آیا بیماری سل واگیردار و خطرناک است؟

• نوشته شده توسط فاطمه مهربان
• 14 / 10 / 1400

سل (TB) یک بیماری عفونی بالقوه جدی است که عمدتاً ریه‌ها را درگیر می‌کند. باکتری‌هایی که باعث سل می‌شوند از طریق قطرات کوچکی که از طریق سرفه و عطسه در هوا منتشر می‌شوند، از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کنند.

زمانی که وجود این دسته از عفونت‌ها در کشورهای توسعه یافته نادر بود، عفونت‌های سل در سال 1985 افزایش یافت. شیوع این عفونت تا حدی به دلیل ظهور HIV، ویروسی که باعث ایدز می‌شود، بود. HIV سیستم ایمنی فرد را ضعیف می‌کند، بنابراین بدن قادر نیست با میکروب سل مبارزه کند. در ایالات متحده، به دلیل برنامه‌های کنترل قوی تر، سل دوباره در سال 1993 شروع به کاهش کرد. اما همچنان به عنوان یک نگرانی تلقی می‌شود.

بسیاری از سویه‌های سل در برابر داروهایی که بیشتر برای درمان بیماری استفاده می‌شوند مقاومت می‌کنند. افراد مبتلا به سل فعال برای خلاص شدن از شر عفونت و جلوگیری از مقاومت آنتی بیوتیکی باید چندین ماه از انواع داروها استفاده کنند و مدام توسط ویزیت پزشک در منزل تحت مراقب باشند.

علائم بیماری سل

اگرچه بدن شما می‌تواند حاوی باکتری‌هایی باشد که باعث سل می‌شوند، سیستم ایمنی بدن شما معمولاً قادر است از بیمار شدن شما جلوگیری کند. به همین دلیل، پزشکان بین دو نوع سل که در ادامه آمده است، علائم را تقسیم بندی کرده‌اند:

سل نهفته: شما عفونت سل دارید، اما باکتری‌های بدن غیر فعال هستند و هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. سل نهفته که سل غیر فعال یا عفونت سل نیز نامیده می‌شود، مسری نیست. سل نهفته می‌تواند به سل فعال تبدیل شود، بنابراین درمان مهم است.

سل فعال: این بیماری که بیماری سل نیز نامیده می‌شود، شما را بیمار می‌کند و در بیشتر موارد می‌تواند به دیگران سرایت کند. این نوع از عفونت قادر است هفته‌ها یا سال‌ها پس از عفونت با باکتری سل رخ دهد.

علائم و نشانه‌های سل فعال عبارتند از:

• سرفه به مدت سه هفته یا بیشتر
• سرفه خونی یا مخاطی
• درد قفسه سینه یا درد همراه با تنفس یا سرفه
• کاهش وزن ناخواسته
• خستگی
• تب
• عرق شبانه
• لرز
• از دست دادن اشتها

همانطور که مشاوره پزشکی اظهار می‌کند؛ سل همچنین می‌تواند سایر قسمت‌های بدن شما از جمله کلیه‌ها، ستون فقرات یا مغز را تحت تاثیر قرار دهد. هنگامی که سل در خارج از ریه شما رخ می‌دهد، علائم و نشانه‌ها بسته به اندام‌های درگیر متفاوت است. به عنوان مثال، سل ستون فقرات ممکن است باعث کمردرد شود و سل در کلیه‌ها ممکن است باعث ایجاد خون در ادرار شود.

چه زمانی باید به مشاوره پزشکی مراجعه کرد؟

اگر تب، کاهش وزن بدون دلیل، تعریق شبانه یا سرفه مداوم دارید، به پزشک مراجعه کنید. اینها اغلب نشانه‌های سل هستند، اما این امکان نیز وجود دارد که ناشی از شرایط دیگر باشند. همچنین اگر فکر می‌کنید در معرض سل قرار گرفته‌اید، به پزشک خود مراجعه کنید.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها توصیه می‌کند افرادی که در معرض خطر ابتلا به سل هستند، از نظر عفونت نهفته سل غربالگری شوند. این توصیه شامل افرادی می‌شود که:

• مبتلا به HIV/AIDS هستند
• از داروهای IV استفاده کنید
• با افراد آلوده در تماس هستند
• از کشوری هستند که سل در آن شایع است، مانند چندین کشور در آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا
• زندگی یا کار در مناطقی که سل شایع است، مانند زندان‌ها یا خانه‌های سالمندان
• در مراکز مراقبت‌های بهداشتی کار می‌کنید و افراد با خطر بالای ابتلا به سل را درمان می‌کنید

علل بروز بیماری سل کدامند؟

سل توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که از طریق قطرات میکروسکوپی منتشر شده در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. این می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که فردی مبتلا به نوع فعال و درمان نشده سل سرفه کند، صحبت کند، عطسه کند، تف کند، بخندد یا آواز بخواند.

