کمبود ویتامین K چه آسیب‌های مغزی ایجاد می‌کند؟

نوشته شده توسط سمانه نصیری
28 / 01 / 1400

کمبود ویتامین K مسئله‌ای نادر است. بسیاری از افراد از رژیم غذایی خود به اندازه کافی ویتامین K دریافت می‌کنند. با این حال نوزادان تازه متولدشده می‌توانند به کمبود ویتامین K دچار شوند. همچنین، اگر شخصی داروی رقیق‌کننده خون مانند وارفارین مصرف می‌کند، مهم است که هرروز به همان میزان ویتامین K دریافت کند. در ادامه با موضوع کمبود ویتامین K، نشانه‌ها، علل و راه‌های درمان آن آشنا خواهید شد.

فهرست مطالب

ویتامین K چیست؟

قبل از پرداختن به موضوع کمبود ویتامین K لازم است بدانید این ویتامین به دو شکل وجود دارد:

ویتامین K1 یا فیلوکینون (phylloquinone) که در سبزیجات دارای برگ سبز مانند اسفناج و کلم پیچ وجود دارد.
ویتامین K2 یا مناکینون (menaquinone) که در غذاهای حیوانی، ازجمله کره و زرده تخم‌مرغ و غذاهای تخمیر شده مانند کفیر وجود دارد. روده نیز مقداری از این ویتامین را تولید می‌کند.

ویتامین K1 و ویتامین K2 پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که به لخته شدن خون کمک می‌کنند. لخته شدن یا انعقاد خون از خونریزی بیش از حد داخلی و خارجی جلوگیری می‌کند. اگر فردی کمبود ویتامین K داشته باشد، این بدان معناست که بدن او نمی‌تواند به اندازه کافی از این پروتئین‌ها تولید کند و خطر خونریزی بیش از حد افزایش پیدا می‌کند. اکثر بزرگسالان از طریق غذاهایی که می‌خورند و از طریق آنچه بدن آن‌ها به‌طور طبیعی تولید می‌کند، ویتامین K کافی دریافت می‌کنند.

برخی از داروها و بیماری‌ها می‌توانند باعث کاهش ویتامین K و جلوگیری از جذب آن شوند. این مسئله باعث می‌شود بزرگسالان دچار کمبود ویتامین K شوند. کمبود ویتامین K در نوزادان بسیار بیشتر رخ می‌دهد.

علائم کمبود ویتامین K

علائم کمبود ویتامین k در بدن

کمبود ویتامین K علائم مختلفی دارد که نشانه اصلی آن، خونریزی بیش از حد است. خونریزی بیش از حد ممکن است فورا مشخص نباشد زیرا ممکن است فقط در صورت بریدگی رخ دهد. علائم دیگر خونریزی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

به راحتی کبود شدن
لخته‌های خون کوچکی که در زیر ناخن ظاهر می‌شوند
خونریزی در غشاهای مخاطی‌ای که در نواحی داخلی بدن قرار دارند
مدفوع سیاه تیره، شبیه به قیر یا حاوی خون

در نوزادان، علائم کمبود ویتامین K عبارت است از:

خونریزی از ناحیه بند ناف برداشته شده
خونریزی در پوست، بینی، دستگاه گوارش یا سایر مناطق
خونریزی در آلت تناسلی، اگر کودک ختنه شده باشد
خونریزی ناگهانی مغز که وضعیتی خطرناک و به‌طور بالقوه تهدیدکننده زندگی تلقی می‌شود

تشخیص کمبود ویتامین K

برای تشخیص کمبود ویتامین K، پزشک در مورد سابقه پزشکی شما سوال خواهد کرد تا ببیند آیا شما عوامل خطر این مسئله را دارید یا نه. او همچنین برای تشخیص این مسئله ممکن است از آزمایش انعقادی به نام زمان پروترومبین (prothrombin time) یا تست PT استفاده کند. در این آزمایش، یک نمونه کوچک خون از شما گرفته می‌شود، سپس مواد شیمیایی برای مشاهده مدت زمان لخته شدن، به آن اضافه می‌شود.

