از هماتوم کبدی تا مغزی و راه‌های درمانی آن
نوشته شده توسط سمانه نصیری
30 / 01 / 1400
هماتوم (hematoma) یک مشکل رایج است که درنتیجه آسیب به یکی از عروق خونی بزرگ در بدن ایجاد می‌شود. بیشتر افراد در دوره‌ای از زندگی خود، هماتوم را تجربه می‌کنند. اگرچه، هماتوم می‌تواند مانند کبودی به نظر برسد اما کبودی به دلیل آسیب دیدن رگ‌های خونی کوچک به جای رگ‌های بزرگ رخ می‌دهد.
درحالی‌که بسیاری از هماتوم‌ها نسبتا بی‌خطر هستند، برخی از آن‌ها می‌توانند نشان‌دهنده یک مشکل پزشکی جدی‌تر باشند. اگر در یک حادثه آسیب‌دیده باشید یا ضربه‌ای به سر شما وارد شده باشد، لازم است در مورد علائم هماتوم داخلی با پزشک صحبت کنید. در ادامه با موضوع هماتوم، انواع و دلایل آن و همچنین درمان این مسئله آشنا می‌شوید.
فهرست مطالب
هماتوم چیست؟
اصطلاح هماتوم ناحیه‌ای از خون را توصیف می‌کند که در خارج از رگ‌های خونی بزرگ جمع می‌شود. هماتوم معمولا به دلیل آسیب‌دیدگی یا ضربه به قسمتی از بدن به وجود می‌آید. در این شرایط، آسیب می‌تواند باعث پاره شدن دیواره رگ‌های خونی شود و به خون اجازه دهد به بافت اطراف راه یابد. هماتوم ممکن است در هر رگ خونی ازجمله وریدها، عروق و مویرگ‌ها ایجاد شود. محل هماتوم می‌تواند ماهیت آن را تعیین کند. هماتوم شبیه خونریزی است اما خونریزی به خونریزی مداوم اشاره دارد درحالی‌که در هماتوم، خون معمولا لخته شده است.
هماتوم چه انواعی دارد؟
نوع هماتوم به محلی که در بدن ظاهر می‌شود بستگی دارد. تعیین ناحیه هماتوم همچنین می‌تواند به تعیین خطر بالقوه آن کمک کند. در ادامه با انواع هماتوم آشنا می‌شوید.
- هماتوم گوش: هماتوم گوش یا گوش گل‌کلمی، بین غضروف گوش و پوست بالای غضروف ظاهر می‌شود. این مسئله یک آسیب‌دیدگی معمول در کشتی‌گیرها، بوکسورها و سایر ورزشکارانی است که به‌طور منظم، ضربه به سر خود را تجربه می‌کنند.
- هماتوم زیر ناخن: این هماتوم همانطور که از نامش پیداست در زیر ناخن ظاهر می‌شود. این مورد در آسیب‌های جزئی مانند برخورد چکش با انگشت شایع است.
- هماتوم پوست سر: هماتوم پوست سر معمولا به صورت برجستگی در سر ظاهر می‌شود. این آسیب به پوست و عضله خارجی وارد می‌شود. بنابراین بر مغز تاثیر نخواهد گذاشت.
- هماتوم سپتال: معمولا درنتیجه شکستگی بینی، اگر فرد تحت درمان قرار نگیرد، هماتوم سپتوم ممکن است باعث مشکلات بینی شود.
- هماتوم زیر جلدی: این هماتوم دقیقا در زیر پوست و به‌طورمعمول در رگ‌های کم‌عمق نزدیک به سطح پوست ظاهر می‌شود.
- هماتوم رتروپریتونئال (retroperitoneal hematoma): این هماتوم در داخل حفره شکم رخ می‌دهد اما در درون هیچ‌یک از اعضای بدن به وجود نمی‌آید.
- هماتوم طحال: این نوع هماتوم در طحال ظاهر می‌شود.
- هماتوم کبدی: هماتوم کبدی در کبد ایجاد می‌شود.
- هماتوم اپیدورال نخاعی: این اصطلاح به هماتوم بین پوشش نخاع و مهره‌ها اشاره دارد.
