شقاق معقدی؛ از درمان تا پیشگیری
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
04 / 01 / 1401
شقاق مقعدی شکستگی در پوست مقعد است. این می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد، اما شایع ترین شقاق معقد در نوزادان و بزرگسالان میانسال ایجاد می‌شود. شقاق معقد معمولاً یک بیماری جدی نیست و بیشتر افراد می‌توانند آن را در خانه درمان کنند. با این حال، شقاق مقعدی مکرر یا آنهایی که به راحتی بهبود نمی‌یابند، می‌تواند باعث نگرانی شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علل شقاق مقعد و اقداماتی که می‌توانید برای درمان و پیشگیری از آن در آینده انجام دهید، ادامه مطلب را بخوانید.
فهرست مطالب
شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی یک بریدگی یا پارگی کوچک در پوشش مقعد است. ترک در پوست باعث درد شدید و مقداری خونریزی (قرمز روشن) در حین و بعد از اجابت مزاج می‌شود. گاهی اوقات، شقاق ممکن است به اندازه‌ای عمیق باشد که بافت عضلانی زیر آن نمایان شود. برخی درمان‌ها می‌توانند باعث بهبودی شوند و به تسکین ناراحتی کمک کنند، از جمله نرم‌کننده‌های مدفوع و مسکن‌های موضعی درد. البته در بیشتر موارد، پارگی به خودی خود بهبود می‌یابد. در مواردی که شقاق بیش از 6 هفته باقی بماند، مزمن تلقی می‌شود.
اگر شقاق مقعد با این درمان‌ها بهبود نیافت، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. یا این امکان وجود دارد که لازم باشد مشاوره پزشکی شما به دنبال سایر اختلالات زمینه‌ای باشد که می‌تواند باعث ایجاد شقاق مقعدی شود.
علائم و نشانه‌های شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی ممکن است در هر فردی و در هر سنی رخ دهد. با بالا رفتن سن افراد احتمال ایجاد شقاق مقعدی کاهش می‌یابد. افرادی که در گذشته دچار شقاق بوده‌اند، در آینده نیز به احتمال بیشتری دچار شقاق می‌شوند. علائم این عارضه ممکن است با توجه به اندازه و عمق ترکی که ایجاد می‌شود متفاوت باشد. با این حال، علائم و نشانه‌های رایج شقاق مقعدی عبارتند از:
- درد در طول اجابت مزاج و حتی چند ساعت پس از آن
- یبوست
- خون در سطح بیرونی مدفوع
- خون روی دستمال توالت یا دستمال مرطوب
- ترک یا پارگی قابل مشاهده در مقعد یا کانال مقعد
- سوزش و خارش که ممکن است دردناک باشد
- ناراحتی هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار یا ناتوانی در دفع ادرار
- ترشحات بدبو
- یک برچسب پوستی یا توده کوچک پوست در کنار پارگی
چه چیزی باعث ایجاد شقاق مقعدی می‌شود؟
شقاق مقعدی اغلب هنگام دفع مدفوع بزرگ یا سفت رخ می‌دهد. یبوست مزمن یا اسهال مکرر نیز می‌تواند پوست اطراف مقعد شما را پاره کند. با این حال، همه شقاق مقعدی نشانه رژیم غذایی کم فیبر و یبوست نیست. شقاق‌هایی که بهبودی ضعیفی دارند یا در موقعیتی غیر از قسمت خلفی و خط وسط مقعد شما قرار دارند ممکن است نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشد. شقاق مقعدی امکان دارد در اثر ضربه به مقعد و کانال مقعد ایجاد شود. تروما می‌تواند ناشی از یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
- یبوست مزمن (طولانی مدت)
- زور زدن برای اجابت مزاج، به خصوص اگر مدفوع بزرگ، سفت و یا خشک باشد
- اسهال طولانی مدت
- رابطه جنسی مقعدی، کشش مقعد
- قرار دادن اجسام خارجی در مقعد
عللی غیر از تروما عبارتند از:
- عادات بد روده‌ای طولانی مدت
- عضلات اسفنکتر مقعد بیش از حد سفت یا اسپاستیک (عضلاتی که بسته شدن مقعد را کنترل می‌کنند)
- جای زخم در ناحیه آنورکتال
- یک مشکل پزشکی زمینه‌ای، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو (انواع بیماری التهابی روده)؛ سرطان مقعد؛ سرطان خون؛ بیماری‌های عفونی (مانند سل) و بیماری‌های مقاربتی (مانند سیفلیس، سوزاک، کلامیدیا، شانکروئید، HIV)
- کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال
شقاق مقعدی نیز در نوزادان خردسال و در زنان پس از زایمان شایع است.
