ماموگرافی چیست؟
نوشته شده توسط سمانه نصیری
15 / 10 / 1399
ماموگرافی به عکسی گفته می‌شود که با استفاده از اشعه ایکس از سینه بانوان گرفته می‌شود. پزشکان از ماموگرافی برای بررسی و شناسایی سرطان سینه استفاده می‌کنند. در واقع یکی از بهترین تست‌ها برای شناسایی زودهنگام سرطان، ماموگرافی است. جالب است بدانید، با استفاده از ماموگرافی، می‌توان سرطان را حتی سه سال زودتر از بروز مراحل اولیه شناسایی کرد.
فهرست مطالب
چرا باید ماموگرافی انجام شود؟
مهم‌ترین علت انجام ماموگرافی، شناسایی زودهنگام تومورها، ناهنجاری‌های موجود و ارزیابی توده پستان است. لازم است بدانید، ماموگرافی شامل دو نوع تشخیصی و غربالگری می‌شود.
ماموگرافی تشخیصی
ماموگرافی تشخیصی به معنای تصویربرداری بیشتر است. درد سینه، تغییر ظاهر سینه، رشد توده جدید، ترشحات نوک پستان و ضخیم شدن نوک آن از جمله مواردی هستند که به منظور بررسی آنها از ماموگرافی تشخیصی استفاده می‌شود. علاوه‌بر این، در صورت مشاهده نتایج غیرعادی در ماموگرافی غربالگری نیز از این نوع ماموگرافی استفاده می‌شود.
ماموگرافی غربالگری
هدف از انجام ماموگرافی غربالگری، شناسایی سرطان قبل از بروز نشانه‌های بالینی است. گاهی امکان دارد فرد متوجه هیچ نشانه و علائمی نشود و یا ناهنجاری‌های جزئی را به تازگی مشاهده کرده باشد، در این صورت از ماموگرافی غربالگری استفاده می‌شود.
ماموگرافی را چه زمانی باید انجام داد؟
بهترین زمان برای انجام تست ماموگرافی یک هفته بعد از قاعدگی است، چراکه در اوایل این دوره سینه‌ها حساس‌تر هستند. همین امر در زمان انجام تست ممکن است باعث بروز ناراحتی در ناحیه سینه بیمار شود. در صورت یائسگی، روز و هفته‌ای که تصمیم به انجام ماموگرافی دارید، تفاوت چندانی ندارد. بهترین سن برای انجام ماموگرافی 35 الی 40 سالگی است. توصیه می‌شود خانم‌ها در این سن سالی یکبار و در آستانه 50 سالگی، سالی 2 بار ماموگرافی را انجام دهند.
افراد زیر 35 سال بهتر است از روش‌های دیگری به غیر از ماموگرافی استفاده کنند. اما در صورتی که سابقه این بیماری در خانواده شما وجود دارد، حتما برای انجام معاینات دوره‌ای با پزشک خود مشورت کنید.
ماموگرافی چگونه انجام می‌شود؟
فرد بیمار در ابتدا لازم است لباس‌های خود را از کمر به بالا خارج کند و از زیورآلاتی مثل گردنبند استفاده نکند. سپس روپوش مخصوص را پوشیده و فرد متخصص سینه وی را بر روی صفحه مورد نظر اشعه ایکس قرار می‌دهد. در این مرحله نیاز به تماس فیزیکی است که احتمالا برای برخی از افراد ناخوشایند خواهد بود. اما خبر خوب اینکه، درصد خطا در این تست بسیار پایین است و فقط چند ثانیه برای عکسبرداری کافیست.
بعد از قرار گرفتن سینه بیمار بر روی قسمت موردنظر، کمپرسور به منظور یک دست کردن بافت سینه، روی سینه بیمار فشار وارد خواهد کرد. تا زمانی که پزشک موفق به عکسبرداری در زاویه صحیح نشود، این عمل ادامه خواهد داشت. بنابراین، امکان دارد تا حدودی فشار و درد در ناحیه سینه احساس کنید. توجه داشته باشید که قبل از انجام ماموگرافی اصلا از پودرهای بدن، عطر، دئودورانت، پماد و یا کرم زیر بغل استفاده نکنید چراکه این مواد می‌توانند تصاویر را منحرف کرده و به صورت رسوبات کلسیم دیده شوند.
