تنگی نفس؛ علل و راه های درمان

نوشته شده توسط فاطمه مهربان
19 / 08 / 1400

تنگی نفس یا دیسه پنه اصطلاح پزشکی برای این عارضه است که گاهی اوقات به عنوان “گرسنگی برای هوا” توصیف می‌شود. تنگی نفس یک احساس ناراحت کننده است. این مشکل ممکن است از خفیف و موقت تا جدی و طولانی مدت متغیر باشد. گاهی اوقات تشخیص و درمان تنگی نفس دشوار است زیرا می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.

تنگی نفس یک مشکل شایع است. بر اساس تحقیقات انجام شده و گزارشات به دست آمده از هر 4 نفری که به پزشک مراجعه می‌کنند، 1 نفر دچار تنگی نفس است. برای ویزیت پزشک در منزل کلیک کنید.

فهرست مطالب

علائم تنگی نفس

تنگی نفس می‌تواند در نتیجه فعالیت بیش از حد، گذراندن زمان در ارتفاع بالا یا به عنوان علامت طیفی از شرایط رخ دهد. علائمی که نشان می‌دهد فرد دچار تنگی نفس می‌شود عبارتند از:

تنگی نفس بعد از ورزش یا به دلیل یک وضعیت پزشکی
احساس خفگی در نتیجه مشکلات تنفسی
تنفس سخت
سفتی در قفسه سینه
تنفس سریع و کم عمق
تپش قلب
خس خس سینه
سرفه کردن

اگر تنگی نفس به طور ناگهانی رخ دهد یا اگر علائم شدید باشد، ممکن است نشانه یک وضعیت پزشکی جدی باشد. برای انجام مشاوره تلفنی پزشکی آزمایش آنلاین با آزمایش آنلاین تماس بگیرید.

علل ایجاد تنگی نفس کدامند؟

یک دوره تنگی نفس همیشه مستقیماً با سلامت فرد مرتبط نیست. فرد ممکن است پس از ورزش شدید، هنگام رفتن به ارتفاعات یا تغییرات شدید دما احساس تنگی نفس کند. با این حال، تنگی نفس گاهی ممکن است به مشکلات سلامتی مربوط شود. گاهی اوقات، علائم ناشی از تنگی نفس فقط یک مورد ناشی از عدم تناسب اندام است و ورزش می‌تواند علائم را بهبود بخشد. اما همانطور که گفته شد، این امکان نیز وجود دارد که تنگی نفس نشانه‌ای از یک مشکل جدی سلامتی باشد.

به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، شایع ترین علل تنگی نفس عبارتند از آسم، نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، بیماری بینابینی ریه، ذات الریه و مشکلات روانی که معمولاً با اضطراب مرتبط هستند. اگر تنگی نفس به طور ناگهانی شروع شود، به آن حالت حاد تنگی نفس گفته می‌شود.

تنگی نفس حاد می‌تواند به دلایل زیر ایجاد شود:

آسم
اضطراب
پنومونی
خفگی یا استنشاق چیزی که راه‌های تنفس را مسدود می‌کند
عکس العمل‌های آلرژیتیک
کم خونی
از دست دادن شدید خون که منجر به کم خونی می‌شود
قرار گرفتن در معرض سطوح خطرناک مونوکسید کربن
نارسایی قلبی
افت فشار خون که فشار خون پایین است
آمبولی ریه، که یک لخته خون در شریان ریه است
مشکلات ریوی
فتق هیاتال

تنگی نفس نیز در میان افرادی که دارای یک بیماری لاعلاج هستند شایع است. اگر فردی بیش از یک ماه تنگی نفس را تجربه کند، این وضعیت را تنگی نفس مزمن می‌نامند. تنگی نفس مزمن ممکن است به دلایل زیر باشد:

آسم
COPD
مشکلات قلبی
چاقی
فیبروز ریوی بینابینی، بیماری که باعث ایجاد اسکار در بافت ریه می‌شود

برخی از سایر شرایط ریوی نیز ممکن است باعث تنگی نفس شوند. نمونه‌ها عبارتند از:

