علل، علائم، تشخیص و درمان اسهال

نوشته شده توسط فاطمه مهربان
13 / 09 / 1400

فهرست مطالب

اسهال چیست؟

اسهال، اجابت مزاجی که مکررا صورت می‌گیرد و نسبت به حلت طبیعی شل‌تر و رقیق‌تر است، یک مشکل رایج در میان تمام یافراد و تمامی سنین است که معمولا بدون مداخله و در کوتاه مدت برطرف می‌شود.

اسهال ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد و معمولاً در عرض یک تا سه روز خود به خود از بین می‌رود. وقتی اسهال دارید، ممکن است نیاز داشته باشید که سریع به دستشویی بروید و این امر اغلب امکان دارد بیشتر از حد معمول اتفاق بیفتد. همچنین ممکن است احساس نفخ، گرفتگی در قسمت پایین شکم و گاهی اوقات حالت تهوع داشته باشید.

اگرچه اکثر موارد اسهال به خودی خود محدود و درمان می‌شوند (برای مدت زمان ثابت و شدت ثابتی رخ می‌دهد)، گاهی اوقات این امکان نیز وجود دارد که اسهال منجر به بروز عوارض جدی شود. به عنوان مثال، اسهال به طور معمول باعث کم آبی بدن (زمانی که بدن شما مقادیر زیادی آب از دست می‌دهد)، عدم تعادل الکترولیت‌ها (از دست دادن سدیم، پتاسیم و منیزیم که نقش کلیدی در عملکردهای حیاتی بدن دارند) و نارسایی کلیه (خون یا مایع کافی به کلیه‌ها نمی‌رسد) شود. وقتی اسهال دارید، همراه با مدفوع، آب و الکترولیت‌ها را نیز از دست می‌دهید. برای جایگزینی مایعات از دست رفته باید مقدار زیادی مایعات بنوشید. اگر کم آبی برطرف نشود (بدتر شود و به درستی درمان نشود)، که توصیه می‌شود حتما سعی در برطرف کردن آن داشته باشید، ممکن است جدی شود.

تفاوت بین اسهال طبیعی و اسهال شدید چیست؟

به طور کلی، جالب است بدانید چندین روش مختلف برای طبقه بندی اسهال وجود دارد. این انواع اسهال عبارتند از:

اسهال حاد: شایع ترین اسهال حاد، اسهال آبکی شل است که یک تا دو روز طول می‌کشد. این نوع اسهال نیازی به درمان ندارد و معمولا پس از چند روز از بین می‌رود.

اسهال مداوم: این نوع اسهال معمولاً برای چند هفته (دو الی چهار هفته) ادامه می‌یابد.

اسهال مزمن: اسهالی که بیش از چهار هفته طول بکشد یا به طور منظم در یک دوره زمانی طولانی از بین برود، اسهال مزمن نامیده می‌شود.

چه کسانی ممکن است دچار اسهال شوند؟

هر کسی ممکن است اسهال را تجربه کند. همچنین این مورد غیرمعمول نیست که بسیاری از افراد چندین بار در سال دچار اسهال شوند. این عارضه بسیار رایج است و معمولاً برای اکثر مردم یک نگرانی عمده نیست. با این حال، اسهال می‌تواند در گروه‌های خاصی از افراد جدی باشد، از جمله:

بچه‌های جوان
افراد مسن (سالمندان)
کسانی که شرایط پزشکی دارند

برای هر یک از این افراد، اسهال می‌تواند مشکلات سلامتی دیگری را ایجاد کند.

آیا اسهال می‌تواند به سلامتی شما آسیب برساند؟

به طور کلی، اسهال در صورت ایجاد، به راحتی و بدون نیاز به درمان خاصی رفع می‌شود. همانطور که در ابتلا اشاره شد، اگر اسهال شما به طور کامل بهبود نیابد، ممکن است در معرض خطر عوارض (کم آبی، عدم تعادل الکترولیت، نارسایی کلیه و آسیب اندام) باشید.