چگونه می‌توان از ایجاد شقاق مقعدی جلوگیری کرد؟
در نظر داشته باشید که قبل تر گفته شد که این عارضه ممکن اس در هر سنی و هر فردی ایجاد شود. بنابراین، این بدان معناست که همیشه نمی‌توانید از ایجاد شقاق مقعدی جلوگیری کنید، اما خوشبختانه می‌توانید با انجام اقدامات پیشگیرانه زیر خطر ابتلا به آن را کاهش دهید:
- خشک نگه داشتن ناحیه مقعد
- ناحیه مقعد را به آرامی با صابون ملایم و آب گرم تمیز کنید
- نوشیدن مایعات زیاد، خوردن غذاهای فیبردار و ورزش منظم برای جلوگیری از یبوست
- درمان فوری اسهال
- در صورت ابتلا به این بیماری، پوشک نوزادان را به طور مکرر تعویض کنید.
- همه موارد یبوست و اسهال را به سرعت درمان کنید.
- از تحریک رکتوم خودداری کنید.
چه مواردی احتمال بروز شقاق معقد را افزایش می‌دهند؟
شقاق معقدی در میان نوزادان و بزرگسالان بیشتر شایع است اما این بدان معنا نیست که سایر افراد را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. با این حال، عواملی وجود دارد که ممکن است خطر ابتلا به شقاق مقعدی را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- یبوست: زور زدن در هنگام اجابت مزاج و دفع مدفوع سفت خطر پارگی را افزایش می‌دهد.
- زایمان: شقاق مقعدی در زنان بعد از زایمان بیشتر است.
- بیماری کرون: این بیماری التهابی روده باعث التهاب مزمن مجرای روده می‌شود که ممکن است پوشش کانال مقعد را در برابر پارگی آسیب پذیرتر کند.
- رابطه مقعدی
- سن: شقاق مقعدی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در نوزادان و افراد میانسال شایع تر است.
عوارض ابتلا به شقاق معقدی
حتی سرماخوردگی ممکن است عوارض خاصی را برای مدت زمان محدودی برجای بگذارد. بنابراین، تمامی بیماری‌ها و موارد پزشکی (به خصوص در صورت عدم درمان و یا درمان دیرهنگام) عوارض مختلفی را باقی می‌گذارند. عوارض شقاق مقعدی نیز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عدم بهبودی: شقاق مقعدی که در عرض هشت هفته بهبود نمی‌یابد، مزمن در نظر گرفته می‌شود و ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشد.
- عود: هنگامی که یک شقاق مقعدی را تجربه کردید، مستعد ابتلا به یک شقاق دیگر هستید.
- پارگی که به عضلات اطراف کشیده می‌شود: شقاق مقعدی ممکن است به حلقه عضله‌ای که مقعد شما را بسته نگه می‌دارد (اسفنکتر داخلی مقعد) گسترش یابد و بهبود شقاق مقعدی را دشوارتر کند. یک شقاق التیام نیافته می‌تواند چرخه‌ای از ناراحتی را ایجاد کند که ممکن است به دارو یا جراحی برای کاهش درد و ترمیم یا برداشتن شقاق نیاز داشته باشد.
تشخیص شقاق معقدی
مشاوره پزشکی احتمالاً در مورد سابقه پزشکی شما می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی از جمله یک بازرسی ملایم از ناحیه مقعد انجام می‌دهد. اغلب پارگی قابل مشاهده است. معمولاً این معاینه تمام چیزی است که برای تشخیص شقاق مقعدی لازم است.
شقاق حاد مقعدی شبیه یک پارگی تازه و تا حدودی شبیه برش کاغذ است. یک شقاق مزمن مقعدی احتمالاً دارای پارگی عمیق‌تر است و ممکن است رشد گوشتی داخلی یا خارجی داشته باشد. شقاق اگر بیش از هشت هفته طول بکشد مزمن تلقی می‌شود.