کروپ
آسیب ریه تروماتیک
سرطان ریه
بیماری سل
پلوریت، التهاب در بافت‌های اطراف ریه‌ها
ادم ریوی، زمانی که مایع بیش از حد در ریه‌ها جمع می‌شود
فشار خون ریوی، زمانی که فشار خون در شریان‌های ریه افزایش می‌یابد
سارکوئیدوز، زمانی که خوشه‌هایی از سلول‌های التهابی در ریه‌ها رشد می‌کنند

تنگی نفس نیز با مشکلات قلبی زیر مرتبط است:

کاردیومیوپاتی، مجموعه‌ای از بیماری‌هایی که بر عضله قلب تأثیر می‌گذارد
مشکلات ریتم قلب
نارسایی قلبی
پریکاردیت، زمانی که بافتی که قلب را احاطه کرده است ملتهب می‌شود

محرک‌هایی که تنگی نفس را تشدید می‌کنند

آلاینده‌های محیطی مانند مواد شیمیایی، دود، گرد و غبار می‌توانند تنفس را برای افراد مبتلا به تنگی نفس دشوارتر کنند. افراد مبتلا به آسم ممکن است متوجه شوند که قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها مانند گرده یا کپک ممکن است باعث ایجاد دوره‌های تنگی نفس شود.

برخی از آلاینده‌ها مانند سیگار کشیدن، توسط خوده فرد مورد استفاده قرار می‌گیرند و قابل پیشگیری هستند. COPD به بیماری‌های مختلف انسدادی ریه اشاره دارد. اینها شامل آمفیزم و برونشیت مزمن است. تمامی این شرایط ها تنفس را بسیار دشوارتر می‌کنند.

همه افراد مبتلا به تنگی نفس به COPD مبتلا نیستند، اما به گفته بنیاد COPD، 90 درصد افراد مبتلا به COPD در یک مقطع زمانی سیگاری بودند.

عوارض ابتلا به تنگی نفس

تنگی نفس می‌تواند با هیپوکسی یا هیپوکسمی، که سطح پایین اکسیژن خون است، همراه باشد. این می‌تواند منجر به کاهش سطح هوشیاری و سایر علائم شدید شود. شایع ترین بیماری های دستگاه تنفسی را در مقاله لینک شده مشاهده کنید و در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر با مشاوره تلفنی پزشکی تماس برقرار نمایید و یا با ویزیت پزشک در منزل از بروز جدی تر بیماری و تشدید آن جلوگیری نمایید.

اگر تنگی نفس شدید باشد و برای مدتی ادامه یابد، خطر اختلال شناختی موقت یا دائمی وجود دارد. همچنین می‌تواند نشانه شروع یا بدتر شدن سایر مشکلات پزشکی باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

گاهی اوقات، تنگی نفس می‌تواند نشانه یک بیماری تهدید کننده زندگی باشد. اگر فردی هر یک از علائم زیر را داشته باشد به درمان فوری پزشکی نیاز است:

شروع ناگهانی تنگی نفس شدید
از دست دادن توانایی عملکرد به دلیل تنگی نفس
درد قفسه سینه
حالت تهوع

همه موارد تنگی نفس نیاز به درمان فوری پزشکی ندارند، اما تنگی نفس می‌تواند نشان دهنده مشکلات جدی پزشکی باشد. اگر فردی موارد زیر را تجربه کند به مشاوره پزشکی نیاز است:

تغییر در توانایی آنها برای تنفس
افزایش محدودیت در فعالیت‌های خود به دلیل مشکلات تنفسی
مشکل در تنفس هنگام دراز کشیدن
تورم در پا و مچ پا
تب، لرز و سرفه
خس خس سینه

تشخیص

پزشک معمولاً می‌تواند بر اساس معاینه فیزیکی کامل فرد، همراه با شرح کامل تجربیات وی، تنگی نفس را تشخیص دهد. فرد باید توضیح دهد که حملات تنگی نفس او چگونه و چه زمانی شروع شده است، چه مدت طول می‌کشد، چقدر اتفاق می‌افتد و تا چه میزانی شدید است.