اگرچه سل مسری است، اما گرفتن آن آسان و به راحتی نیست. احتمال ابتلای شما به سل از فردی که با او زندگی یا کار می‌کنید بسیار بیشتر از یک غریبه است. اکثر افراد مبتلا به سل فعال که حداقل دو هفته از درمان دارویی مناسب برخوردار بوده‌اند، دیگر مسری نیستند.

HIV و سل

از دهه 1980، موارد سل به دلیل گسترش HIV، ویروسی که باعث ایدز می‌شود، به طور چشمگیری افزایش یافته است. HIV سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند و کنترل باکتری سل را برای بدن دشوار می‌کند. در نتیجه، احتمال ابتلا به سل و پیشرفت از بیماری نهفته به بیماری فعال در افراد مبتلا به HIV بسیار بیشتر از افرادی است که HIV مثبت نیستند.

چکاپ پزشکی در منزل

ثبت درخواست

• سل مقاوم به دارو

سل همچنین به دلیل افزایش سویه‌های مقاوم به دارو یک قاتل اصلی باقی می‌ماند. با گذشت زمان، برخی از میکروب‌های سل توانایی زنده ماندن با وجود داروها را پیدا کردند. این تا حدی به این دلیل است که افراد داروهای خود را طبق دستور مصرف نمی‌کنند یا دوره درمان را کامل نمی‌کنند. زمانی که آنتی بیوتیک نتواند تمام باکتری‌های مورد نظر خود را از بین ببرد، گونه‌های مقاوم به دارو سل ظاهر می‌شوند. باکتری‌های زنده مانده به آن دارو و اغلب آنتی بیوتیک‌های دیگر نیز مقاوم می‌شوند. برخی از باکتری‌های سل نسبت به رایج‌ترین درمان‌ها مانند ایزونیازید و ریفامپین (ریفادین، ریماکتان) مقاومت نشان داده‌اند.

برخی از سویه‌های سل نیز نسبت به داروهایی که کمتر در درمان سل استفاده می‌شوند، مانند آنتی بیوتیک‌های معروف به فلوروکینولون‌ها و داروهای تزریقی از جمله آمیکاسین و کاپرومایسین (کاپاستات) مقاومت ایجاد کرده‌اند. این داروها اغلب برای درمان عفونت‌هایی استفاده می‌شوند که به داروهای رایج تر مقاوم هستند.

عوامل خطری که احتمال ابتلا به بیماری سل را بیشتر می‌کنند؟

هر کسی ممکن است به سل مبتلا شود، اما برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به سل را افزایش دهند، از جمله:

سیستم ایمنی ضعیف شده:

یک سیستم ایمنی سالم اغلب با موفقیت با باکتری سل مبارزه می‌کند. با این حال، چندین بیماری و دارو می‌توانند سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف کنند، از جمله:

• HIV/AIDS
• دیابت
• بیماری کلیوی شدید
• سرطان‌های خاص
• درمان سرطان، مانند شیمی درمانی
• مصرف دارو برای جلوگیری از رد اعضای پیوندی
• برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و پسوریازیس
• سوء تغذیه یا وزن کم بدن
• سن خیلی کم یا بالا

سفر یا زندگی در مناطق خاصی

اگر در مناطقی زندگی می‌کنید، مهاجرت می‌کنید یا به مناطقی سفر می‌کنید که میزان ابتلا به سل بالا است، خطر ابتلا به سل بیشتر است. مناطق عبارتند از:

