فولیکول چیست و چرا در باروری مهم است؟
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
27 / 01 / 1401
Notice: Undefined index: color_titel in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2447
Notice: Undefined index: color_bt_text in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2450
Notice: Undefined index: color_bg_text in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2453
Notice: Undefined variable: class_align in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2484
Notice: Undefined variable: class_align_m in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2484
Notice: Undefined index: title in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2484
Notice: Undefined variable: class_align in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2487
Notice: Undefined variable: class_align_m in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2487
Notice: Undefined index: btname in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2487
Notice: Undefined index: color_titel in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2506
Notice: Undefined index: color_bg_text in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2512
Notice: Undefined index: color_bt_text in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2513
Notice: Undefined index: color_titel in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2447
Notice: Undefined index: color_bt_text in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2450
Notice: Undefined index: color_bg_text in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2453
Notice: Undefined variable: class_align in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2484
Notice: Undefined variable: class_align_m in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2484
Notice: Undefined index: title in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2484
Notice: Undefined variable: class_align in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2487
Notice: Undefined variable: class_align_m in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2487
Notice: Undefined index: btname in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2487
Notice: Undefined index: color_titel in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2506
Notice: Undefined index: color_bg_text in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2512
Notice: Undefined index: color_bt_text in /home/azonline/domains/azmayeshonline.com/public_html/wp-content/themes/azma/functions.php on line 2513
فولیکول یک گروه کوچک، کروی یا گلدان‌شکل از سلول‌ها و دارای حفره‌ای است که در آن ساختار دیگری رشد می‌کند یا مواد دیگری در آن قرار دارد. فولیکول می‌تواند به انواع فولیکول مو، فولیکول تیروئید، فولیکول دندان، فولیکول مو، فولیکول لنفاوی و فولیکول تخمدان اشاره داشته باشد که هر یک از آن‌ها نقش متفاوتی در بدن ایفا می‌کنند. در این میان، فولیکول تخمدان، موضوعی است که به دلیل اهمیت و نقش و جایگاهی که در بدن دارد بیشتر به آن پرداخته می‌شود و در بسیاری از موارد، تنها با عنوان فولیکول به آن اشاره می‌شود. بنابراین، اگر می‌خواهید بدانید فولیکول یا درواقع فولیکول تخمدان چیست و چه اهمیتی برای بدن دارد در ادامه با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
فولیکول چیست؟
فولیکول‌ها کیسه‌های کوچکی از مایع و حاوی تخمک‌های نابالغ (اووسیت) هستند که در لایه بیرونی تخمدان‌ها یافت می‌شوند. وقتی زمان مناسب فرامی‌رسد و فولیکول به سایز مناسب می‌رسد، فولیکول پاره می‌شود و تخمک بالغی را رها می‌کند که آماده بارور شدن است. تصور غلط رایجی که در این مورد وجود دارد این است که هر فولیکول، چندین تخمک را آزاد می‌کند. بااین‌حال، در پاسخ به این سوال که چند تخمک در فولیکول وجود دارند لازم است بگوییم که تنها یک عدد تخمک در هر فولیکول یافت می‌شود.
تخمک‌گذاری فرایندی است که هر ماه و در سنین بین بلوغ و یائسگی اتفاق می‌افتد. با هر چرخه، چندین فولیکول شروع به رشد می‌کنند اما به‌صورت کلی، فقط یکی از آن‌ها تخمک آزاد می‌کند. فولیکول‌هایی که تخمک آزاد نمی‌کنند متلاشی می‌شوند. به این فرایند آترزی گفته می‌شود که در حقیقت می‌تواند در هر مرحله از رشد فولیکول رخ دهد.