- هماتوم اپیدورال داخل جمجمه: این نوع هماتوم بین صفحه جمجمه و جداره داخلی مغز ایجاد می‌شود.
- هماتوم ساب‌دورال (subdural): هماتوم ساب‌دورال بین بافت مغز و جداره داخلی مغز ایجاد می‌شود.
چه عواملی باعث هماتوم می‌شوند؟
جراحات و تروما شایع‌ترین دلایل هماتوم هستند. هرگونه صدمه به دیواره رگ‌ها ممکن است باعث نشت خون شود که درنهایت، این خون جمع می‌شود و باعث ایجاد هماتوم می‌گردد. برای ایجاد هماتوم لازم نیست آسیب‌دیدگی شدید رخ دهد. ممکن است در اثر آسیب‌دیدگی ساده مانند خراش انگشت شست پا، هماتوم را زیر ناخن شست خود تجربه کنید. صدمات قابل‌ملاحظه دیگر، ازجمله صدمات ناشی از تصادفات وسیله نقلیه، سقوط از ارتفاع یا رگ‌برآمدگی نیز می‌تواند باعث ایجاد هماتوم شدید شوند.
برخی از اقدامات جراحی ازجمله اقدامات پزشکی، دندانپزشکی یا زیبایی، ممکن است منجر به هماتوم شوند زیرا می‌توانند به بافت‌ها و رگ‌های خونی نزدیک بافت‌ها آسیب برسانند. برخی از داروهای رقیق‌کننده خون نیز ممکن است خطر هماتوم را افزایش دهند. افرادی که به‌طور منظم آسپیرین، وارفارین یا دی‌پیریدامول (پرستین) مصرف می‌کنند، احتمالا مشکلات خونریزی ازجمله هماتوم را تجربه می‌کنند. هماتوم می‌تواند بدون هیچ دلیل مشخصی نیز ظاهر شود.
هماتوم چه علائمی دارد؟
هماتوم‌هایی که سطحی‌تر هستند علائم زیر را دارند:
- تغییر رنگ
- التهاب و تورم
- حساسیت در ناحیه
- قرمزی
- گرما در پوست اطراف هماتوم
- درد
تشخیص هماتوم داخلی ممکن است دشوارتر باشد. هرکسی که تصادف کرده یا آسیب جدی دیده است لازم است برای بررسی علائم هماتوم مرتبا توسط پزشک معاینه شود. هماتوم در جمجمه به ویژه خطرناک است. حتی پس از مراجعه به پزشک در مورد آسیب‌دیدگی، لازم است که مراقب علائم جدید مانند موارد زیر باشید:
- شدیدتر و بدتر شدن سردرد
- عدم توازن مردمک‌ها
- مشکل در حرکت دادن بازو یا پا
- از دست دادن شنوایی
- مشکل در بلعیدن
- خواب‌آلودگی
- از دست دادن هوشیاری
علائم هماتوم ممکن است بلافاصله بروز نکنند اما معمولا در چند روز اول ظاهر می‌شوند. محققان مطرح می‌کنند که علائم هماتوم‌های ساب‌دورال معمولا در طی 72 ساعت پس از آسیب مشاهده می‌شوند.
کبودی و هماتوم چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
ممکن است تغییر رنگ و حساسیت به لمس در ناحیه آسیب‌دیده در کبودی و هماتوم باعث شود که آن‌ها را یکسان بدانید. با این حال، لازم است بدانید این دو با یکدیگر تفاوت دارند. هنگامی‌که خون از رگ‌های خونی کوچک‌تر نشت می‌کند، کبودی ایجاد می‌شود و باعث ایجاد لکه‌ای بنفش، آبی یا تیره روی پوست می‌شود. کبودی با گذشت زمان و بهبود پیدا کردن، تغییر رنگ می‌دهد و معمولا قبل از محو شدن کاملا روشن یا زرد می‌شود. همچنین، کبودی به‌طورکلی جدی نیست.
در مقابل، هماتوم درنتیجه نشتی از رگ خونی بزرگ رخ می‌دهد و نشانه‌ای که از آن بر جای می‌ماند ممکن است آبی تیره یا سیاه باشد اما می‌تواند قرمزی قابل‌توجهی را نیز ایجاد کند. ضربه‌های شدیدتر باعث ایجاد هماتوم می‌شوند که این هماتوم ممکن است جدی باشد و نیاز به درمان پزشکی داشته باشد.