ماموگرافی چه عوارض و محدودیت‌هایی دارد؟
• قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس
تابش پرتوها در طولانی مدت عوارضی را برای بدن بر جای خواهد گذاشت اما باید این نکته را نیز در نظر بگیرید که مزایا انجام این تست بیشتر از معایب آن خواهند بود.
• قطعی نبودن نتایج ماموگرافی
گاهی برخی از عوامل مانند سن و تراکم بافت سینه می‌تواند باعث بروز مشکل در نتیجه نهایی ماموگرافی شود. البته میزان دقت و تخصص پزشک مورد نظر نیز در کاهش این احتمال دخیل است.
• شناسایی نکردن تمامی سرطان‌ها
ماموگرافی از هر پنج سرطان، یک مورد را شناسایی نمی کند. علت بروز این محدودیت به عوامل زیادی بستگی دارد. به عنوان مثال، سرطان‌هایی که از طریق معاینه فیزیکی شناسایی شده‌اند، با استفاده از ماموگرافی قابل رویت نیستند. گاهی نیز امکان دارد سرطان بسیار کوچک باشد و یا در ناحیه‌ای مانند زیربغل باشد که مشاهده آن در ماموگرافی خیلی دشوار است.
• قابل درمان نبودن تمامی سرطان‌ها
برخی از سرطان‌ها بسیار تهاجمی هستند و سرعت گسترش آنها در بدن بسیار بالا است. به همین خاطر، ماموگرافی فقط به تشخیص آنها کمک خواهد کرد اما برای درمان راه‌حلی وجود ندارد.
چه افرادی باید ماموگرافی انجام دهند؟
لازم است بدانید که سرطان سینه در آقایان نیز بروز خواهد داد، اما احتمال آن بسیار کمتر از بانوان است. بنابراین، در صورتی که این علائم را مشاهده کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
- تورم و ضخامت در سینه
- غده و یا برآمدگی در سینه
- تغییر ظاهر و یا اندازه سینه
- بافت چاله‌ای در پوست سینه
- تو رفتگی در ناحیه نوک سینه
- درد سینه
- ترشحات نوک سینه
- جوش، خارش، درد در ناحیه سینه و یا نوک پستان
فواید ماموگرافی
تقریباً از هر 8 زن کانادایی 1 نفر در طول زندگی خود به سرطان پستان مبتلا می‌شود و انتظار می‌رود از هر 28 زن 1 نفر در اثر بیماری جان خود را از دست بدهد. ماموگرافی از بروز سرطان سینه جلوگیری نمی‌کند اما با استفاده از تشخیص به موقع می‌توان جان بیمار را نجات داد. به بیان دیگر، تشخیص به موقع سرطان به این معناست که شیوع بیماری بسیار پایین بوده و می‌توان درمان را از مراحل اولیه شروع کرد. در این صورت امکانات و شرایط درمانی بسیار بیشتر و متعددی برای درمان سرطان وجود خواهد داشت.
از سوی دیگر، تشخیص صحیح و به موقع سرطان و جراحی اولیه به منظور خارج کردن توده مورد نظر، آسیب چندانی به فرد نمی‌رساند و در بسیاری از موارد دیده شده که نیازی به برداشتن سینه بیمار نخواهد بود. تشخیص توده‌های بسیار کوچک، تشخیص رشد غیر طبیعی بافت درون مجرای شیری از دیگر مزایا استفاده از ماموگرافی است.
نتایج تست ماموگرافی
معمولا 90 درصد از نتایج به دست آمده ماموگرافی، طبیعی هستند. در صورتی که جزو 10 درصد باقی مانده باشید و نتیجه غیر طبیعی باشد، لازم است رادیولوژیست و پزشک متخصص آن را بررسی کنند. توجه داشته باشید که غیر طبیعی بودن نتیجه مبنی بر وجود سرطان نیست. بلکه به معنا وجود عاملی در بافت سینه بیمار است که نیاز به بررسی و تجزیه و تحلیل بیشتر دارد.
گاهی لازم است بعد از 6 ماه مجدد ماموگرافی را تکرار کنید تا پزشک قادر باشد بهترین تصمیم در خصوص وضعیت سلامتی و جسمانی شما را بگیرد. لازم به ذکر است، حدودا 1 درصد از افرادی که نتیجه تستشان منفی است، نمونه‌برداری انجام می‌دهند و از میان آنها حدود 25 الی 40 درصد مبتلا به سرطان سینه هستند.