فولیکول‌ها در چرخه قاعدگی چه نقشی دارند؟
چرخه قاعدگی به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شود: مرحله فولیکولی و مرحله لوتئال. در طی مرحله فولیکولی، فولیکول‌هایی که در مرحله سوم رشد هستند جذب می‌شوند که درنهایت، این فرایند منجر به تخمک‌گذاری می‌شود. اگرچه در ابتدای این فرایند، چندین فولیکول جذب می‌شوند اما درنهایت، تنها یک یا دو فولیکول به بلوغ می‌رسند و تخمک آزاد می‌کنند. در مقابل، وقتی از داروهای باروری استفاده می‌کنید ممکن است چندین فولیکول به مرحله تخمک‌گذاری برسند. فولیکول‌ها مسئولیت موارد زیر را به عهده دارند:
- تغذیه و محافظت از تخمک در طی مراحل تشکیل تخمک
- ترشح هورمون‌های ضروری تولیدمثل
- تبدیل شدن به جسم زرد پس از تخمک‌گذاری که هورمون پروژسترون را آزاد می‌کند (این امر برای ضخیم و شاداب نگه داشتن پوشش رحم برای القای بارداری ضروری است)
مراحل رشد فولیکولی چیست؟
ممکن است فکر کنید که رشد فولیکولی در طول مرحله فولیکولی چرخه قاعدگی شروع می‌شود و به پایان می‌رسد اما این‌گونه نیست. چرخه زندگی کامل فولیکولی قبل از تولد و زمانی که تخمدان‌ها در جنین شروع به رشد می‌کنند شروع می‌شود. در این زمان، تخمدان‌ها تنها حاوی فولیکول‌های اولیه هستند. فولیکول‌ها می‌توانند تا 50 سال پیش از بیدار شدن و پشت سر گذاشتن مراحل رشد در وضعیت «خواب» باقی بمانند. برای بالغ شدن فولیکول اولیه و آماده شدن آن برای تخمک‌گذاری، به شش ماه تا یک سال زمان نیاز است.
در هر مرحله از رشد فولیکولی، رشد بسیاری از فولیکول‌ها متوقف می‌شود و این فولیکول‌ها می‌میرند. بنابراین، همه فولیکول‌ها از همه مراحل رشد گذر نمی‌کنند. برخی از فولیکول‌ها از رقابت برای رسیدن به تخمک‌گذاری خارج می‌شوند و برخی دیگر به این رقابت ادامه می‌دهند. مراحل رشد فولیکولی عبارت‌اند از:
- فولیکول بدوی: در این مرحله همه فولیکول‌ها در داخل تخمدان نوزاد تازه متولدشده قرار دارند.
- فولیکول‌های اولیه: هر روز تعداد کمی از فولیکول‌های بدوی به مرحله فولیکول اولیه وارد می‌شوند که این فرایند از بلوغ شروع می‌شود و تا یائسگی ادامه پیدا می‌کند.
- فولیکول‌های ثانویه: این مرحله شامل اضافه شدن سلول‌های تکا است که هورمون‌ها را ترشح می‌کنند.
- فولیکول‌های آنترال: این فولیکول‌ها حاوی حفره‌ای پر از مایع به نام آنتروم هستند. در این مرحله، فولیکول‌ها از طریق سونوگرافی ترانس واژینال یا داخلی قابل‌مشاهده هستند.
- فولیکول گرافیان: فولیکول گرافیان، فولیکولی است که برای تخمک‌گذاری به اندازه کافی بزرگ است. در هر سیکل، فقط یک یا دو فولیکول آنترال تا تخمک‌گذاری بالغ می‌شوند.
- جسم زرد: دیگر فولیکول نیست. جسم زرد از فولیکول بازی که تخمک آزاد می‌کند به وجود می‌آید.
اگرچه نمی‌توان همه فولیکول‌ها را در تخمدان شمرد اما تعداد فولیکول‌های آنترال که اندازه آن‌ها تا 10 میلی‌متر است را می‌توان از طریق سونوگرافی تشخیص داد.
تخمدان دارای چند فولیکول است؟
پاسخ به این سوال دشوار است زیرا واقعا نمی‌توان تعداد فولیکول‌های موجود در تخمدان را محاسبه کرد. وقتی یک فولیکول در تخمدان شروع به رشد می‌کند به‌عنوان فولیکول اولیه شناخته می‌شود. اندازه این فولیکول‌های اولیه تنها 25 میکرومتر است و ازآنجایی‌که آن‌ها خیلی کوچک هستند با چشم غیرمسلح قابل‌دیدن نیستند و به همین دلیل، نمی‌توان آن‌ها را در سونوگرافی یا آزمایشی دیگر تشخیص داد.
بااین‌حال، وقتی سیگنال‌های هورمونی رشد فولیکول‌ها را برمی‌انگیزند و فولیکول‌ها شروع به رشد و بالغ شدن می‌کنند، با عنوان فولیکول آنترال شناخته می‌شوند و اندازه آن‌ها تا 10 میلی‌متر می‌رسد. این فولیکول‌ها در سونوگرافی قابل‌تشخیص هستند و می‌توان آن‌ها را شمرد. اگرچه این مقدار تعداد کل فولیکول‌های تخمدان یک زن را نشان نمی‌دهد اما تنها توجه به میزان فولیکول‌های قابل‌مشاهده آنترال می‌تواند وضعیت ذخایر تخمدان زن (تعداد تخمک باقیمانده) را مشخص کند. درصورتی‌که می‌خواهید از تعداد فولیکول‌های تخمدان خود آگاه شوید، دریافت خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین می‌تواند برای شما کمک‌کننده باشد.