در صورتی که اسهالی را تجربه می‌کنید که بهبود نمی‌یابد یا از بین نمی‌رود، یا اگر علائم کم آبی را تجربه می‌کنید، با مشاوره پزشکی خود تماس بگیرید. این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

تیره بودن ادرار
کم شدن میزان ادرار (در برخی موارد شدید ممکن است بدن قادر به تولید ادرار نباشد)
ضربان قلب سریع
سردرد
پوست برافروخته و خشک
تحریک پذیری و سردرگمی
سبکی سر و سرگیجه
تهوع و استفراغ شدید

چه چیزی باعث ایجاد اسهال می‌شود؟

علت اکثر استهال‌هایی که به صورت ناگهانی ایجاد می‌شوند، معمولاً مشخص نیست. اما تحقیقات انجام شده نشان داده است که شایع ترین علت اسهال ویروسی است که روده شما را آلوده می‌کند. این عفونت معمولاً چند روز طول می‌کشد و گاهی اوقات “آنفولانزای روده” نیز نامیده می‌شود.

سایر علل احتمالی اسهال می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

عفونت توسط باکتری
عفونت توسط سایر ارگانیسم‌ها و سموم از پیش تشکیل شده
خوردن غذاهایی که دستگاه گوارش را مختل می‌کند
آلرژی و حساسیت (عدم تحمل) به برخی غذاها (بیماری سلیاک یا عدم تحمل لاکتوز)
داروها
پرتو درمانی
جذب ضعیف غذا

علاوه بر موارد اشاره شده که در ایجاد اسهال نقش دارند، گفته شده است که اکثر آنتی بیوتیک‌ها (کلیندامایسین، اریترومایسین‌ها) نیز می‌توانند باعث اسهال شوند. آنتی بیوتیک‌ها قادر هستند تعادل باکتری‌هایی که به طور معمول در روده‌ها یافت می‌شوند را تغییر دهند و به انواع خاصی از باکتری‌ها مانند کلستریدیوم دیفیسیل اجازه رشد دهند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، روده بزرگ شما می‌تواند توسط باکتری‌های بد (پاتولوژیک) که باعث کولیت (التهاب پوشش روده) می‌شود، غلبه کند.

اسهال مرتبط با آنتی بیوتیک ممکن است در هر زمانی که شما آنتی بیوتیک مصرف می‌کنید یا مدت کوتاهی پس از شروع مصرف آن شروع شود. اگر این عارضه جانبی را تجربه کردید، با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی یا مشاوره پزشکی خود تماس بگیرید تا در مورد اسهال صحبت کنید و در مورد بهترین گزینه برای تسکین این عارضه شما را راهنمایی کنند.

علائم اسهال چیست؟

علائمی که هنگام اسهال ممکن است تجربه کنید بسته به خفیف یا شدید بودن آن و علت اسهال می‌تواند متفاوت باشد. بین موارد شدید اسهال و یک بیماری پزشکی که نیاز به درمان دارد، ارتباط وجود دارد.

زمانی که اسهال دارید، ممکن است همه این علائم یا فقط تعداد کمی از آنها را تجربه کنید. سایر علائم اسهال خفیف می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

نفخ یا گرفتگی در ناحیه شکم
نیاز شدید و فوری به اجابت مزاج
حالت تهوع (ناراحتی معده)

اگر اسهال شدید دارید، ممکن است علائمی مانند:

تب
کاهش وزن
کم آبی بدن
درد شدید
استفراغ
خون

اسهال شدید می‌تواند منجر به عوارض قابل توجهی شود. اگر این علائم را دارید، با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود تماس بگیرید و به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

اسهال چه عوارضی را ایجاد می‌کند؟

همانطور که بارها تکرار شد، اسهال به طور معمول باعث کم آبی بدن می‌شود که در صورت عدم درمان می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. کم آبی بدن به ویژه در کودکان، افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند خطرناک است. اگر علائم کم آبی جدی دارید، به دنبال کمک پزشکی باشید.