محل شکاف سرنخ‌هایی در مورد علت آن به ویزیت پزشک در منزل و یا سایر ارائه دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی ارائه می‌دهد. شکافی که در کنار دهانه مقعد ایجاد می‌شود، به جای پشت یا جلو، به احتمال زیاد نشانه اختلال دیگری مانند بیماری کرون است. اگر فکر می‌کند که شما یک بیماری زمینه‌ای دارید، ممکن است ویزیت پزشک در منزل آزمایش‌های بیشتری را توصیه کند:
آنوسکوپی: آنوسکوپ یک دستگاه لوله‌ای است که در مقعد قرار داده می‌شود تا به پزشک کمک کند رکتوم و مقعد را تجسم کند (بهتر ببیند).
سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر: پزشک یک لوله نازک و منعطف را که به یک دوربین کوچک متصل است، در قسمت پایین روده بزرگ قرار می‌دهد. این آزمایش ممکن است در صورتی انجام شود که شما کمتر از 50 سال دارید و هیچ فاکتور خطری برای بیماری‌های روده یا سرطان روده ندارید.
کولونوسکوپی: مشاوره پزشکی شما یک لوله قابل انعطاف را به راست روده شما وارد می‌کند تا کل روده بزرگ را بررسی کند. این آزمایش ممکن است در صورتی انجام شود که سن شما بالاتر از 50 سال باشد یا عوامل خطر سرطان روده بزرگ، علائم بیماری‌های دیگر یا علائم دیگری مانند درد شکم یا اسهال را داشته باشید.
شقاق معقدی چگونه درمان می‌شود؟
اگر اقداماتی را برای نرم نگه داشتن مدفوع خود انجام دهید، مانند افزایش مصرف فیبر و مایعات، اغلب در عرض چند هفته بهبود می‌یابند. خیساندن در آب گرم به مدت 10 تا 20 دقیقه چندین بار در روز، به ویژه پس از اجابت مزاج، می‌تواند به شل شدن اسفنکتر و بهبودی کمک کند. اگر علائم شما ادامه یابد، احتمالاً به درمان بیشتری نیاز خواهید داشت. در غیر این صورت، مشاوره پزشکی سایر روش‌های درمانی را با توجه به وضعیت کلی شما در نظر می‌گیرد.
درمان‌های غیر جراحی
پزشک شما ممکن است روش‌های زیر را توصیه کند:
- استفاده از نیتروگلیسیرین خارجی (Rectiv) برای کمک به افزایش جریان خون در شقاق و بهبودی و کمک به شل شدن اسفنکتر مقعد. هنگامی که سایر اقدامات محافظه کارانه با شکست مواجه می‌شوند، نیتروگلیسیرین به طور کلی به عنوان درمان پزشکی انتخابی در نظر گرفته می‌شود. عوارض جانبی ممکن است شامل سردرد باشد که امکان دارد شدید باشد.
- کرم‌های بی حس کننده موضعی مانند لیدوکائین هیدروکلراید (Xylocaine) ممکن است برای تسکین درد مفید باشند.
- تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس)، برای فلج کردن عضله اسفنکتر مقعد و رفع اسپاسم.
- داروهای فشار خون، مانند نیفدیپین خوراکی (پروکاردیا) یا دیلتیازم (کاردیزم) می‌توانند به شل شدن اسفنکتر مقعدی کمک کنند. این داروها ممکن است به صورت خوراکی مصرف شوند یا به صورت خارجی استفاده شوند و امکان دارد در مواقعی که نیتروگلیسیرین مؤثر نباشد یا عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد کند، استفاده شوند.
عمل جراحي
اگر شقاق مزمن مقعدی دارید که به درمان‌های دیگر مقاوم است، یا اگر علائم شما شدید باشد، ویزیت پزشک در منزل ممکن است جراحی را توصیه کند. پزشکان معمولاً روشی به نام اسفنکتروتومی داخلی جانبی (LIS) انجام می‌دهند که شامل بریدن بخش کوچکی از عضله اسفنکتر مقعد برای کاهش اسپاسم و درد و ارتقای بهبودی است. مطالعات نشان داده‌اند که برای شقاق مزمن، جراحی بسیار موثرتر از هر درمان پزشکی است. با این حال، جراحی خطر کمی برای ایجاد بی اختیاری دارد.