• آفریقا
• آسیا
• اروپای شرقی
• روسیه
• آمریکای لاتین

سایر عوامل

• استفاده از مواد: داروهای IV یا مصرف زیاد الکل سیستم ایمنی شما را ضعیف می‌کند و شما را در برابر سل آسیب پذیرتر می‌کند.
• استفاده از تنباکو: مصرف دخانیات خطر ابتلا به سل و مرگ ناشی از آن را به شدت افزایش می‌دهد.
• کار در مراقبت‌های بهداشتی: تماس منظم با افرادی که بیمار هستند، احتمال شما را برای قرار گرفتن در معرض باکتری سل افزایش می‌دهد. استفاده از ماسک و شستن مکرر دست‌ها تا حد زیادی خطر ابتلا را کاهش می‌دهد.
• زندگی یا کار در یک مرکز مراقبت مسکونی: افرادی که در زندان‌ها، پناهگاه‌های بی‌خانمان‌ها، بیمارستان‌های روان‌پزشکی یا خانه‌های سالمندان زندگی می‌کنند یا کار می‌کنند، به دلیل ازدحام بیش از حد و تهویه ضعیف، همگی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سل هستند.
• زندگی با فرد مبتلا به سل: تماس نزدیک با فردی که مبتلا به سل است، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

عوارض ابتلا به بیماری سل کدامند؟

بدون درمان، سل می‌تواند کشنده باشد. بیماری فعال درمان نشده معمولاً ریه‌های شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند سایر قسمت‌های بدن شما را نیز تحت تأثیر قرار دهد. عوارض سل عبارتند از:

• درد ستون فقرات: کمردرد و سفتی از عوارض شایع سل هستند.
• آسیب مفصل: آرتریت ناشی از سل (آرتریت سلی) معمولاً باسن و زانو را درگیر می‌کند.
• تورم غشاهای پوشاننده مغز شما (مننژیت): این می‌تواند باعث سردرد دائمی یا متناوب شود که برای هفته‌ها رخ می‌دهد و تغییرات ذهنی احتمالی را ایجاد می‌کند.
• مشکلات کبدی یا کلیوی: کبد و کلیه‌ها به فیلتر کردن مواد زائد و ناخالصی‌ها از جریان خون کمک می‌کنند. سل در این اندام‌ها می‌تواند عملکرد آنها را مختل کند.
• اختلالات قلبی: به ندرت، سل می‌تواند بافت‌هایی را که قلب شما را احاطه کرده‌اند، آلوده کند و باعث التهاب و تجمع مایعات شود که ممکن است در توانایی قلب شما برای پمپاژ موثر اختلال ایجاد کند. این وضعیت که تامپوناد قلبی نام دارد، ممکن است کشنده باشد.

راه‌های جلوگیری از ابتلا به بیماری سل

اگر آزمایش شما برای عفونت نهفته سل مثبت باشد، ممکن است مشاوره پزشکی تلفنی به شما توصیه کند که از داروهایی برای کاهش خطر ابتلا به سل فعال استفاده کنید. فقط سل فعال مسری است.

از خانواده و دوستان خود محافظت کنید

اگر مبتلا به سل فعال هستید، معمولاً چند هفته طول می کشد تا با داروهای سل درمان کنید تا دیگر مسری نباشید. این نکات را برای کمک به جلوگیری از بیمار شدن دوستان و خانواده خود دنبال کنید:

• در خانه بمانید: در چند هفته اول درمان به محل کار یا مدرسه نروید یا در اتاقی با افراد دیگر نخوابید.
• در اتاق از تهویه استفاده کنید: میکروب‌های سل در فضاهای بسته کوچک که هوا حرکت نمی‌کند راحت تر پخش می‌شود. اگر هوای بیرون خیلی سرد نیست، پنجره‌ها را باز کنید و از یک پنکه برای دمیدن هوای داخل خانه استفاده کنید.
• دهان خود را بپوشانید: هر زمان که می‌خندید، عطسه یا سرفه می‌کنید از دستمال کاغذی برای پوشاندن دهان خود استفاده کنید. دستمال کثیف را در یک کیسه قرار دهید، در آن را ببندید و دور بیندازید.
• ماسک صورت بزنید: استفاده از ماسک صورت هنگامی که در اطراف افراد دیگر در طول سه هفته اول درمان هستید ممکن است به کاهش خطر انتقال کمک کند.