نشانه‌های کم آبی در بزرگسالان

تشنگی بیش از حد
خشکی دهان یا پوست
ادرار کم یا بدون ادرار
ضعف، سرگیجه یا سبکی سر
خستگی
ادرار تیره رنگ

نشانه های کم آبی در نوزادان و کودکان خردسال

نداشتن پوشک خیس (عدم ادرار به میزان حالت طبیعی) در سه ساعت یا بیشتر
خشکی دهان و زبان
تب بالاتر از 102 فارنهایت (39 درجه سانتیگراد)
گریه بدون اشک
خواب آلودگی، عدم پاسخگویی یا تحریک پذیری
ظاهر فرورفته به شکم، چشم‌ها یا گونه‌ها

راه‌های جلوگیری از بروز اسهال

برای جلوگیری از انتشار اسهال عفونی دست‌های خود را بشویید. برای اطمینان از شستشوی کافی دست موارد زیر را در نظر داشته باشید:

دست‌ها را مکرراً بشویید: دست‌های خود را قبل و بعد از تهیه غذا بشویید. دست‌های خود را پس از لمس گوشت نپخته، استفاده از توالت، تعویض پوشک، عطسه، سرفه و دمیدن بینی بشویید.
حداقل 20 ثانیه صابون را بر روی دست‌ها نگه دارید: پس از قرار دادن صابون روی دست، دستان خود را حداقل 20 ثانیه به هم بمالید.
زمانی که امکان شستشو وجود ندارد از ضد عفونی کننده دست استفاده کنید: هنگامی که به هر دلیلی قادر به شست دست‌ها با آب و صابون نیستید، از ضدعفونی کننده دست که بر پایه الکل است، استفاده کنید. ضدعفونی کننده دست را مانند لوسیون دست بمالید، مطمئن شوید که جلو و پشت هر دو دست را با این محلول بپوشانید. از محصولی استفاده کنید که حداقل 60 درصد الکل داشته باشد.

واکسیناسیون

شما می‌توانید با یکی از دو واکسن تایید شده به محافظت از نوزاد خود در برابر روتاویروس، شایع ترین علت اسهال ویروسی در کودکان، کمک کنید. از پزشک کودک خود در مورد واکسیناسیون کودک خود بپرسید.

پیشگیری از اسهال مسافرتی

اسهال معمولاً افرادی را که به کشورهایی سفر می‌کنند که در آن بهداشت نامناسب و مواد غذایی آلوده وجود دارد، بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای کاهش خطر توصیه می‌شود موارد اشاره شده در زیر را در نظر داشته باشید:

مراقب آنچه می‌خورید باشید: غذاهایی که گرم هستند و به خوبی پخته شده‌اند را مصرف کنید. از مصرف میوه‌ها و سبزیجات خام خودداری کنید مگر اینکه خودتان بتوانید پوست آنها را جدا کنید. همچنین از مصرف گوشت خام یا نیم پز و غذاهای لبنی خودداری کنید.
مراقب آنچه می‌نوشید باشید: آب بطری، نوشابه، آبجو یا شراب را که در ظرف اصلی سرو می‌شود بنوشید. از آب لوله کشی و تکه‌های یخ خودداری کنید. حتی برای مسواک زدن از آب بطری استفاده کنید. هنگام دوش گرفتن دهان خود را بسته نگه دارید. نوشیدنی‌هایی که با آب جوشانده می‌شوند، مانند قهوه و چای، احتمالا بی خطر هستند. به یاد داشته باشید که الکل و کافئین می‌توانند اسهال را تشدید کرده و کم آبی بدن را بدتر کنند.
از پزشک خود در مورد آنتی بیوتیک‌ها بپرسید. اگر برای مدت طولانی به یک کشور در حال توسعه سفر می‌کنید، قبل از رفتن از پزشک خود در مورد آنتی بیوتیک‌ها بپرسید، به خصوص اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید.
هشدارهای سفر را بررسی کنید. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها یک وب سایت سلامت برای مسافران دارد که در آن هشدارهای بیماری برای کشورهای مختلف ارسال می‌شود. اگر قصد دارید به خارج از ایالات متحده سفر کنید، هشدارها و نکاتی که به کاهش خطر کمک می‌کنند را بررسی کنید.