بیشتر کبودی‌ها بدون نیاز به درمان به خودی خود بهبود می‌یابند. کبودی شدید نادر است اما ممکن است به بافت‌های داخلی یا اندام‌ها آسیب برساند و برای جلوگیری از عفونت نیاز به درمان داشته باشد. برخی از افراد ممکن است مستعد کبودی باشند، ازجمله افرادی که کم‌خونی یا کمبود ویتامین دارند و کسانی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند.
هماتوم چه عوارضی دارد؟
هماتوم درمان‌نشده گاهی اوقات می‌تواند عوارض مختلفی را ایجاد کند. به‌عنوان‌مثال، اگر شما آزمایش‌های مخصوص را انجام ندهید، ممكن است تشخیص هماتوم در مغز دشوار باشد و ممکن است علائمی مانند سردرد دائمی، سرگیجه یا اختلال گفتار را تجربه کنید. اگر از ناحیه سر آسیب‌دیده باشید یا در ناحیه دیگری آسیب جدی دیده باشید لازم است به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنید
بسیاری از هماتوم‌ها ساده هستند. هماتوم زیر ناخن یا پوست ممکن است دردناک باشد اما معمولا عوارضی ایجاد نمی‌کند. اگر هماتوم بسیار دردناک است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند نکاتی در مورد بستن ناحیه به شما ارائه دهد. همچنین در صورت مشاهده علائم عفونت مانند تغییر رنگ، تورم و احساس گرما در هنگام لمس، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
همچنین اگر از ناحیه سر آسیب‌دیده باشید لازم است مرتبا به پزشک مراجعه کنید تا علائم هماتوم بررسی شود. اگر پزشک به هماتوم داخل جمجمه مشکوک باشد، ممکن است انجام تصویربرداری پزشکی را به شما توصیه کند. به همین ترتیب، اگر دچار حادثه جدی مانند تصادف اتومبیل یا سقوط از ارتفاع شده باشید، لازم است پزشک مرتبا شما را معاینه کند. همچنین، پس از کاهش التهاب اولیه در اثر جراحات، پزشک ممکن است بخواهد احتمال ایجاد کبودی یا هماتوم در بافت‌ها و اندام‌های داخلی را بررسی کند.
هماتوم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معاینه هماتوم شامل معاینه بدنی همراه با بررسی سابقه پزشکی شما به صورت جامع است. به‌طورکلی، هیچ آزمایش خون خاصی برای ارزیابی هماتوم وجود ندارد. با این حال، بسته به شرایط، آزمایش‌هایی ازجمله شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)، پانل انعقادی، پانل متابولیسم و آزمایش کبد ممکن است در ارزیابی شرایط شما و هرگونه بیماری‌های زمینه‌ای مفید باشد. تصویربرداری‌های پزشکی اغلب برای تشخیص هماتوم در داخل بدن موردنیاز است. این تصویربرداری‌ها شامل موارد زیر هستند:
- سی‌تی‌اسکن سر می‌تواند در تشخیص هماتوم ساب دورال بسیار مفید باشد.
- CT شکم در صورت مشکوک بودن به هماتوم در حفره شکم، مفید است.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) نسبت به سی‌تی‌اسکن در تشخیص هماتوم اپیدورال قابل‌اطمینان‌تر است.
هماتوم چگونه درمان می‌شود؟
در بعضی موارد، هماتوم نیازی به درمان ندارد. بدن معمولا به‌مرورزمان خون را از هماتوم جذب می‌کند. برای درمان هماتوم در زیر پوست، ناخن یا سایر بافت‌های نرم، لازم است به ناحیه آسیب‌دیده استراحت بدهید و از بسته یخ قرار داده شده در حوله استفاده کنید تا درد و تورم کاهش یابد. همچنین، ممکن است لازم باشد اطراف هماتوم را آتل‌بندی کنید که تا زمان بهبودی، رگ خونی دوباره نشت ندهد. پزشک در صورت لزوم دستورالعمل‌های خاصی را در مورد نحوه انجام این کار به شما ارائه می‌دهد.