فولیکول‌ها چه نقشی در باروری دارند؟
فولیکول‌ها و سایز و وضعیت آن‌ها، بخش مهمی از ارزیابی باروری و درمان باروری هستند. هر زن یا ذخایری از تخمک در فولیکول‌ها متولد می‌شود. سپس از اولین قاعدگی، یک فولیکول انتخاب می‌شود. تصور بر این است که فولیکول‌های با کیفیت بالاتر در چرخه‌های اول انتخاب می‌شوند. در این میان، زنانی که سن بالاتری دارند به این دلیل برای باردار شدن با مشکل روبرو می‌شوند که نه‌تنها تخمک کمتری در دسترس دارند، بلکه تخمک‌های آن‌ها ممکن است از کیفیت پایین‌تری نیز برخوردار باشد. به همین دلیل است که آن‌ها بیشتر سقط‌جنین را تجربه می‌کنند.
از تجزیه‌وتحلیل هورمونی ازجمله AMH اغلب زمانی استفاده می‌شود که یک زوج در بچه‌دار شدن با مشکل روبرو شده باشند. بااین‌حال، شمارش فولیکول‌های تخمدان در سونوگرافی همچنان یکی از راه‌های عالی برای تخمین ذخیره تخمدان است. ذخیره تخمدان اصطلاحی است که برای پیش‌بینی پتانسیل تخمدان برای تولید تخمک‌هایی که قادر به بارور شدن و درنتیجه، بارداری موفق هستند استفاده می‌شود.
از سونوگرافی شمارش فولیکول‌های آنترال (AFC) می‌توان در مراحل اولیه ارزیابی باروری استفاده کرد تا از این طریق مشخص شود که آیا به درمان‌های کمک باروری مانند لقاح خارج از رحم (IVF) نیاز دارید یا خیر. سپس در درمان باروری، رشد فولیکول‌ها به‌دقت ارزیابی می‌شوند. در تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI)، سه تا چهار بار سونوگرافی انجام می‌شود و همچنین میزان استرادیول در خون اندازه‌گیری می‌شود تا این مسئله مشخص شود که آیا فولیکول‌ها در طول درمان از رشد و تکامل طبیعی برخوردار هستند یا خیر.
فولیکول‌ها نه‌تنها در تغذیه و محافظت از تخمک در طی مراحل تشکیل تخمک نقش دارند بلکه هورمون‌های ضروری تولیدمثل را نیز ترشح می‌کنند و وقتی بارداری اتفاق می‌افتد به جسم زرد تبدیل می‌شوند.
استرادیول، نوعی از استروژن است که توسط فولیکول‌های تخمدان ترشح می‌شود. ازآنجایی‌که فولیکول‌ها هر ماه رشد می‌کنند استرادیول تولید می‌کنند. بنابراین، انجام آزمایش خون برای بررسی سطح استرادیول، نه‌تنها برای اندازه‌گیری تعداد فولیکول‌ها و تخمک‌های تولیدشده اهمیت بسیار زیادی دارد بلکه برای بررسی سلامت فولیکول‌ها نیز مهم است. پزشک می‌تواند برای بررسی سلامت فولیکول‌ها به شما کمک کند. یکی از خدماتی که در این شرایط می‌توانید دریافت کنید، ویزیت پزشک در منزل است که به شما کمک می‌کند به‌سرعت و به‌راحتی با پزشک در مورد شرایط خود صحبت کنید.
برای درمان‌های باروری به چند فولیکول نیاز است؟
اگر در بارداری با مشکل مواجه شده‌اید، مشاوره پزشکی می‌تواند به شما در تشخیص علت و درمان این مسئله کمک زیادی کند. از سوی دیگر، تعداد مطلوب فولیکول‌ها برای درمان‌های باروری مختلف، متفاوت است. برای مثال، برای IVF تعداد فولیکول بیشتری موردنیاز است. در ادامه با این موضوع آشنا می‌شوید که برای هر یک از درمان‌های باروری، چه تعداد فولیکول لازم است.
فولیکول‌های موردنیاز برای چرخه کلومید
در حالت ایده‌آل برای چرخه درمانی کلومید، شما تنها به یک یا دو فولیکول با اندازه خوب نیاز دارید. وقتی متوجه می‌شوید که تنها یک یا دو فولیکول برای تخمک‌گذاری کافی هستند ممکن است احساس ناامیدی کنید اما به یاد داشته باشید که تعداد بیشتر فولیکول‌ها لزوما چیز خوبی نیست. هر فولیکول بالغ می‌تواند یک تخمک آزاد کند و آن تخمک می‌تواند بارور شود. اگر دو فولیکول دارید می‌توانید دوقلو باردار شوید یا ممکن است یک کودک را باردار شوید یا اصلا باردار نشوید. درواقع، تخمک‌گذاری تضمین‌کننده بارداری نیست.