پزشکان ممکن است از اشعه ایکس قفسه سینه و تصاویر توموگرافی کامپیوتری (CT) برای تشخیص دقیق‌تر تنگی نفس و ارزیابی سلامت قلب، ریه‌ها و سیستم‌های مرتبط فرد استفاده کنند.
الکتروکاردیوگرام (ECG) ممکن است به نشان دادن علائم حمله قلبی یا سایر مشکلات الکتریکی در قلب کمک کند.
تست اسپیرومتری برای اندازه گیری جریان هوا و ظرفیت ریه بیمار: این می‌تواند به مشخص کردن نوع و میزان مشکلات تنفسی فرد کمک کند. آزمایش‌های اضافی می‌توانند سطح اکسیژن در خون بیمار و ظرفیت خون برای حمل اکسیژن را بررسی کنند.

راه‌های درمان تنگی نفس

درمان به علت مشکل بستگی دارد. فردی که به دلیل فعالیت بیش از حد دچار تنگی نفس می‌شود، احتمالاً پس از توقف و استراحت، نفس خود را باز می‌گرداند. در موارد شدیدتر، اکسیژن مکمل مورد نیاز خواهد بود. افراد مبتلا به آسم یا COPD ممکن است از یک برونکودیلاتور استنشاقی استفاده کنند تا در صورت لزوم از آن استفاده کنند.

برای کسانی که بیماری‌های مزمن مانند COPD دارند، یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی با فرد کار می‌کند تا به آنها کمک کند راحت تر نفس بکشند. این شامل ایجاد یک برنامه درمانی است که به جلوگیری از اپیزودهای حاد و کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک می‌کند.

اگر تنگی نفس با آسم مرتبط باشد، معمولاً به داروهایی مانند برونکودیلاتورها و استروئیدها پاسخ خوبی می‌دهد. هنگامی که به دلیل عفونتی مانند ذات الریه باکتریایی باشد، آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند تسکین دهند. سایر داروها مانند مواد افیونی، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و داروهای ضد اضطراب نیز می‌توانند موثر باشند.

مشکلات تنفسی ناشی از COPD می‌تواند با تکنیک‌های تنفسی خاص، مانند تنفس با لب‌های بسته و تمرین‌های تقویت عضلات تنفسی، بهبود یابد. افراد می‌توانند نحوه انجام این کارها را در برنامه‌های توانبخشی ریوی بیاموزند.

اگر آزمایشات نشان دهنده سطوح پایین اکسیژن در خون باشد، ممکن است اکسیژن مکمل تامین شود. با این حال، همه افراد مبتلا به تنگی نفس سطح اکسیژن خون پایینی ندارند. به گفته آزمایشگاه‌ها بسیاری از افراد مبتلا به تنگی نفس متوجه می‌شوند که جریان ملایم هوای خنک در اطراف سر و صورت به بهبود علائم آنها کمک می‌کند.

جلوگیری از ابتلا به تنگی نفس

افراد مبتلا به تنگی نفس می‌توانند اقداماتی را برای بهبود سلامت کلی خود انجام دهند و به خود فضای بیشتری برای تنفس بدهند. این موارد عبارتند از:

ترک سیگار
اجتناب از دود دست دوم در صورت امکان
اجتناب از سایر محرک‌های محیطی مانند بخارات شیمیایی و دود چوب
کاهش وزن، زیرا این امر می‌تواند استرس را بر قلب و ریه‌ها کاهش دهد و ورزش را آسان تر کند، که هر دو می‌توانند سیستم قلبی عروقی و تنفسی را تقویت کنند.
برای تطبیق با ارتفاعات بیشتر زمان بگذارید، به تدریج به فعالیت‌ها بپردازید و سطح ورزش را در ارتفاعات بالای 5000 فیت کاهش دهید.

گروه‌های خاص

تنگی نفس می‌تواند گروه‌های خاصی از افراد را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد:

بارداری

با توجه به تحقیقات و بررسی‌های انجام شده، مشخص شده است علائم خفیف تنگی نفس در دوران بارداری شایع است. این بدین دلیل است که بارداری ظرفیت تنفس زن را تغییر می‌دهد. ظرفیت تنفس در دوران بارداری افزایش می‌یابد، اما حجم ریه نیز در پایان بازدم تا 20 درصد کاهش می‌یابد. تعداد تنفس‌های یک زن در دقیقه یا تعداد تنفس معمولاً در طول بارداری تغییر نمی‌کند.

