قوز قرنیه چیست؟
نوشته شده توسط سمانه نصیری
30 / 10 / 1399
به طور معمول قرنیه (لنز بیرونی شفاف یا “شیشه جلوی” چشم) چشم افراد، مانند یک توپ گنبدی شکل است. بعضی اوقات ساختار قرنیه به اندازه کافی مستحکم نیست تا بتواند شکل گرد خود را حفظ کند، و مانند یک مخروط که به سمت بیرون برآمده است، تغییر شکل می‌دهد. به این حالت قوز قرنیه یا کراتوکونوس گفته می‌شود. فیبرهای کوچکی از پروتئین در چشم افراد به نام کلاژن وجود دارد، که به نگه داشتن قرنیه در محل مناسب و موردنظر کمک می‌کند. هنگامی که این الیاف ضعیف می‌شوند، نمی توانند شکل دایره مانند خود را حفظ کنند. در این حالت، قرنیه فرد بیشتر شبیه به مخروط می‌شود.
قوز قرنیه اغلب زمانی اتفاق می‌افتد، که آنتی اکسیدان محافظ به میزان کافی در قرنیه فرد وجود نداشته باشد. سلول‌های آن ماده‌ای مضر تولید کرده که به طور معمول، آنتی‌اکسیدان‌ها از شر آنها خلاص شده، و از فیبرهای کلاژن محافظت می‌کنند. اما اگر سطح آن کم باشد، کلاژن ضعیف شده و قرنیه به حالت برآمده تغییر شکل می‌دهد.
چه عواملی باعث بروز قوز قرنیه می‌شود؟
تحقیقات انجام شده در این زمینه، تا به حال مشخص نکرده‌اند که چه عواملی باعث ایجاد قوز قرنیه می‌شود. با این حال، محققان تصور می‌کنند برخی افراد از بدو تولد به این عارضه مبتلا می‌شوند. البته چندین مورد نیز وجود دارد که ممکن است، سبب گسترده شدن این بیماری شوند که عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی: اگر شخصی در خانواده به این عارضه مبتلا باشد، احتمال بروز قوز قرنیه در دیگر افراد خانواده بالا است. به همین خاطر، این دسته از خانواده‌ها بهتر است، علائم چشم کودک خود را از 10 سالگی بررسی کنند.
- سن: قوز قرنیه اغلب از دوره نوجوانی شروع می‌شود. اما ممکن است، در سنین کودکی نیز علائم خود را نشان دهد. کراتوکونوس همچنین می‌تواند افراد 40 سال به بالا را نیز درگیر کند، اما درصد آن در دیگر گروه‌های سنی کمتر رایج است. گاهی امکان دارد تا 30 سالگی هیچ علائمی مبنی بر ابتلا به قوز قرنیه در فرد ظاهر نشود.
- برخی اختلالات: مطالعات نشان داده است، که بین کراتوکونوس و بیماری‌های سیستمیک مانند سندرم داون، سندرم Ehlers-Danlos، استئوژنز ایمپرفکتا و رتینیت پیگمنتوزا ارتباطی وجود دارد.
- التهاب: التهاب ناشی از آلرژی، آسم یا بیماری آتوپیک چشم می‌تواند بافت قرنیه را تجزیه کند.
- مالش چشم: مالش شدید چشم با گذشت زمان می‌توانید منجر به شکستن قرنیه شود. در صورتی که قبلا قرنیه شکسته باشد، مالش می‌تواند شدت آن را بیشتر کرده، و پیشرفت سریعتر قوز قرنیه را به همراه داشته باشد.
- نژاد: یک مطالعه بر روی بیش از 16000 نفر مبتلا به قوز قرنیه نشان داده که افراد سیاه پوست یا لاتین تقریباً 50٪ بیشتر از سفیدپوستان مبتلا هستند.
علائم قوز قرنیه
علائم و نشانه‌های قوز قرنیه ممکن است، با پیشرفت بیماری تغییر کند. اما برخی از رایج‌ترین علائم این عارضه عبارتند از:
- تاری یا تحریف دید
- افزایش حساسیت به نور شدید و تابش خیره کننده که می‌تواند باعث ایجاد مشکل در رانندگی در شب شود.
