سرطان خون و راه های درمانی آن

نوشته شده توسط سمانه نصیری
31 / 01 / 1400

خون، که حدود 8 درصد از وزن طبیعی بدن انسان را تشکیل می‌دهد، نقش مهمی در چگونگی عملکرد بدن دارد. همانطور که خون در سراسر سیستم عروقی ما گردش می‌کند، اکسیژن، مواد مغذی، هورمون‌ها و آنتی‌بادی‌های کلیه اعضای بدن را تأمین می‌کند. خون از مخلوط نسبتا مساوی پلاسما (مایعی که سلول‌ها، مواد زائد و مواد مغذی را حمل می‌کند) و سلول‌های خونی (گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها) ساخته شده است.

سلول‌های خونی عبارت‌اند از:

گلبول‌های سفید خون به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن با عفونت مبارزه می‌کنند.
گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را به بافت‌ها و اندام‌های بدن منتقل می‌کنند و دی اکسید کربن را به ریه‌ها می‌آورند تا فرد بتواند آن را با تنفس بیرون دهد.
پلاکت‌ها هنگام آسیب دیدگی به لخته شدن خون کمک می‌کنند.

سرطان خون معمولاً نتیجه تولید مثل غیرطبیعی و بیش از حد گلبول‌های سفید خون است، و هر ساله حدود 10 درصد از کل سرطان‌های تشخیص داده شده در ایالات متحده را تشکیل می‌دهند و همچنین 25 درصد از کل سرطان‌های کودکان را سرطان‌های خون در بر گرفته‌اند. سرطان‌های خون (از جمله لنفوم و میلوما) در مردان بیشتر از زنان است که در ادامه بیشتر به آن پرداخته‌ایم.

درمان سرطان‌های خون نیز متفاوت است، از نظارت اولیه سرطان گرفته تا نحوه انجام درمان‌های مختلف مانند شیمی درمانی، پرتودرمانی و … . لازم است بدانیم، سرطان‌های خون بر سلول‌های خونی و مغز استخوان (بافت اسفنجی داخل استخوان‌ها که سلول‌های خونی در آن ساخته می‌شود) تأثیر می‌گذارند. این سرطان‌ها نحوه رفتار سلول‌های خونی و عملکرد آنها را تغییر می‌دهد.

فهرست مطالب

انواع سرطان خون

به طور کلی سه نوع سرطان خون وجود دارد:

لوکمیا
لنفوم
میلوما

این سرطان‌ها باعث می‌شوند مغز استخوان و سیستم لنفاوی، سلول‌های خونی را ایجاد کنند که عملکرد آنها به آنگونه که باید باشند، نیست. به این صورت که همه آنها بر روی انواع مختلف گلبول‌های سفید خون تأثیر گذاشته، که عملکرد آنها نیز متفاوت است.

لوکمیا

افرادی که به این نوع از سرطان خون مبتلا هستند، مقدار زیادی گلبول سفید تولید می‌کنند که نمی‌توانند با عفونت‌ها مقابله کنند. لوکمیا بر اساس نوع گلبول‌های سفید، تاثیری که بر روی آنها دارد و اینکه آیا به سرعت یا به آرامی رشد می‌کند، به چهار نوع تقسیم می‌شود:

1. سرطان لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)

این نوع سرطان در سلول‌های سفید خون به نام لنفوسیت‌ها در مغز استخوان شروع می‌شود. افراد مبتلا بهALL تعداد زیادی لنفوسیت تولید می‌کنند که سلول‌های سفید سالم خون را از بین می‌برد. در صورت عدم درمان، تمامی سلول‌های سالم از بین رفته و بیماری به سرعت پیشرفت می‌کند. ALL شایع‌ترین نوع سرطان در دوران کودکی است. کودکان 3 تا 5 ساله و بزرگسالان بالای 75 سال نیز ممکن است به این سرطان مبتلا شوند.

افراد در صورتی به لوسمی لنفوسیتی مبتلا می‌شوند که:

یک خواهر یا برادر مبتلا به این بیماری داشته باشند.
در گذشته نوع دیگری سرطان داشته‌اند و با استفاده ازشیمی درمانی یا پرتودرمانی تحت درمان گرفته‌اند.
در معرض اشعات زیادی قرار داشته‌اند.
سندرم داون یا یک اختلال ژنتیکی دیگر داشته باشند.