قبل از اینکه جراحی در نظر گرفته شود، ویزیت پزشک در منزل، شما را مجددا معاینه می‌کند و ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای تعیین اینکه چرا درمان‌های دیگر در بهبود شقاق شکست خورده‌اند، انجام دهد.
شقاق ممکن است به دلیل اسکار یا اسپاسم عضلانی عضله اسفنکتر داخلی مقعد بهبود نیابد. جراحی معمولاً شامل برش دادن قسمت کوچکی از عضله اسفنکتر داخلی مقعد برای کاهش درد و اسپاسم و امکان بهبودی شقاق است. بریدن ماهیچه به ندرت منجر به از دست دادن توانایی کنترل حرکات روده می‌شود. این جراحی معمولاً می‌تواند به صورت سرپایی انجام شود (بیمار در همان روز به خانه می‌رود). درد پس از چند روز تسکین می‌یابد و در عرض چند هفته بهبودی کامل حاصل می‌شود.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
چندین تغییر در شیوه زندگی ممکن است به تسکین ناراحتی و بهبود شقاق مقعد و همچنین جلوگیری از عود کمک کند. این موارد به شرح زیر هستند:
- فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. خوردن حدود 25 تا 30 گرم فیبر در روز می‌تواند به نرم نگه داشتن مدفوع و بهبود شقاق کمک کند. غذاهای غنی از فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، آجیل و غلات کامل هستند. همچنین می‌توانید مکمل فیبر مصرف کنید. افزودن فیبر ممکن است باعث ایجاد گاز و نفخ شود، بنابراین مصرف خود را به تدریج افزایش دهید.
- مایعات کافی بنوشید. مایعات به جلوگیری از یبوست کمک می‌کند.
- از زور زدن در هنگام اجابت مزاج خودداری کنید. زور زدن باعث ایجاد فشار می‌شود که می‌تواند پارگی در حال بهبودی را باز کند یا باعث ایجاد پارگی جدید شود.
- اگر نوزادتان شقاق مقعدی دارد، حتما پوشک وی را مرتب عوض کنید، ناحیه مورد نظر را به آرامی بشویید و مشکل را با مشاوره پزشکی تلفنی کودک خود در میان بگذارید.
مدیریت درد
شقاق مقعدی می‌تواند دردناک باشد. این درد در هنگام دفع مدفوع شدیدتر خواهد بود و ممکن است مدتی پس از آن باقی بماند. برای مدیریت درد می‌توانید با مشاوره پزشکی تلفنی تماس بگیرید. وی کرم‌های مسکن موضعی مانند کرم‌های لیدوکائین را ممکن اس توصیه کند که می‌توانند تسکین هدفمندی را ارائه دهند، در حالی که مسکن‌های ضد التهابی مانند ایبوپروفن ممکن است به علائم عمومی درد کمک کنند. حمام گرم مکرر نیز ممکن است به شل شدن عضلات مقعد و بهبود شقاق کمک کند. این ممکن است به کاهش برخی علائم درد کمک کند.
شقاق معقدی؛ جمع‌بندی
شقاق مقعدی ممکن است باعث درد شدید و مقدار کمی خون قرمز روشن با حرکات روده شود. ضربه‌های مداوم یا مکرر به این ناحیه شایع ترین علت شقاق مقعدی است. زایمان، رابطه جنسی مقعدی و دفع مدفوع سفت همگی از دلایل شایع شقاق مقعدی تلقی می‌شوند.
سایر شرایط مرتبط با شقاق مقعدی شامل جراحی‌های قبلی مقعد، بیماری التهابی روده، سرطان‌های موضعی و عفونت‌های مقاربتی است. شما به طور معمول می‌توانید شقاق مقعد را با کمک مشاوره پزشکی تلفنی در خانه با بهداشت خوب درمان کنید و با ایجاد تغییرات کوچک در رژیم غذایی و سبک زندگی از عود آن جلوگیری کنید.