افراد مسن و افراد با مشکلات جدی و بیماری‌های زمینه‌ای

تنگی نفس می‌تواند زمانی ایجاد شود که افراد در مرحله پیشرفته بیماری‌های خاص هستند. در این مرحله، تنگی نفس ممکن است به عنوان بخشی از برنامه درمانی پایان عمر مورد بررسی قرار گیرد، زیرا درمان تنگی نفس با داروهای خاص ممکن است مشکلات غیرضروری برای فرد ایجاد کند.

نوزادان

بیماری‌های دستگاه تنفسی فوقانی که باعث تنگی نفس حاد می‌شوند، یک مورد اورژانسی نسبتاً شایع در کودکان هستند. آنها یکی از شایع ترین علل تنگی نفس در نوزادان تلقی می‌شود. کروپ، استنشاق جسم خارجی و التهاب اپی گلوت همگی از علل شایع تنگی نفس در نوزادان هستند.

درمان‌های خانگی

وقتی فردی می‌داند که چه چیزی باعث تنگی نفس او شده است و این یک اورژانس پزشکی نیست، ممکن است بخواهد آن را در خانه درمان کمد و علائم را کاهش دهد. تمرینات زیر می‌تواند به کاهش تنگی نفس در خانه کمک کند:

تنفس عمیق

تنفس عمیق از طریق شکم می تواند به فرد کمک کند تنگی نفس خود را مدیریت کند. برای امتحان نفس عمیق در خانه، افراد می توانند:

دراز بکشید و دست‌ها را روی شکم قرار دهید.
از طریق بینی عمیق نفس بکشید، شکم را باز کنید و اجازه دهید ریه‌ها پر از هوا شوند.
نفس خود را برای چند ثانیه نگه دارید.
به آرامی از طریق دهان نفس بکشید و ریه‌ها را خالی کنید.

افراد می‌توانند این تمرین را چندین بار در روز یا هر چند وقت یکبار که دچار تنگی نفس می‌شوند انجام دهند. بهتر است به آرامی، آسان و عمیق نفس بکشید تا سریع. افراد می‌توانند انواع دیگری از تمرینات تنفس عمیق مانند تنفس دیافراگمی را نیز امتحان کنند.

همچنین برخی از خطرات مرتبط با انجام نادرست تمرینات تنفس عمیق وجود دارد. در واقع، تحقیقات نشان می‌دهد که وقتی فردی آنها را به درستی انجام نمی‌دهد، این تمرینات می‌تواند بیشتر مضر باشد تا مفید.

به عنوان مثال، در برخی از افراد مبتلا به شرایط تنفسی مزمن شدید، تمرینات تنفس عمیق می‌تواند منجر به تورم شدید شود و زمانی رخ می‌دهد که افزایش حجم ریه مانع از جریان هوای کارآمد در بدن شود. سایر خطرات شامل کاهش قدرت دیافراگم و افزایش تنگی نفس است.

در صورت امکان، این تمرینات را با کمک یک متخصص پزشکی آموزش دیده انجام دهید تا خطرات احتمالی را کاهش دهید.

نفس کشیدن با دهان

یکی دیگر از تمرینات تنفسی که می‌تواند به تسکین تنگی نفس کمک کند، نفس کشیدن با دهان است. تنفس از طریق دهان و با سرعت مناسب به کاهش تنگی نفس فرد کمک می‌کند. این امر به ویژه در صورتی مفید است که تنگی نفس ناشی از اضطراب باشد. برای امتحان کردن تنفس با دهان در خانه، افراد می‌توانند:

روی یک صندلی صاف بنشینید و شانه‌ها را شل کنند.
لب‌ها را به هم فشار دهید و فاصله کمی بین آنها نگه دارید.
چند ثانیه از طریق بینی نفس بکشید.
به آرامی از طریق لب‌های جمع شده با شمارش چهار (برای 4ثانیه) نفس خود را بیرون دهید.
این الگوی تنفس را چند بار تکرار کنید.