2. سرطان خون میلوئیدی حاد (AML)

سرطان AML از سلول‌های میلوئیدی شروع می‌شود، که به طور معمول به سلول‌های سفید خون، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها تبدیل می‌شوند. AML تعداد سلول‌های خونی سالم را در هر سه نوع کاهش می‌دهد. این نوع از سرطان خون به سرعت رشد می‌کند و عمدتا افراد بالای 65 سال را درگیر می‌کند. شیوع این سرطان در مردان بیشتر از زنان است. احتمال ابتدا به این سرطان در افرادی بیشتر است که:

تحت شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای درمان نوع‌های دیگر سرطان بوده‌اند.
در معرض مواد شیمیایی و سمی مانند بنزن بوده‌اند.
در معرض دودهای مختلف و مضر بوده‌اند.
یک اختلال خونی مانند میلو دیسپلازی یا پلی سیتمی ورا یا یک اختلال ژنتیکی مانند سندرم داون دارند.

3. لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)

یکی از شایعترین سرطان‌های خون در بزرگسالان لوسمی لنفوسیتی مزمن است. این نوع از سرطان مانند ALL از لنفوسیت‌ها در مغز استخوان شروع می‌شود، با این تفاوت که رشد آن آهسته‌تر است. بسیاری از افراد مبتلا به CLL تا سال‌ها پس از شروع سرطان هیچ علائمی را در خود مشاهده نمی‌کنند.

CLL عمدتا افراد 70 سال به بالا را درگیر می‌کند. سابقه خانوادگی سرطان خون، در معرض مواد شیمیایی و سموم و حشره‌کش‌ها بودن نیز می‌تواند احتمال ابتلا به این نوع سرطان را افزایش دهد.

4. سرطان خون میلوئیدی مزمن (CML)

این سرطان خون در سلولهای میلوئیدی مانند AML شروع می‌شود. اما در سرطان میلوئیدی مزمن، سلول‌های غیرطبیعی به آرامی رشد می‌کنند. ابتلا به CML در مردان کمی بیشتر از زنان است و معمولاً بزرگسالان را درگیر می‌کند، اما گاهی این امکان نیز وجود دارد که کودکان را هم درگیر کند. احتمال ابتدا به این نوع سرطان در افرادی که بیشتر در معرض پرتوها و اشعه‌های هستند، افزایش می‌یابد.

لنفوم

سرطان خون لنفوم سیستم لنفاوی را درگیر می‌کند. سیستم لنفاوی شامل غدد لنفاوی، طحال و غده تیموس است. این عروق برای کمک به بدن در مبارزه با عفونت‌ها، گلبول‌های سفید را ذخیره و حمل می‌کنند. لنفوم در سلول‌های سفید خون به نام لنفوسیت شروع می‌شود و شامل دو نوع سرطان است:

1. لنفوم هوچکین

لنفوم هوچکین در سلول‌های ایمنی به نام لنفوسیت B یا سلول B شروع می‌شود. این سلول‌ها پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی می‌سازند که با میکروب‌ها مقابله می‌کنند. افراد مبتلا به لنفوم هوچکین در غدد لنفاوی خود لنفوسیت‌های بزرگی به نام سلول‌های Reed-Sternberg دارند. به بیان ساده‌تر، در این سرطان تورم و برآمدگی‌هایی در ناحیه غدد لنفاوی قابل مشاهد است.

2. لنفوم غیرهوچکین

لنفوم غیرهوچکین در سلول‌های B یا در نوع دیگری از سلول‌های ایمنی به نام سلول T شروع می‌شود. بیماری لنفوم غیرهوچکین رایج‌تر از لنفوم هوچکین است. هر دو نوع به چند زیرگروه تقسیم می‌شوند، که تقسیم آنها بر اساس ناحیه‌ای که درگیر شده و چگونگی عملکر آنها صورت می‌گیرد. افراد با سیستم ایمنی ضعیف و در سنین 15 تا 35 و همچنین بالای 50 سال بیشتر به لنفوم مبتلا می‌شوند. آلودگی به ویروس اپشتین بار، اچ آی وی یا باکتری هلیکوباکتر پیلوری نیز احتمال ابتدا به این بیماری را افزایش می‌دهد.

میلوما

میلوما، سلول‌های پلاسما در مغز استخوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سلول‌های پلاسما نوعی گلبول سفید هستند که آنتی بادی می‌سازد. سلول‌های میلوما از طریق مغز استخوان پخش می‌شوند و به استخوان‌های فرد آسیب رسانده و سلول‌های خونی سالم را از بین می‌برند. این سلول‌ها همچنین آنتی بادی‌هایی تولید می‌کنند که نمی‌توانند با عفونت مقابله کنند. این سرطان به عنوان مولتیپل میلوما نیز نامیده می‌شود زیرا قسمت‌های بسیاری از مغز استخوان را درگیر می‌کند. احتمال ابتلا به این نوع سرطان خون در مردان بالای 50 سال بیشتر است. خطر ابتدا به میلوما در افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان خون، اضافه وزن و در معرض پرتوها و اشعه‌ها بوده‌اند، بیشتر از سایر افراد است.