اگر آسیب‌دیدگی دردناک باشد، پزشک ممکن است مسکن برای شما تجویز کند. او معمولا توصیه می‌کند که از مصرف برخی مسکن‌ها مانند آسپرین که خون را رقیق می‌کند و هماتوم را بدتر می‌کند، اجتناب کنید. گاهی اوقات، هماتوم ممکن است به تخلیه از طریق جراحی نیاز داشته باشد. اگر خون به نخاع، مغز یا سایر اندام‌ها فشار وارد کند، ممکن است عمل جراحی نیاز باشد. در موارد دیگر، پزشک ممکن است بخواهد هماتومی را که در معرض خطر عفونت است تخلیه کند.
درمان جراحی ممکن است در همه موارد لازم نباشد، حتی زمانی که هماتوم در داخل جمجمه است. به‌عنوان‌مثال، یک مطالعه در سال 2015 بر روی افراد مبتلا به هماتوم ساب‌دورال نشان داد که بیشتر افراد در این شرایط تحت درمان محافظه‌کارانه قرار می‌گیرند و حدودا فقط 5/6 درصد از این افراد در مراحل بعدی به درمان جراحی نیاز دارند. در موارد نادر، با ادامه خونریزی رگ آسیب‌دیده، هماتوم ممکن است بیشتر شود. نتیجه این مسئله، ترکیب شدن خون قدیمی و جدید است که پزشک باید آن را به‌طور کامل از بین ببرد.
چگونه می‌توان از هماتوم پیشگیری کرد؟
امکان پیشگیری از همه هماتوم‌ها به صورت کامل وجود ندارد. با این حال، می‌توان از رخ دادن این مسئله در برخی شرایط پیشگیری کرد. در برخی افراد به ویژه افراد مسنی که از داروهای رقیق‌کننده خون یا ضد پلاکت (آسپرین یا کلوپیدوگرل) استفاده می‌کنند، زمین خوردن، دلیل اصلی ایجاد ضربه و رخ دادن هماتوم است. سقوط می‌تواند باعث ایجاد هماتوم در پاها، قفسه سینه یا مغز شود و حتی ممکن است در بعضی مواقع منجر به بیماری جدی یا مرگ شود. بنابراین، اگر مسن هستید یا از داروهایی که ذکر شد استفاده می‌کنید لازم است مراقب باشید که زمین نخورید و سعی کنید اقدامات پیشگیرانه‌ای را در این زمینه انجام دهید.
همچنین کودکان به دلیل زمین خوردن و جراحات جزئی در معرض خطر هماتوم هستند. به ویژه، كودكان کوچک‌تر بیشتر در معرض ضربه به سر هستند که این مسئله باعث تورم كوچك تخم‌مرغی در ناحیه آسیب‌دیده می‌شود. بنابراین، ایمن کردن خانه و وسایل آن برای کاهش احتمال هماتوم ضروری است. هماتوم همچنین می‌تواند درنتیجه کار جسمی سنگین یا ورزش‌های تماسی اتفاق بیفتد که در این موارد، رخ دادن هماتوم کمتر قابل‌پیشگیری است، مگر اینکه این فعالیت‌ها متوقف شوند تا خطر ضربه و آسیب کاهش یابد.
درنهایت، هماتوم ممکن است ترسناک به نظر برسد. با این حال، این مسئله با مدیریت و درمان مناسب، رفع می‌شود. اگر هماتوم جزئی ازجمله هماتوم زیر گوش یا زیر ناخن را تجربه کنید این مسئله با انجام روش‌هایی در منزل قابل‌حل است. با این حال، اگر از ناحیه سر آسیب‌دیده باشید یا دچار هماتومی شده باشید که علائم عفونت را نشان می‌دهد لازم است به پزشک مراجعه کنید. با تشخیص سریع و درمان مناسب، اکثر هماتوم‌ها بدون عارضه برطرف می‌شوند.
شما می‌توانید برای بررسی‌های بیشتر از خدمت ویزیت پزشک در محل استفاده کنید و یا درخواست چکاپ کامل داشته باشید تا وضعیت بدنی شما به طور کامل چک شود.