لخته شدن خون به‌طورمعمول 11 تا 5/13ثانیه طول می‌کشد. اگر بیشتر از این طول بکشد ممکن است کمبود ویتامین K را نشان دهد. ممکن است لازم باشد قبل از انجام این آزمایش خون از خوردن غذاهایی که دارای مقادیر بالای ویتامین K هستند خودداری کنید.

علل و عوامل خطر کمبود ویتامین K

خطرات کمبود ویتامین k

بزرگسالانی که در معرض خطر کمبود ویتامین K قرار دارند کسانی هستند که:

از داروهای رقیق‌کننده خون یا ضد انعقاد خون استفاده می‌کنند که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند اما از فعالیت ویتامین K نیز جلوگیری می‌کند.
آنتی‌بیوتیک‌هایی مصرف می‌کنند که در تولید و جذب ویتامین K اختلال ایجاد می‌کنند.
ویتامین K کافی از غذاهایی که می‌خورند دریافت نمی‌کنند.
دوزهای بسیار بالایی از ویتامین A یا E را مصرف می‌کنند.

برخی از بیماری‌ها باعث کمبود ویتامین K می‌شوند، مانند شرایطی که بدن توانایی جذب چربی کمتری دارد. این مسئله به عنوان سوء جذب چربی شناخته می‌شود. بیماری‌های مرتبط با سوء جذب چربی عبارت‌اند از:

بیماری سلیاک
فیبروز سیستیک
یک اختلال روده یا صفراوی (کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی)
از بین بردن بخشی از روده، مانند جراحی چاقی

دلایل مختلفی وجود دارد که نوزادان تازه متولدشده بیشتر در معرض کمبود ویتامین K هستند:

شیر مادر ویتامین K کمی دارد.
ویتامین K به خوبی از جفت به نوزاد منتقل نمی‌شود.
کبد یک نوزاد تازه متولدشده قادر به استفاده موثر از ویتامین K نیست.
روده یک نوزاد تازه متولدشده نمی‌تواند ویتامین K2 را در روزهای اول زندگی تولید کند.

عوارض کمبود ویتامین K

ویتامین K به گروهی از ترکیبات محلول در چربی اشاره دارد. چندین پروتئین وابسته به ویتامین K در انعقاد، رشد استخوان و سلامت قلب و عروق نقش دارند. کمبود ویتامین K می‌تواند باعث خونریزی قابل‌توجه، رشد ضعیف استخوان، پوکی استخوان و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی شود.

نیاز روزانه به ویتامین K و منابع آن

مواد غذایی دارای ویتامین K

دفتر مکمل‌های غذایی (ODS) توصیه می‌کند که بزرگسالان هرروز به این مقدار ویتامین K نیاز دارند:

120 میکروگرم برای مردان

90 میکروگرم برای زنان

غذاهایی که سرشار از ویتامین K هستند عبارت‌اند از:

سبزیجات دارای برگ سبز، ازجمله اسفناج، کلم پیچ، کاهو و کلم بروکلی
روغن‌های گیاهی
برخی میوه‌ها مانند زغال‌اخته و انجیر
گوشت، ازجمله جگر
پنیر
تخم‌مرغ
نخود
دانه‌های سویا
چای سبز

شما همچنین می‌توانید از مکمل‌های ویتامین K استفاده کنید اما بهتر است قبل از مصرف مکمل با پزشک مشورت کنید زیرا این داروها می‌توانند با داروهای دیگر تداخل داشته باشند.