- نیاز به تغییر مکرر در نسخه‌های عینک
- بدتر شدن ناگهانی قدرت بینایی
روش‌های درمان کراتوکونوس یا قوز قرنیه
در حالتی که قوز قرنیه خفیف باشد، استفاده از عینک‌های طبی مخصوص و لنزهای تماسی نرم می‌تواند به درمان این عارضه کمک کند. اما در صورت پیشرفت بیماری و نازک شدن قرنیه و پیشرفت شکل ظاهری قرنیه، استفاده از عینک و لنزهای مخصوص تاثیر چندانی نخواهد داشت. در این صورت می‌توان از روش‌هایی که در ادامه آمده‌اند استفاده کرد.
1. کراس لینکینگ قرنیه: این روش که به آن پیوند متقاطع کلاژن قرنیه یا CXL نیز گفته می‌شود، باعث تقویت بافت قرنیه به منظور متوقف شدن برآمدگی سطح چشم در قوز قرنیه می‌شود. هدف از پیوند متقاطع کلاژن قرنیه، تقویت قرنیه از طریق افزایش تعداد “لنگرها” است که فیبرهای کلاژن را به یکدیگر متصل می کند.
با اتصال متقابل اپی تلیوم، لایه خارجی قرنیه (که اپیتلیوم نامیده می‌شود) برداشته می‌شود، تا امکان ورود ریبوفلاوین، (نوعی ویتامین B) به قرنیه فراهم شود که سپس با نور UV فعال خواهد شد. با استفاده از روش اپی تلیوم (که به آن پیوند عرضی ترانسپیتلیال نیز گفته می‌شود)، اپیتلیوم قرنیه در طول درمان دست نخورده باقی می‌ماند. از مزایای این روش می‌توان به کاهش عفونت، ناراحتی کمتر و بهبود بینایی یک روزه اشاره کرد.
2. لنزهای تماسی نرم: اخیراً، سازندگان لنزهای تماسی، لنزهای تماسی نرم را برای اصلاح قوز قرنیه خفیف تا متوسط معرفی کرده‌اند. این لنزها براساس اندازه گیری دقیق چشم‌های کراتوکونیک فرد ساخته شده و ممکن است، راحت تر از لنزهای نفوذپذیر گاز (GP) یا لنزهای تماسی ترکیبی برای برخی از دارندگان باشند. در ایالات متحده، لنزهای سفارشی که برای اصلاح قوز قرنیه در دسترس هستند شامل موارد زیر است:
- لنزهای KeraSoft (Bausch + Lomb): این لنزهای سیلیکونی هیدروژل حاوی آب می‌توانند تا 20 درجه کم بینی یا دور بینی تا -12 درجه آستیگماتیسم را اصلاح کنند.
- لنزهای NovaKone (Bausch + Lomb): این لنزهای هیدروژل که حاوی آب هستند، می‌توانند تا 30 درجه، نزدیک بینی یا دور بینی و تا -10 درجه آستیگماتیسم را اصلاح کنند.
هر دو لنز از پارامترهای اتصالی بسیار متنوعی به منظور ایجاد تناسب و راحتی در لنز سفارشی برخوردار هستند و قطر آنها بزرگتر از لنزهای معمولی هستند. این تفاوت اندازه به علت پایداری بیشتر در یک چشم کراتوکونیک است.
3. لنزهای سخت قابل نفوذ به گاز: از آنجا که عینک و لنزهای تماسی نرم اغلب در موارد قوز قرنیه قادر به ایجاد حدت بینایی کافی نیستند، لنزهای سخت نفوذپذیر به گاز معمولاً در این زمینه ارجعیت دارند. لنزهای GP روی قرنیه خم می‌شوند و فرم نامنظم و شکسته آن را با یک سطح یکنواخت به منظور بهبود بینایی جایگزین می‌کنند. نصب لنزهای تماسی بر روی چشم با قوز قرنیه اغلب چالش برانگیز و وقت گیر است. بنابراین، لازم است فرد در دوره درمان و در هنگام مراجعه به مطب پزشک، شکیبا باشد.
4. لنزهای تماسی هیبریدی: لنزهای تماسی ترکیبی UltraHealth و ClearKone ساخته شده توسط SynergEyes یک مرکز سفت و سخت قابل نفوذ اکسیژن با یک “دامن” نرم محیطی را تشکیل می‌دهند. این لنزها مخصوص قوز قرنیه هستند، و منطقه GP مرکزی لنزها روی قرنیه مخروطی شکل به منظور افزایش راحتی طراحی شده‌اند. از مزایا و خصوصیات ویژه این نوع لنز می‌توان به این موضوع اشاره کرده، که برای درمان آستیگماتیسم از لنزهای نفوزپذیر با گاز سفت و سخت برخوردار هستند، که با دامن یک لنز نرم احاطه شده‌اند. این ویژگی فوق‌العاده، راحتی لنز تماسی نرم و دید روشن لنزهای GP را برای فرد به ارمغان می‌آورد.
افراد مبتلا به آستیگماتیسم منظم قرنیه، کسانی که از حرکت لنزهای تماسی یا لنزهای تماسی نرم شکایت دارند، افرادی که به پیرچشمی مبتلا هستند و آنهایی که قصد استفاده از لنزهای GP دارند اما از احساس آن نگران هستند، بهترین گزینه برای استفاده از این نوع لنزها می‌باشند.
5. لنزهای اسکلرال و نیمه اسکلرال: لنزهای اسکرال، لنزهای تماسی نفوذپذیر با گاز و با قطر بزرگ هستند. بزرگی آنها به اندازه‌ای میباشد، که حاشیه و لبه لنز روی “سفید” چشم (صلبیه چشم) قرار گیرد. لنزهای اسکلرال قسمت بیشتری از صلبیه را می‌پوشانند، در حالی که لنزهای نیمه اسکلرال مساحت کوچکتری را پوشش می‌دهند. از آنجا که مرکز لنزهای اسکلرال و نیمه اسکلرال روی قرنیه به شکل نامنظم طاق می‌شود، این لنزها به منظور راحت دیدن و قرار گرفتن بر روی چشم، به سطح مخروطی شکل چشم فشار نمی‌آورند. این لنزهای بزرگتر نسبت به لنزهای تماسی قابل نفوذ به گاز، که با هر چشمک زدن حرکت می‌کنند، پایدارتر هستند زیرا فقط بخشی از قرنیه را پوشش می‌دهند.
6. لنزهای مصنوعی: چشمهایی که دارای قوز قرنیه پیشرفته هستند، ممکن است به طراحی پیشرفته لنز اسکلرال مصنوعی نیاز داشته باشند. پروتز یا لنزهای چشمی با استفاده از فرآیندی ساخته می‌شوند. این سیستم و فرایند دقیقا با تمامی بی‌نظمی‌های منحصر به فرد هر چشم مطابقت دارد و در آن از فناوری اختصاصی استفاده می‌شود. این فرایند با ضبط و بررسی دقیق تمامی انحنای چشم شروع می‌شود. سپس، چشم پزشک نتیجه به دست آمده را برای اسکن سه بعدی به آزمایشگاه ارسال می‌کند. سپس داده‌های اسکن شده به یک سیستم ماشینکاری کنترل شده با اعدد منتقل می‌شود، تا یک عدسی تولید کند، که دقیقاً مطابق با تصور باشد و بنابراین کاملاً متناسب با قرنیه و اسکلرا باشد. به دلیل ماهیت دقیق سطح پشتی، اپتیک‌های با کیفیت بالا و منحصر به فرد را می‌توان در سطح جلوی دستگاه قرار داد. این فرایند تخصصی فقط توسط برخی از پزشکان قابل آموزش و صدور گواهینامه است.
7. کراتوپلاستی پیوندی با هدایت توپوگرافی: نتایج اولیه یک تحقیق کوچک در خصوص کراتوپلاستی پیوندی که توسط توپوگرافی هدایت شده، نشان می‌دهد این روش ممکن است، به بی نظمی‌های موجود در سطح قرنیه کمک کند. در این روش درمانی از انرژی امواج رادیویی استفاده می‌شود که با یک وسیله کوچک در چندین نقطه از حاشیه قرنیه تغییراتی اعمال می‌شود، تا سطح جلوی چشم تغییر شکل دهد. یک “نقشه” توپوگرافی ایجاد شده توسط تصویربرداری رایانه‌ای از سطح چشم، به ایجاد برنامه‌های درمانی فرد بسیار کمک می‌کند.
8. پیوند قرنیه: برخی از افراد مبتلا به قوز قرنیه نمی‌توانند لنز تماسی سفت و سخت را تحمل کنند، یا به جایی می‌رسند که لنزهای تماسی یا سایر روش‌های درمانی را قبول ندارند. آخرین درمانی که می‌توان برای این دسته از افراد در نظر گرفت، پیوند قرنیه است، که به آن کراتوپلاستی نافذ (PK یا PKP) نیز گفته می‌شود. البته باید این نکته را ذکر کرد، که حتی پس از پیوند، ممکن است فرد مجبور باشد از عینک یا لنزهای تماسی برای دید واضح‌تر استفاده کند.