چگونه اسهال تشخیص داده می‌شود؟

پزشک در مورد سابقه پزشکی شما می‌پرسد، داروهایی را که مصرف می‌کنید بررسی می‌کند، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و ممکن است آزمایشاتی را برای تعیین علت اسهال شما تجویز کند. آزمایشات احتمالی عبارتند از:

آزمایش خون: آزمایش شمارش کامل خون، اندازه گیری الکترولیت‌ها و آزمایش‌های عملکرد کلیه می‌تواند به نشان دادن شدت اسهال شما کمک کند.
ازمایش مدفوع: پزشک ممکن است آزمایش مدفوع را برای بررسی اینکه آیا یک باکتری یا انگل باعث اسهال شما شده است توصیه کند.
تست تنفس هیدروژن: این نوع آزمایش می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا تشخیص دهد آیا شما دچار عدم تحمل لاکتوز هستید یا خیر. پس از نوشیدن مایعی حاوی سطوح بالای لاکتوز، پزشک مقدار هیدروژن موجود در تنفس شما را در فواصل زمانی معین اندازه گیری می‌کند. تنفس بیش از حد هیدروژن نشان می‌دهد که شما لاکتوز را به طور کامل هضم و جذب نمی‌کنید.
سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی انعطاف پذیر: با استفاده از یک لوله نازک و روشن که در رکتوم شما قرار می‌گیرد، پزشک می‌تواند داخل روده بزرگ شما را ببیند. این دستگاه همچنین مجهز به ابزاری است که به پزشک شما اجازه می‌دهد نمونه کوچکی از بافت (بیوپسی) را از روده بزرگ شما بگیرد. سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر نمایی از کولون تحتانی را فراهم می‌کند، در حالی که کولونوسکوپی به پزشک اجازه می‌دهد تا کل کولون را ببیند.
آندوسکوپی فوقانی: پزشکان از یک لوله بلند و نازک با یک دوربین در انتهای آن برای معاینه معده و قسمت فوقانی روده کوچک استفاده می‌کنند. آنها ممکن است یک نمونه بافت (بیوپسی) را برای تجزیه و تحلیل در آزمایشگاه بردارند.

درمان اسهال

اکثر موارد اسهال حاد به خودی خود ظرف چند روز بدون درمان برطرف می‌شود. اگر تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی اسهال را امتحان کرده‌اید و موفق نشده‌اید، ممکن است پزشک شما داروها یا درمان‌های دیگری را توصیه کند.

آنتی بیوتیک یا داروهای ضد انگلی

آنتی بیوتیک‌ها یا داروهای ضد انگل ممکن است به درمان اسهال ناشی از باکتری یا انگل کمک کنند. اگر یک ویروس باعث اسهال شما شود، آنتی بیوتیک‌ها کمکی نمی‌کنند.

درمان برای جایگزینی مایعات

احتمالاً پزشک به شما توصیه می‌کند که مایعات و نمک‌ها را جایگزین کنید. برای بیشتر بزرگسالان، این به معنای نوشیدن آب با الکترولیت، آب میوه یا آبگوشت است. اگر نوشیدن مایعات معده شما را ناراحت کند یا باعث استفراغ شود، ممکن است پزشک مصرف مایعات IV را توصیه کند.

آب راه خوبی برای جایگزینی مایعات است، اما حاوی املاح و الکترولیت‌ها (مواد معدنی مانند سدیم و پتاسیم) که برای عملکرد بدن شما ضروری هستند، نیست. شما می‌توانید با نوشیدن آب میوه برای پتاسیم یا خوردن سوپ برای سدیم به حفظ سطح الکترولیت خود کمک کنید. اما برخی از آب میوه‌ها، مانند آب سیب، ممکن است اسهال را بدتر کنند. برای کودکان، از پزشک خود در مورد استفاده از یک محلول سرم خوراکی برای جلوگیری از کم آبی یا جایگزینی مایعات از دست رفته سوال کنید.

تنظیم داروهایی که مصرف می‌کنید

اگر پزشک تشخیص دهد که یک آنتی بیوتیک باعث اسهال شما شده است، ممکن است دوز مصرفی شما را کاهش دهد یا داروی دیگری را جایگزین کند.