درمان کمبود ویتامین K

اگر به کمبود ویتامین K مبتلا باشید پزشک برای شما مکمل ویتامین K به نام فیتونادیون (phytonadione) را تجویز خواهد کرد. این مکمل معمولا به صورت خوراکی مصرف می‌شود اما اگر بدن شما در جذب مکمل از طریق دهان ناتوان باشد تزریق این دارو نیز امکان‌پذیر است. دوز مصرفی به سن و سلامت شما بستگی دارد. دوز معمول فیتونادیون برای بزرگسالان از 1 تا 10 میلی‌گرم با احتمال تکرار بعد از 12 ساعت است. پزشک همچنین بررسی می‌کند که آیا از داروهای ضد انعقاد خون استفاده می‌کنید یا خیر، زیرا این داروها می‌توانند با ویتامین K تداخل داشته باشند.

ویتامین K که در بدو تولد معمولا به صورت تزریق تجویز می‌شود می‌تواند از کمبود ویتامین K در نوزادان تازه متولدشده جلوگیری کند. آكادمی اطفال آمریكا توصیه می‌کند نوزادان تازه متولدشده در هنگام تولد 5/0 تا 1 میلی‌گرم ویتامین K1 دریافت كنند. تزریق ویتامین K به ویژه برای نوزادانی که شرایط خاصی دارند مهم است. عوامل خطر خونریزی ناشی از کمبود ویتامین K عبارت‌اند از:

زایمان زودرس
استفاده مادر از داروهای ضد تشنج، داروهای ضد انعقاد خون یا داروهای سل
نوزادانی که به دلیل بیماری گوارشی یا کبدی دچار سوء جذب چربی هستند
نوزادانی که در بدو تولد، ویتامین K دریافت نمی‌کنند

این والدین هستند که باید تصمیم بگیرند که آیا کودکشان ویتامین K تزریق کند یا نه. متخصصان این تزریق را توصیه می‌کنند زیرا می‌تواند از کودک در برابر مشکلاتی مانند خونریزی داخل جمجمه، آسیب مغزی و مرگ محافظت کند.

پیش آگهی کمبود ویتامین K

کمبود ویتامین K اگر در بزرگسالان درمان نشود می‌تواند منجر به خونریزی بیش از حد و بسیار خطرناک شود. با این حال، کمبود ویتامین K تقریبا در همه شرایط قابل‌درمان است. در نوزادانی که خونریزی کمبود ویتامین K (VKDB) سریعا شناسایی و درمان می‌شود، پیش آگهی خوب است. با این حال، اگر خونریزی که به خونریزی داخل جمجمه معروف است، بیش از حد طولانی شود یا درمان نشود، آسیب مغزی یا مرگ می‌تواند رخ دهد.

پیشگیری از کمبود ویتامین K

همان‌طور که مطرح شد متخصصان تغذیه، ویتامین K کافی را به‌طور متوسط روزانه، 120 میکروگرم برای مردان و 90 میکروگرم برای زنان می‌دانند. برخی از غذاها، ازجمله سبزیجات دارای برگ سبز، ویتامین K بسیار بالایی دارند و تمام نیاز شما به ویتامین K را در یک وعده برآورده می‌کنند. همچنین یک‌بار تزریق ویتامین K در بدو تولد می‌تواند از بروز مشکل در نوزادان جلوگیری کند. افرادی که مبتلا به سوء جذب چربی هستند باید در مورد مصرف مکمل ویتامین K و کنترل سطح آن با پزشک خود صحبت کنند. در مورد افرادی که وارفارین و داروهای ضد انعقاد مشابه استفاده می‌کنند نیز این امر ضروری است.

درنهایت، کمبود ویتامین K در بزرگسالان بسیار نادر است، زیرا بیشتر افراد از رژیم غذایی خود میزان کافی ویتامین K را دریافت می‌کنند. با این حال، اگر دچار کمبود ویتامین K شوید و تحت درمان قرار نگیرید ممکن است دچار خونریزی بیش از حد شوید. رژیم غذایی حاوی ویتامین K می‌تواند شما را از ابتلا به کمبود آن محافظت کند.

مقالات مرتبط