دوره درمان خود را به اتمام برسانید

این مهمترین قدمی است که می‌توانید برای محافظت از خود و دیگران در برابر سل بردارید. هنگامی که درمان را به موقع متوقف می‌کنید یا از دوزهای مصرفی خودداری می‌کنید، باکتری‌های سل این شانس را دارند که جهش‌هایی ایجاد کنند که به آنها اجازه می‌دهد از قوی‌ترین داروهای سل زنده بمانند. سویه‌های مقاوم به دارو کشنده‌تر هستند و درمان آن‌ها دشوارتر است.

واکسیناسیون‌ها

در کشورهایی که سل شایع تر است، نوزادان اغلب با واکسن باسیل Calmette-Guerin (BCG) واکسینه می‌شوند. واکسن BCG برای استفاده عمومی در ایالات متحده توصیه نمی‌شود زیرا در بزرگسالان بسیار مؤثر نیست. ده‌ها واکسن جدید سل در مراحل مختلف توسعه و آزمایش هستند.

تشخیص بیماری سل

در طول معاینه فیزیکی، پزشک غدد لنفاوی شما را از نظر تورم بررسی می‌کند و از گوشی پزشکی برای گوش دادن به صداهایی که ریه‌های شما هنگام نفس کشیدن تولید می‌کنند، استفاده می‌کند. متداول‌ترین ابزار تشخیصی سل، آزمایش پوست است، اگرچه آزمایش‌های خون رایج‌تر می‌شوند. مقدار کمی از ماده‌ای به نام توبرکولین درست زیر پوست در قسمت داخلی ساعد شما تزریق می‌شود. شما باید فقط یک سوزن خفیف را احساس کنید.

در عرض 48 تا 72 ساعت، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی بازوی شما را از نظر تورم در محل تزریق بررسی می‌کند. یک برآمدگی قرمز سخت و برجسته به این معنی است که شما احتمالاً به عفونت سل مبتلا هستید. اندازه برآمدگی تعیین می‌کند که آیا نتایج آزمایش قابل توجه است یا خیر.

درخواست آزمایش در محل

ثبت درخواست

نتایج ممکن است اشتباه باشند

تست پوستی سل بی نقص نیست. گاهی اوقات، این نشان می‌دهد که افراد مبتلا به سل هستند در حالی که باکتری مورد نظر را در بدن ندارند. همچنین می‌تواند نشان دهد که افراد با وجوداینکه آلوده هستند، سل ندارند.

اگر اخیراً با واکسن باسیل Calmette-Guerin (BCG) واکسینه شده‌اید، ممکن است نتیجه مثبت کاذب داشته باشید. این واکسن سل به ندرت در ایالات متحده استفاده می‌شود اما به طور گسترده در کشورهایی با نرخ بالای عفونت سل استفاده می‌شود. نتایج منفی کاذب نیز ممکن است رخ دهد.

آزمایشات خون

آزمایش خون می‌تواند سل نهفته یا فعال را تایید یا رد کند. این آزمایشات واکنش سیستم ایمنی بدن شما به باکتری سل را اندازه گیری می‌کند. این آزمایشات فقط به یک بار مراجعه به مطب نیاز دارند. اگر شما در معرض خطر بالای عفونت سل هستید اما به آزمایش پوست پاسخ منفی می‌دهید، یا اگر اخیرا واکسن BCG را دریافت کرده‌اید، آزمایش خون ممکن است مفید باشد.

تست‌های تصویربرداری

اگر تست پوستی شما مثبت بوده است، احتمالاً پزشک شما رادیوگرافی قفسه سینه یا سی تی اسکن را تجویز می‌کند. این ممکن است لکه‌های سفیدی را در ریه‌های شما نشان دهد، جایی که سیستم ایمنی بدن باکتری‌های سل را جدا کرده است، یا ممکن است تغییراتی را در ریه‌های شما ناشی از سل فعال نشان دهد.

آزمایشات خلط

اگر اشعه ایکس قفسه سینه شما علائم سل را نشان دهد، پزشک ممکن است از خلط شما (مخاطی که هنگام سرفه بیرون می‌آید) نمونه برداری کند. نمونه‌ها برای باکتری سل آزمایش می‌شوند. همچنین می‌توان از نمونه‌های خلط برای آزمایش سویه‌های مقاوم به داروی سل استفاده کرد. این به پزشک شما کمک می‌کند تا داروهایی را انتخاب کند که احتمالاً مؤثر هستند. دریافت نتایج این آزمایشات می‌تواند چهار تا هشت هفته طول بکشد.