افراد می‌توانند هر زمان که احساس تنگی نفس کردند این تمرین را انجام دهند و می‌توانند آن را در طول روز تا زمانی که احساس بهتری پیدا کنند تکرار کنند. توجه به این نکته ضروری است که کیفیت و قدرت تحقیق در مورد تنفس لب فشرده (تنفس با دهان) بسیار محدود است.

یافتن یک موقعیت راحت و حمایت شده

پیدا کردن یک موقعیت راحت و حمایت شده برای ایستادن یا دراز کشیدن می‌تواند به فرد کمک کند آرام شود و تنگی نفس خود را بند بیاورد. اگر تنگی نفس به دلیل اضطراب یا فشار بیش از حد باشد، این درمان ویژه مفید است.

از فن استفاده کنید

مطالعه‌ای در سال 2010 گزارش می‌دهد که استفاده از پنکه دستی برای دمیدن هوا در بینی و صورت می‌تواند احساس تنگی نفس را کاهش دهد. احساس نیروی هوا در حین استنشاق می‌تواند باعث شود که هوای بیشتری وارد بدن شود. بنابراین، این دارو ممکن است در کاهش احساس تنگی نفس موثر باشد.

با این حال، استفاده از فن ممکن است علائمی را که به دلیل یک بیماری زمینه‌ای رخ می‌دهند، بهبود نبخشد. در مطالعه دیگری محققان هیچ سود واضحی از استفاده از فن درمانی پیدا نکردند، اگرچه به نظر می‌رسید به برخی از گروه‌ها کمک کند. برای تعیین اینکه چه کسی ممکن است از این درمان سود ببرد، کار بیشتری لازم است.

استنشاق بخار

استنشاق بخار می‌تواند به شفاف نگه داشتن مجرای بینی فرد کمک کند، که می‌تواند به او کمک کند راحت تر نفس بکشد. گرما و رطوبت ناشی از بخار نیز ممکن است مخاط را در ریه‌ها تجزیه کند، که همچنین ممکن است تنگی نفس را کاهش دهد. برای امتحان کردن استنشاق بخار در خانه، فرد می‌تواند:

یک کاسه را با آب بسیار داغ پر کنید.
چند قطره اسانس نعناع یا اکالیپتوس اضافه کنید.
صورت را روی کاسه قرار دهید و یک حوله را روی سر قرار دهید.
نفس عمیق بکشید، بخار را استنشاق کنید.
اگر آب تازه جوشیده است، باید اجازه دهید تا کمی خنک شود. در غیر این صورت، بخار می‌تواند پوست صورت را داغ کند.

نوشیدن قهوه سیاه

نوشیدن قهوه سیاه ممکن است به کاهش تنگی نفس کمک کند، زیرا کافئین موجود در آن می‌تواند سفتی ماهیچه‌های راه هوایی فرد را کاهش دهد.

یک بررسی در سال 2010 گزارش داد که اثرات کافئین اندکی باعث بهبود عملکرد راه هوایی در افراد مبتلا به آسم می‌شود. این می‌تواند کافی باشد تا هوا را برای آنها راحت تر کند.

با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که نوشیدن بیش از حد قهوه می‌تواند ضربان قلب فرد را افزایش دهد. مردم هنگام امتحان این دارو باید مراقب مصرف کافئین خود باشند تا مطمئن شوند که زیاد نوشیدنی نمی‌نوشند.

خوردن زنجبیل تازه

خوردن زنجبیل تازه، یا افزودن مقداری به آب داغ به عنوان نوشیدنی، ممکن است به کاهش تنگی نفس که به دلیل عفونت تنفسی رخ می‌دهد، کمک کند. یک مطالعه نشان می‌دهد که زنجبیل ممکن است در مبارزه با ویروس سنسیشیال تنفسی، که یکی از علل شایع عفونت‌های تنفسی است، موثر باشد. برای مشاوره تلفنی پزشکی با مجموعه آزمایش انلاین تماس بگیرید.

شناسایی و کاهش محرک‌ها

بسته به علت تنگی نفس، فرد می‌تواند تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کند تا از محرک‌های آن جلوگیری کند و علائم خود را کاهش دهد. این تغییرات عبارتند از: