هیپوگلیسمی یا قند خون پایین وضعیتی است که در آن سطح قند خون (گلوکز) شما کمتر از حد طبیعی است. لازم است بدانید که گلوکز منبع اصلی انرژی بدن شماست. هیپوگلیسمی اغلب با درمان دیابت مرتبط است. اما سایر داروها و شرایط مختلف که بسیار نادر هستند، میتوانند باعث کاهش قند خون در افرادی شوند که دیابت ندارند
هیپوگلیسمی زمانی که سطح قند خون پایین است نیاز به درمان فوری دارد. برای بسیاری از افراد، قند خون ناشتا 70 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) یا 3.9 میلی مول در لیتر (mmol/L) یا کمتر باید به عنوان هشداری برای هیپوگلیسمی عمل کند. اما اعداد شما ممکن است متفاوت باشد بنابراین، لازم است از مشاوره پزشکی خود بپرسید.
درمان قند خون پایین به طور کلی، شامل بازگرداندن سریع قند خون به حالت طبیعی با غذاها یا نوشیدنیهای پر قند یا با داروها است. درمان طولانی مدت نیاز به شناسایی و درمان علت هیپوگلیسمی دارد.
فهرست مطالب
گلوکز از غذا میآید و به عنوان یک منبع انرژی مهم برای بدن شما عمل میکند. کربوهیدراتها، موجود در غذاهایی مانند برنج، سیب زمینی، نان، نان تورتیلا، غلات، میوهها، سبزیجات و شیر، منبع اصلی گلوکز بدن شما هستند. بعد از غذا خوردن، گلوکز به جریان خون جذب میشود و در آنجا به سلولهای بدن میرسد. هورمونی به نام انسولین که در لوزالمعده شما ساخته میشود، به سلولهای شما کمک میکند تا گلوکز (قند) خون را جذب کنند. سپس سلولهای شما از گلوکز برای انرژی استفاده میکنند.
اگر بیشتر از نیازتان گلوکز بخورید، بدنتان گلوکز اضافی را در کبد و ماهیچههایتان ذخیره میکند یا آن را به چربی تبدیل میکند تا در صورت نیاز بعداً برای انرژی استفاده شود. اگر سلولهای شما گلوکز دریافت نکنند، بدن شما نمیتواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. در کوتاه مدت، افرادی که داروهای افزایش دهنده انسولین مصرف نمیکنند، گلوکز کافی برای حفظ سطح قند خون دارند و کبد میتواند در صورت نیاز گلوکز بسازد.
با این حال، اگر داروی انسولین مصرف میکنید، کاهش کوتاه مدت گلوکز خون میتواند مشکلاتی ایجاد کند. در این شرایط، درمان فوری سطوح پایین قند خون برای جلوگیری از بروز علائم جدیتر بسیار مهم است. بروز هر یک از موارد اشاره شده در بالا منجر به بروز علائمی میشود که ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد. این علائم عبارتند از:
افرادی که از قند خون پایین (هیپوگلیسمی) بی اطلاع هستند، نمیدانند قند خونشان در حال کاهش است. اگر شما این وضعیت را دارید، قند خون شما میتواند بدون اینکه متوجه شوید کاهش یابد. بدون درمان فوری، ممکن است غش کنید، تشنج را تجربه کنید یا حتی به کما بروید.
به توضیح مشاوره پزشکی تلفنی، قند خون پایین زمانی اتفاق میافتد که سطح قند خون (گلوکز) شما خیلی پایین بیاید. دلایل متعددی وجود دارد که چرا ممکن است این اتفاق بیفتد. شایع ترین عارضه جانبی داروهای مورد استفاده برای درمان دیابت است.
هنگامی که غذا میخورید، بدن شما کربوهیدراتهای موجود در غذاها مانند نان، برنج، ماکارونی، سبزیجات، میوهها و محصولات لبنی را به مولکولهای مختلف قند از جمله گلوکز تجزیه میکند.
گلوکز، منبع اصلی انرژی برای بدن شما، با کمک انسولین، هورمونی که از لوزالمعده ترشح میشود، وارد سلولهای بیشتر بافتهای شما میشود. انسولین گلوکز را قادر میسازد تا وارد سلولها شده و سوخت مورد نیاز سلولهای شما را تامین کند. گلوکز اضافی به شکل گلیکوژن در کبد و عضلات شما ذخیره میشود.
اگر چندین ساعت غذا نخوردهاید و سطح قند خونتان پایین میآید، هورمون دیگری از لوزالمعده به کبد شما سیگنال میدهد که گلیکوژن ذخیره شده را تجزیه کند و گلوکز را وارد جریان خون شما کند. این کار قند خون شما را تا زمانی که دوباره غذا بخورید در محدوده طبیعی نگه میدارد. بدن شما همچنین توانایی ساخت گلوکز را دارد. این فرآیند عمدتاً در کبد و در کلیهها نیز رخ میدهد.
اگر دیابت دارید، ممکن است انسولین کافی تولید نکنید (دیابت نوع 1) یا ممکن است کمتر به آن پاسخ دهید (دیابت نوع 2). در نتیجه، گلوکز تمایل به تجمع در جریان خون دارد و میتواند به سطوح خطرناکی برسد. برای اصلاح این مشکل، ممکن است از انسولین یا داروهای دیگر برای کاهش سطح قند خون استفاده کنید.
اما مصرف بیش از حد انسولین یا سایر داروهای دیابت ممکن است باعث کاهش بیش از حد قند خون و در نهایت قند خون پایین شود. اگر بعد از مصرف داروهای دیابت کمتر از حد معمول غذا بخورید یا اگر بیش از حد معمول ورزش کنید، هیپوگلیسمی ممکن است رخ دهد.
قند خون پایین در افراد بدون دیابت بسیار کمتر شایع است. اما با این حال این امکان وجود دارد که رخ دهد. علل احتمالی این عارضه میتواند شامل موارد زیر باشد:
قند خون پایین معمولاً در مواقعی رخ میدهد که شما غذا نخورید،اما همیشه بدین صورت نیست. گاهی اوقات علائم هیپوگلیسمی بعد از برخی وعدههای غذایی حاوی قند زیاد رخ میدهد زیرا بدن شما بیش از نیاز شما انسولین تولید میکند. این نوع هیپوگلیسمی (قند خون پایین) که هیپوگلیسمی واکنشی یا هیپوگلیسمی پس از غذا نامیده میشود، میتواند در افرادی که جراحی بای پس معده انجام دادهاند رخ دهد. همچنین ممکن است در افرادی که این جراحی را انجام ندادهاند، نیز رخ دهد.
سطوح پایین قند خون خفیف تا حدودی برای افراد مبتلا به دیابت رایج است. با این حال، سطوح پایین قند خون شدید میتواند تهدید کننده زندگی باشد. اگر این دسته از افراد به موقع درمان نشوند ممکن است تشنج و آسیب سیستم عصبی را تجربه کنند. در این حالت درمان فوری حیاتی است.
مشاوره تلفنی پزشکی میگوید، مهم است که علائم خود را بشناسید و سریع آنها را درمان کنید. برای افرادی که در معرض خطر قند خون پایین هستند، داشتن کیت گلوکاگون، دارویی که سطح قند خون را افزایش میدهد، مهم است. برای اطلاعات بیشتر با پزشک خود صحبت کنید. همچنین ممکن است بخواهید با دوستان، اعضای خانواده، شرکای ورزشی و همکاران در مورد نحوه مراقبت از شما در صورت کاهش بیش از حد قند خون صحبت کنید.
برای آنها مهم است که علائم قند خون پایین را بشناسند و بدانند چگونه از کیت گلوکاگون استفاده کنند و همچنین اهمیت تماس با اورژانس را در صورت از دست دادن هوشیاری درک کنند. پوشیدن دستبند شناسایی پزشکی نیز ایده خوبی است زیرا در صورت نیاز به مراقبت فوری پزشکی، میتواند به امدادگران اورژانس کمک کند تا به درستی از شما مراقبت کنند. علاوه بر تمامی توضیحات بالا، لازم اسن بدانید که قند خون پایین درمان نشده میتواند منجر به موارد زیر شود:
هیپوگلیسمی همچنین میتواند به موارد زیر منجر شود:
با گذشت زمان، دورههای مکرر هیپوگلیسمی میتواند منجر به عدم آگاهی از هیپوگلیسمی شود. بدن و مغز دیگر علائم و نشانههایی را تولید نمیکنند که در مورد قند خون پایین هشدار میدهند، مانند لرزش یا ضربان قلب نامنظم. هنگامی که این اتفاق می افتد، خطر هیپوگلیسمی شدید و تهدید کننده زندگی افزایش مییابد.
اگر دیابت دارید، دورههای مکرر هیپوگلیسمی و ناآگاهی از هیپوگلیسمی دارید، مشاوره پزشکی ممکن است درمان شما را اصلاح کند، اهداف سطح قند خون شما را افزایش دهد و آموزش آگاهی از قند خون را توصیه کند.
اگر دیابت دارید، دورههای افت قند خون ناراحت کننده است و میتواند ترسناک باشد. ترس از قند خون پایین میتواند باعث شود که انسولین کمتری مصرف کنید تا مطمئن شوید که سطح قند خون شما خیلی پایین نمیآید. این میتواند منجر به دیابت کنترل نشده شود. در مورد ترس خود با پزشک خود صحبت کنید و دوز داروهای دیابت خود را بدون نظر پزشک تغییر ندهید.
راههای مختلفی برای جلوگیری از افت قند خون وجود دارد. در زیر به هر یک از این روشهای پیشگیری با جزئیات بیشتری نگاه خواهیم کرد.
اگر شک دارید که قند خون پایین دارید، مهم است که فوراً قند خون خود را چک کنید. اگر دستگاه اندازه گیری قند خون ندارید و از داروهای دیابت که انسولین را افزایش میدهند استفاده می کنید، با پزشک خود در مورد گرفتن دستگاه اندازه گیری صحبت کنید.
اگر اغلب قند خون پایین را تجربه میکنید (مثلاً چند بار در هفته) فوراً به پزشک خود مراجعه کنید تا دلیل آن را بیابید. پزشک شما ویزیت شما را با درخواست سابقه پزشکی، پرسیدن سوالاتی در مورد عادات غذایی شما و کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائمی که تجربه میکنید، آغاز میکند.
اگر دیابت ندارید اما مشکوک به قند خون پایین هستید، با پزشک خود در مورد علائم خود صحبت کنید. پزشک برای تشخیص قند خون پایین از سه معیار استفاده میکند که گاهی اوقات به عنوان “سه گانه ویپل” نامیده میشود:
ممکن است ویزیت پزشک در منزل شما به شما یک دستگاه اندازه گیری قند خون ارائه دهد تا قند خون شما را در طول زمان در خانه ردیابی کند. آنها به شما دستور میدهند که قند خون خود را در زمانهای خاصی از روز، مانند بعد از بیدار شدن از خواب و بعد از خوردن غذا، آزمایش کنید.
برای انجام آزمایش قند خون، باید پوست انگشت خود را با لانست (که در کیت تست قند خون شما ارائه شده است) به میزان بسیار کمی پاره کنید. شما نمونه کوچکی از خون را روی نواری قرار میدهید که در دستگاه اندازه گیری قند خون قرار داده شده است.
قبل از اینکه قند خون خود را در خانه آزمایش کنید، مهم است که از پزشک خود دریابید که محدوده قند خون سالم برای شما چیست. پزشک شما این محدوده را بر اساس عواملی مانند موارد زیر تعیین میکند:
اگر دستگاه تست قند خون در دسترس ندارید و یا علائم قند خون پایین با دیابت را تجربه میکنید، علائم شما ممکن است برای تشخیص قند خون پایین کافی باشد.
اگر علائم قند خون پاییمن را دارید و به دنبال درمان فوری هستید، موارد زیر را انجام دهید:
اگر برای بهبودی به کمک فردی نیاز دارید، هیپوگلیسمی شدید در نظر گرفته میشود. به عنوان مثال، اگر نمیتوانید غذا بخورید، ممکن است نیاز به تزریق گلوکاگون یا گلوکز وریدی داشته باشید. به طور کلی، افراد مبتلا به دیابت که تحت درمان با انسولین قرار میگیرند، باید برای مواقع اضطراری کیت گلوکاگون داشته باشند. خانواده و دوستان باید بدانند کیت را کجا پیدا کنند و در مواقع اضطراری چگونه از آن استفاده کنند.
اگر به فردی که بیهوش است کمک میکنید، سعی نکنید به او غذا یا نوشیدنی بدهید. اگر کیت گلوکاگون در دسترس نیست یا نمیدانید چگونه از آن استفاده کنید، با کمک پزشکی اورژانس تماس بگیرید.
پیشگیری از قند خون پایین مکرر مستلزم آن است که پزشک بیماری زمینهای را شناسایی کرده و آن را درمان کند. بسته به علت زمینه ای، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
قند خون پایین که به عنوان هیپوگلیسمی نیز شناخته میشود، زمانی رخ میدهد که قند خون شما به زیر محدوده سالم کاهش یابد. وقتی قند خون شما به زیر 70 میلی گرم در دسی لیتر برسد، پایین در نظر گرفته میشود.
هیپوگلیسمی بیشتر در افراد دیابتی دیده میشود. اگرچه این بسیار کمتر رایج است، اما این امکان وجود دارد که قند خون پایین ممکن است برای افرادی که دیابت ندارند نیز اتفاق بیفتد. این معمولاً به دلیل داروها یا یک وضعیت پزشکی ایجاد میشود. برخی از شایع ترین علائم هیپوگلیسمی عبارتند از: لرزش، سرگیجه، گرسنگی، تحریک پذیری و خستگی، همچنین رنگ پریدگی پوست، ضربان قلب سریع، سردرد، تعریق و عدم تمرکز.
اگر علائم خفیف یا متوسط را تجربه میکنید، مهم است که فوراً 15 گرم کربوهیدرات آسان هضم بخورید یا بنوشید. اگر قند خون شما خیلی پایین بیاید، میتواند یک بیماری خطرناک باشد که نیاز به درمان فوری دارد.