BI-RADS سیستم تشخیص جهانی، گزارش تصویری و پایگاه داده تصویربرداری پستان است که از آن برای خواندن نتایج ماموگرافی بهره برده می‌شود. جالب است بدانید، در این سیستم دسته‌هایی وجود دارد که از صفر تا شش شماره‌گذاری شده‌اند. هر دسته نمایان‌گر این است که آیا به عکسبرداری‌های بیشتری نیاز دارید و یا آیا یک منطقه از سینه بیمار مبتلا به توده‌های سرطانی است و یا خیر.
هرکدام از این دسته‌ها دارای برنامه پیگیری دقیقی است. این برنامه ممکن است شامل ادامه آزمایشات به صورت منظم، قرار ملاقات به منظور پیگیری بیشتر تا 6 ماه آینده و جمع‌آوری تصاویر اضافی باشد.
سوالات متداول ماموگرافی
1. در چه صورتی نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتری است؟
سینه‌هایی با بافت متراکم به عکسبرداری و آزمایش‌های دقیق‌تر و بیشتری نیاز دارند. چرا که بافت متراکم بررسی نتایج به دست آمده را تا حدودی دشوار می‌کند. به یاد داشته باشید، در صورتی که نیاز به عکسبرداری بیشتر بود، اصلا نترسید و اضطراب را به دلتان راه ندهید. با توجه به بافت سینه و زاویه مورد نظر پزشک ممکن است عکس‌های بیشتری نیاز باشد که این به خودی خود مبنی بر وجود مشکل خاصی نیست.
2. اگر ماموگرافی طبیعی باشد، قدم بعدی چیست؟
باید در فواصل زمانی توصیه شده، به گرفتن ماموگرافی‌های بیشتر ادامه دهید. پزشک، ماموگرافی هر دوره را با دوره قبل مقایسه کرده و در صورت بروز هرگونه علائمی متوجه خواهد شد. در نهایت متخصص با توجه به بررسی تغییرات، اطلاعات و توصیه‌های جدید و مورد نیاز را در اختیار شما قرار می‌دهد.
3. در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه ماموگرافی چه باید کرد؟
ماموگرافی غیر طبیعی همیشه به معنای وجود سرطان نیست. اما لازم است تست‌های بیشتری انجام دهید تا پزشک از تشخیص خود اطمینان حاصل کند. گاهی امکان دارد شما به یک پزشک متخصص و یا جراح پستان ارجاع داده شوید. این امر نیز لزوما به معنای سرطان و یا نیاز به جراحی نیست. پزشکان آزمایشاتی را به منظور تشخیص بهتر و دقیق‌تر تجویز کرده و نتایج را بررسی خواهند کرد.
4. آیا با وجود پروتز سینه نیز می‌توان ماموگرافی را انجام داد؟
حتما قبل از انجام ماموگرافی به پزشک و یا تکنسینی که تست شما را انجام می دهد، اطلاع دهید که جراحی پروتز انجام داده‌اید. وجود پروتز سینه مانع از عبور اشعه ایکس و دیده شدن بافت اصلی سینه خواهد شد. امکان دارد در زمان تست به منظور عکسبرداری بهتر، لازم به وارد کردن فشار بیشتر به سینه باشد. این امر احتمالا منجر به پاره شدن پروتز خواهد شد. به همین خاطر، بهتر است قبل از انجام ماموگرافی از سالم بودن پروتزها اطمینان حاصل کنید. چراکه در اثر پاره شدن پروتز، آب نمک و سیلیکون در سینه پخش شده و احتمال بروز خطا در ماموگرافی را افزایش خواهد داد.
5. آیا خانم‌های باردار می‌توانند تست ماموگرافی را انجام دهد؟
انجام ماموگرافی برای خانم‌های باردار کاملا ممنوع نیست و در برخی موارد صورت می‌گیرد. اما در زمان شیردهی به علت حساسیت بالای سینه توصیه می‌شود، تا 3 ماه بعد از قطع شیردهی برای انجام تست ماموگرافی صبور باشند.