فولیکول‌های موردنیاز برای چرخه IUI یا گنادوتروپین
همانند چرخه کلومید، در درمان IUI نیز شما تنها نیاز دارید که یک یا دو فولیکول تا بلوغ رشد کنند. داروهای باروری تزریقی یا گنادوتروپین‌ها با احتمال بیشتر بارداری چندقلو همراه هستند. در این درمان احتمال اینکه سه، چهار یا حتی بیشتر از چهار فولیکول بالغ شوند وجود دارد. اگر چهار فولیکول یا بیشتر از چهار فولیکول را دریافت کنید، پزشک ممکن است چرخه درمان را لغو کند. این به معنای لغو IUI برنامه‌ریزی‌شده یا لغو تزریق‌هاست. همچنین، پزشک ممکن است از شما بخواهد که رابطه جنسی را متوقف کنید.
اگر پزشک از شما بخواهد که رابطه جنسی نداشته باشید، مهم است که به توصیه او گوش کنید. با تعداد فولیکول‌های بالغ بسیار زیاد، احتمال باردار شدن سه‌قلو یا چهارقلو زیاد است. بارداری چندقلو می‌تواند زندگی شما و فرزندتان را به خطر بیندازد. بنابراین، در این شرایط بهتر است که صبر کنید و در چرخه‌ای دیگر دوباره تلاش کنید. درصورتی‌که در این شرایط قرار دارید و با سوالات یا ابهاماتی در این مورد روبرو هستید، دریافت مشاوره پزشکی می‌تواند برای شما مفید باشد.
در روش IVF برای بیرون کشیدن تخمک‌ها از فولیکول از یک سوزن هدایت‌شده با سونوگرافی استفاده می‌شود. در این روش، تعداد هشت تا 15 فولیکول موردنیاز است.
فولیکول‌های موردنیاز برای چرخه IVF
در طول درمان IVF، پزشک برای بالغ شدن چندین فولیکول، تخمدان شما را تحریک می‌کند. تعداد میان هشت تا 15 فولیکول می‌تواند برای این درمان، تعداد قابل‌قبولی باشد. در طی بازیابی تخمک، پزشک با استفاده از سوزن هدایت‌شده با سونوگرافی، فولیکول‌ها را بیرون می‌کشد. هر فولیکول لزوما حاوی یک تخمک با کیفیت بالا نیست. بنابراین، طبیعی است که تخمک‌های بازیابی‌شده کمتر از تعداد فولیکول‌های سالمی باشند که به شما گفته شده بود دارید.
اگر در درمان‌های باروری هیچ تخمکی در فولیکول نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟
حتی اگر فولیکول‌ها سالم و در حال رشد باشند، لزوما به این معنی نیست که آن‌ها تخمک تولید می‌کنند. اگر هیچ تخمکی در فولیکول‌ها وجود نداشته باشد، در این موقعیت درمان باروری نمی‌تواند کامل شود. بااین‌حال، این بدین معنی نیست که درمان بعدی نیز شکست می‌خورد زیرا پاسخ فولیکول‌ها متفاوت است و عوامل مختلفی می‌توانند بر رشد تخمک‌ها تاثیر بگذارند. درنهایت، اگر نتوانید با استفاده از تخمک خود باردار شوید می‌توانید از تخمک اهدایی استفاده کنید. اگر در باروری با مشکل مواجه هستید، دریافت خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین می‌تواند به شما در تشخیص علت و درمان این مسئله کمک کند.
درنهایت، فولیکول‌های تخمدان، کیسه‌های کوچک پر از مایعی هستند که در تخمدان زنان یافت می‌شوند. آن‌ها هورمون‌هایی ترشح می‌کنند که مراحل چرخه قاعدگی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. فولیکول‌ها و اندازه و وضعیت آن‌ها بخشی مهم از ارزیابی باروری و درمان مشکلات مرتبط با آن است. بااین‌حال، به یاد داشته باشید که تعداد فولیکول‌ها شما را تعریف نمی‌کند یا حتی نمی‌تواند آینده باروری شما را به‌صورت کامل پیش‌بینی کند. اگر در مورد تعداد و وضعیت فولیکول‌های خود با سوالات یا نگرانی‌های زیادی روبرو هستید مهم است در این مورد با پزشک مشورت کنید. شما می‌توانید به این منظور از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین نیز استفاده کنید.