درمان اسهال ناشی از شرایط زمینه‌ای

اگر اسهال شما ناشی از یک بیماری جدی‌تر مانند بیماری التهابی روده باشد، پزشک برای کنترل آن وضعیت تلاش می‌کند. ممکن است به متخصصی مانند متخصص گوارش ارجاع داده شوید که می‌تواند به شما کمک کند تا یک برنامه درمانی طراحی شود.

شیوه زندگی و درمان‌های خانگی

اسهال معمولاً بدون درمان به سرعت برطرف می‌شود. برای کمک به مقابله با علائم و نشانه‌های خود تا زمانی که اسهال از بین برود، سعی کنید موارد زیر را انجام دهید:

مایعات فراوان از جمله آب، آبگوشت و آبمیوه بنوشید. از مصرف کافئین و الکل خودداری کنید.
با بازگشت حرکات روده به حالت عادی، غذاهای نیمه جامد و کم فیبر را به تدریج اضافه کنید. کراکر نوشابه، نان تست، تخم مرغ، برنج یا مرغ را امتحان کنید.
برای چند روز از مصرف برخی مواد غذایی مانند لبنیات، غذاهای چرب، غذاهای پرفیبر یا غذاهای بسیار چاشنی شده خودداری کنید.
در مورد داروهای ضد اسهال بپرسید. داروهای ضد اسهال بدون نسخه، مانند لوپرامید و بیسموت ساب سالیسیلات، ممکن است به کاهش تعداد دفعات آبکی روده و کنترل علائم شدید کمک کنند. برخی از بیماری‌ها و عفونت‌ها ( باکتریایی و انگلی) می‌توانند با این داروها بدتر شوند زیرا آنها از خلاص شدن بدن شما از آنچه که باعث اسهال شده است جلوگیری می‌کنند. برخی از این داروها برای کودکان توصیه نمی‌شود. قبل از مصرف این داروها یا دادن آنها به کودک، با پزشک خود مشورت کنید.
مصرف پروبیوتیک‌ها را در نظر بگیرید. این میکروارگانیسم‌ها ممکن است با افزایش سطح باکتری‌های خوب به بازگرداندن تعادل سالم به دستگاه روده کمک کنند، اگرچه مشخص نیست که آیا می‌توانند به کوتاه کردن دوره اسهال کمک کنند یا خیر. پروبیوتیک‌ها به شکل کپسول یا مایع در دسترس هستند و همچنین به برخی غذاها مانند مارک‌های خاص ماست اضافه می‌شوند. تحقیقات بیشتری برای درک بهتر این که کدام گونه از باکتری‌ها مفیدتر هستند یا چه دوزهایی مورد نیاز است، باید صورت گیرد.

اسهال و ویروس کرونا

افراد مبتلا به COVID-19 طیف گسترده‌ای از علائم را گزارش می‌کنند که از خفیف تا شدید متغیر است. در میان این علائم، شایع‌ترین آنها عبارتند از تب، سرفه، تنگی نفس و خستگی. با این حال، برخی از مطالعات نشان می‌دهد که بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ یا اسهال را نیز تجربه می‌کنند.

گاهی اوقات، حتی ممکن است قبل از بروز علائم شایع کووید-19، مانند تب یا علائم دستگاه تنفسی تحتانی، بروز کنند. به عنوان مثال، یک مطالعه نشان داد که حدود 10٪ از بیماران با اسهال و حالت تهوع 1 تا 2 روز قبل از ابتلا به تب و تنگی نفس مراجعه کردند. برخی از افراد ممکن است مشکلات گوارشی را به عنوان تنها علامت کووید-19 بدون علائم رایج تری شبیه آنفولانزا تجربه کنند. در ادامه پیشنهاد میکنیم با سندرم روده تحریک پذیر آشنا شوید و در صورت نیاز از خدمات آزمایش آنلاین از جمله ویزیت پزشک در منزل و مشاوره تلفنی پزشکی آشنا شوید.

مقالات مرتبط