکن است سرنخ‌هایی در مورد تشخیص و پیش آگهی شما ارائه دهند. آزمایش خون را می‌توانید در خانه و یا محل کار با کمک ویزیت پزشک در منزل انجام دهید.
- عمل جراحي: گاهی اوقات پزشک شما نمی‌تواند از تشخیص مطمئن باشد تا زمانی که تحت عمل جراحی برداشتن تخمدان و آزمایش آن برای علائم سرطان قرار بگیرید.
- آزمایش ژنتیک: پزشک ممکن است آزمایش نمونه خون را برای بررسی تغییرات ژنی که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد، توصیه کند. دانستن تغییر ارثی در DNA به پزشک کمک می‌کند تا در مورد برنامه درمانی شما تصمیم بگیرد. ممکن است بخواهید اطلاعات را با خویشاوندان خونی خود مانند خواهر و برادر و فرزندانتان به اشتراک بگذارید، زیرا آنها نیز ممکن است در معرض خطر تغییرات ژنی مشابه باشند.
هنگامی که تأیید شد که شما به سرطان تخمدان مبتلا هستید، مشاوره پزشکی از اطلاعات حاصل از آزمایشات و روش‌های شما برای تعیین مرحله سرطان شما استفاده می‌کند.
چگونه سرطان تخمدان درمان می‌شود؟
درمان سرطان تخمدان معمولاً شامل ترکیبی از جراحی و شیمی درمانی است. درمان‌های دیگر ممکن است در شرایط خاص استفاده شود. از جمله راه‌های درمانی که در دسترس هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عمل جراحي
عمل‌های جراحی که برای حذف سرطان تخمدان استفاده می‌شوند، عبارتند از:
- جراحی برای برداشتن یک تخمدان: برای سرطان در مراحل اولیه که به بیش از یک تخمدان گسترش نیافته است، جراحی ممکن است شامل برداشتن تخمدان آسیب دیده و لوله فالوپ آن باشد. این روش ممکن است توانایی شما برای بچه دار شدن را حفظ کند.
- جراحی برای برداشتن هر دو تخمدان: اگر سرطان در هر دو تخمدان شما وجود داشته باشد، اما هیچ نشانه‌ای از سرطان دیگری و یا گسترش آن به سایر نقاط بدن وجود نداشته باشد، جراح شما ممکن است هر دو تخمدان و هر دو لوله فالوپ را بردارد. این روش رحم شما را دست نخورده باقی می‌گذارد، بنابراین ممکن است همچنان بتوانید با استفاده از جنین‌ها یا تخمک‌های منجمد خود یا با تخمک‌های اهدا کننده باردار شوید.
- جراحی برای برداشتن هر دو تخمدان و رحم: اگر سرطان شما گسترده‌تر باشد یا اگر نمی‌خواهید توانایی خود را برای بچه‌دار شدن حفظ کنید، جراح تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، رحم، غدد لنفاوی مجاور و چین‌هایی از بافت چربی شکم (امنتوم) را برمی‌دارد.
- جراحی برای سرطان پیشرفته: اگر سرطان شما پیشرفته باشد، پزشک ممکن است جراحی را برای برداشتن هر چه بیشتر سرطان توصیه کند. گاهی اوقات شیمی درمانی قبل یا بعد از جراحی در این شرایط انجام می‌شود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی یک درمان دارویی است که از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سریع الرشد در بدن از جمله سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. داروهای شیمی درمانی را می‌توان به داخل رگ تزریق کرد یا از طریق دهان مصرف کرد. شیمی درمانی اغلب پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از آن قبل از جراحی استفاده کرد.
در شرایط خاص، داروهای شیمی درمانی ممکن است در حین جراحی (شیمی درمانی داخل صفاقی هیپرترمیک) گرم شده و به داخل شکم تزریق شوند. داروها قبل از تخلیه برای مدت معینی در جای خود باقی می‌مانند، سپس عملیات به پایان می‌رسد.
درمان هدفمند
درمان‌های دارویی هدفمند بر نقاط ضعف خاص موجود در سلول‌های سرطانی تمرکز دارند. با حمله به این نقاط ضعف، درمان‌های دارویی هدفمند می‌توانند باعث مرگ سلول‌های سرطانی شوند. اگر درمان هدفمند سرطان تخمدان را در نظر دارید، مشاوره پزشکی ممکن است سلول‌های سرطانی شما را آزمایش کند تا مشخص کند کدام درمان هدفمند بیشترین تأثیر را بر سرطان شما دارد.
هورمون درمانی
هورمون درمانی از داروهایی برای جلوگیری از اثرات هورمون استروژن بر سلول‌های سرطان تخمدان استفاده می‌کند. برخی از سلول‌های سرطانی تخمدان از استروژن برای کمک به رشد خود استفاده می‌کنند، بنابراین مسدود کردن استروژن ممکن است به کنترل سرطان کمک کند.