درمان بیماری سل

اگر مبتلا به سل نهفته هستید و یا اگر در معرض خطر بالای ابتلا به سل فعال هستید، ممکن است پزشک شما درمان دارویی را توصیه کند. برای سل فعال، باید حداقل شش تا نه ماه آنتی بیوتیک مصرف کنید. داروها و طول درمان دقیق به سن، سلامت کلی، مقاومت دارویی احتمالی و محل عفونت در بدن شما بستگی دارد.

رایج‌ترین داروهای سل

اگر به سل نهفته مبتلا هستید، ممکن است نیاز به مصرف تنها یک یا دو نوع داروی سل داشته باشید. سل فعال، به ویژه اگر یک سویه مقاوم به دارو باشد، به چندین دارو به طور همزمان نیاز دارد. رایج ترین داروهای مورد استفاده برای درمان سل عبارتند از:

• ایزونیازید
• ریفامپین (ریفادین، ریمکتان)
• اتامبوتول (میامبوتول)
• پیرازین آمید

اگر مبتلا به سل مقاوم به دارو هستید، معمولاً ترکیبی از آنتی بیوتیک‌ها به نام فلوروکینولون‌ها و داروهای تزریقی مانند آمیکاسین یا کاپرومایسین (کاپاستات) برای 20 تا 30 ماه استفاده می‌شود. برخی از انواع سل نیز نسبت به این داروها مقاومت پیدا می‌کنند. برخی از داروها ممکن است برای مقابله با مقاومت دارویی به درمان اضافه شوند.

عوارض جانبی دارویی

عوارض جانبی جدی داروهای سل رایج نیستند اما در صورت بروز می‌توانند خطرناک باشند. تمام داروهای سل می‌توانند برای کبد شما سمی باشند. هنگام مصرف این داروها، در صورت داشتن هر یک از موارد زیر، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• حالت تهوع یا استفراغ
• از دست دادن اشتها
• رنگ زرد برای پوست شما (یرقان)
• ادرار تیره
• کبودی یا خونریزی آسان
• تاری دید

تکمیل درمان ضروری است

ویزیت پزشک در منزل

ثبت درخواست

پس از چند هفته، مسری نخواهید بود و ممکن است احساس بهتری داشته باشید. مصرف داروهای سل خود را قطع نکنید. زیرا باید دوره کامل درمان را به پایان برسانید و داروها را دقیقاً طبق دستور مشاوره تلفنی پزشکی مصرف کنید. توقف زودهنگام درمان یا نادیده گرفتن دوزها می‌تواند به باکتری‌هایی که هنوز زنده هستند اجازه دهد به آن داروها مقاوم شوند و منجر به بیماری سل شود که درمان آن بسیار خطرناک‌تر و دشوار است.

برنامه‌ای به نام درمان با مشاهده مستقیم (DOT) می‌تواند به افراد کمک کند تا به رژیم درمانی خود پایبند باشند. یک کارمند مراقبت‌های بهداشتی داروها را به شما می‌دهد تا مجبور نباشید به یاد داشته باشید که خودتان آن را مصرف کنید.

مقابله و حمایت

سلامت جسمانی شما می‌تواند بر سلامت روان شما نیز تأثیر بگذارد. انکار، عصبانیت و ناامیدی زمانی طبیعی است که باید با چیزی چالش برانگیز مانند سل مقابله کنید. صحبت کردن با فردی مانند یک درمانگر یا مشاوره پزشکی ممکن است به شما در ایجاد استراتژی‌های مقابله‌ای کمک کند.

مقالات مرتبط
• 

  باتری سمعک کملیون

  23 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک دی جی هیر

  21 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک رناتا

  21 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک آیسل تک

  18 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک انرجایزر

  18 / 08 / 1401

لیست چکاپ های مرتبط
• 

  آزمایش عفونت ادراری در مردان و زنان

  20 / 11 / 1399
• 

  آزمایش سلامت پوست و مو

  14 / 11 / 1399
• 

  آزمایشات پیش از ازدواج مردان و زنان

  13 / 11 / 1399
• 

  آزمایش انعقاد خون

  13 / 11 / 1399
• 

  آزمایش ژنتیک مردان

  13 / 11 / 1399