هورمون درمانی ممکن است یک گزینه درمانی برای برخی از انواع سرطان‌های تخمدان با رشد آهسته باشد. همچنین اگر سرطان پس از درمان‌های اولیه عود کند، ممکن است یک گزینه تلقی شود. برای مشاوره بیشتر در مورد این نوع از درمان با مشاوره پزشکی تلفنی تماس بگیرید.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی از سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان استفاده می‌کند. سیستم ایمنی بدن که با بیماری مبارزه می‌کند ممکن است به سلول‌های سرطانی حمله نکند زیرا آنها پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که به آنها کمک می‌کند از سلول‌های سیستم ایمنی پنهان شوند. ایمونوتراپی با تداخل در این فرآیند در جهت درمان سرطان تخمدان عمل می‌کند. ایمونوتراپی ممکن است گزینه‌ای برای درمان سرطان تخمدان در شرایط خاص باشد.
مراقبت حمایتی (تسکین دهنده)
مراقبت تسکینی یک مراقبت پزشکی تخصصی است که بر تسکین درد و سایر علائم یک بیماری جدی تمرکز دارد. متخصصان مراقبت‌های تسکینی با شما، خانواده و سایر پزشکان شما همکاری می‌کنند تا قسمتی دیگر از حمایت را ارائه دهند که مکمل مراقبت مداوم شما باشد. مراقبت تسکینی را می‌توان در حین انجام سایر درمان‌های تهاجمی مانند جراحی و شیمی درمانی استفاده کرد. هنگامی که از مراقبت تسکینی همراه با سایر درمان‌های مناسب استفاده می‌شود، افراد مبتلا به سرطان ممکن است احساس بهتری داشته باشند و عمر طولانی تری داشته باشند.
مراقبت تسکینی توسط تیمی از پزشکان، پرستاران و سایر متخصصان آموزش دیده ویژه ارائه می‌شود. هدف تیم‌های مراقبت تسکینی بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان و خانواده‌هایشان است. این شکل از مراقبت در کنار درمان‌های دیگر که ممکن است دریافت کنید ارائه می‌شود. تیم ویزیت پزشک در منزل تیم ما قادر است این نوع از خدمات را به شما ارائه دهد. تنها کافیست با ما تماس بگیرید و بعد از انجام مراحل مربوط به تعیین وقت و مکان، خدمت مورد نظر خود را دریافت کنید.
چگونه با خبر ابتلا به سرطان تخمدان مقابله کنیم؟
تشخیص سرطان تخمدان می‌تواند بسیار دشوار باشد. به مرور زمان راه‌هایی برای کنار آمدن با احساسات خود پیدا خواهید کرد، اما در این میان، ممکن است این موارد برای شما مفید باشد:
- کسی را پیدا کنید که با او صحبت کنید. ممکن است احساس راحتی کنید که احساسات خود را با یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود در میان بگذارید، یا ممکن است ترجیح دهید با یک گروه پشتیبانی رسمی ملاقات کنید. گروه‌های حمایتی برای خانواده‌های افراد مبتلا به سرطان نیز موجود است. همچنین می‌توانید با مشاوره روانشناسی ارتباط برقرار کنید.
- اجازه دهید دیگران به شما کمک کنند. درمان سرطان می‌تواند خسته کننده باشد. به مردم اجازه دهید بدانند چه چیزی برای شما مفیدتر است.
- اهداف معقول تعیین کنید. داشتن اهداف به شما کمک می‌کند تا کنترل داشته باشید و می‌تواند به شما احساس هدفمندی بدهد. اما اهدافی را انتخاب کنید که بتوانید به آنها برسید.
- برای خو وقت بگذارید. خوب غذا خوردن، آرامش و استراحت کافی می‌تواند به مبارزه با استرس و خستگی ناشی از سرطان کمک کند.
سرطان تخمدان؛ جمع‌بندی
همه نوع‌های سرطان تخمدان در صورتی قابل درمان هستند که بیماری فرد در مراحل اولیه تشخیص داده شود. برخی از انواع نیز در مراحل بعدی امکان دارد قابل درمان باشند. شایان ذکر است که پیشرفت‌های پزشکی در سال‌های اخیر به صورت چشمگیری رو به افزایش هستند. بنابراین، کمتر نگران و بیشتر امیدوار باشید.
علاوه بر این، شرکت در غربالگری منظم و جستجوی کمک در صورت ظاهر شدن علائم، اغلب می‌تواند منجر به تشخیص زودهنگام شود و این امر شانس دریافت درمان موثر را افزایش می‌دهد.