علائم سرطان خون چیست؟

علائم سرطان خون با توجه به انواع آن متفاوت است اما به طور معمول علائم رایج و شایع آن عبارت‌اند از:

تب
لرز
خستگی
ضعف
درد استخوان و مفاصل
کاهش وزن

تورم غدد لنفاوی، کبد و طحال نیز شایع است و در برخی از سرطان های خون کم خونی هم مشاهده می‌شود.

چه کسانی در معرض خطر سرطان خون هستند؟

محققین بر این باورند که سرطان‌های خون از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شوند. برخی از این عوامل محیطی شامل سیگار کشیدن، قرار گرفتن در معرض اشعه و مواد شیمیایی مانند بنزن است. تمامی این موارد احتمال ابتدا به انواع سرطان خون را افزایش می‌دهند. ویروس اپشتین بار (بیماری عفونی از گروه هرپس)، ویروس HIV از دیگر عواملی هستند که منجر به افزایش ابتلا به انواع سرطان خون لنفوم و لوسمی می‌شوند.

چگونه سرطان خون تشخیص داده می‌شود؟

روش تشخیص انواع سرطان خون متفاوت است. انواع روش‌های تشخیص به شرح زیر می‌باشند.

سرطان خون

پزشک یک آزمایش کامل خون (CBC) تجویز می‌کند که می‌تواند میزان غیرطبیعی گلبول‌های سفید خون را نسبت به سلول‌های قرمز خون و پلاکت‌ها شناسایی کند.

لنفوم

پزشک برای شناسایی این نوع از سرطان خون باید از بیوپسی استفاده کند. به این صورت که قسمت کوچکی از بافت مورد نظر را برای بررسی در زیر میکروسکوپ قرار می‌دهد. در بعضی موارد، ممکن است پزشک برای تشخیص تورم غدد لنفاوی، آزمایش اشعه ایکس ،CT یا PET را نیز انجام دهد.

میلوم

پزشک برای تعیین و بررسی مواد شیمیایی یا پروتئین‌های تولید شده که ناشی از وجود سرطان میلوم است، آزمایش CBC یا آزمایش خون یا ادرار را تجویز می‌کند. در برخی موارد می‌توان از بیوپسی (نمونه‌برداری) مغز استخوان، اشعه ایکس، MRI ، PET و CT اسکن برای تأیید وجود و میزان شیوع میلوما استفاده کرد.

روش‌های درمانی سرطان خون چیست؟

ذرمان آزمایش خون با شیمی درمانی

درمان به نوع سرطان خون، سن بیمار، سرعت پیشرفت و گسترش سرطان به سایر قسمت‌های بدن بستگی خواهد داشت. از آنجا که روش‌های درمانی سرطان خون طی چند دهه گذشته بسیار بهبود یافته و پیشرفت کرده‌اند، بسیاری از انواع سرطان‌های خون اکنون بسیار قابل درمان هستند. درمان‌های معمول شامل موارد زیر است:

شیمی درمانی: در این روش داروهای ضد سرطان (از طریق تزریق داخل رگ یا گاهی با مصرف قرص) برای از بین بردن و متوقف ساختن سلول‌های سرطانی به بدن وارد می‌شوند.
پرتودرمانی: در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلوله‌ای سرطانی استفاده می‌شود.
درمان‌های هدفمند: در این نوع از درمان سرطان، از داروهایی استفاده می‌شود که به طور خاص و هدفمند سلول‌های بدخیم خون را بدون اینکه به سلول‌های سالم آسیبی وارد شود، از بین می‌برد. درمان‌های هدفمند یکی از موثرترین روش‌های درمانی سرطان خون است.
پیوند سلول‌های بنیادی: سلول‌های بنیادی سالم را به بدن بیمار تزریق کرده تا به دنبال از بین بردن سلول‌های بدخیم، تولید خون سالم از سر گرفته شود.
جراحی سرطان: این روش درمانی شامل برداشتن غدد لنفاوی آسیب دیده برای درمان برخی از لنفوم‌ها است.
ایمونوتراپی: این روش درمانی، سیستم ایمنی بدن را برای از بین بردن سلول‌های سرطانی به طور خاص فعال می‌کند.

شما می‌توانید برای بررسی‌های بیشتر از خدمت ویزیت پزشک در محل استفاده کنید و یا درخواست چکاپ کامل داشته باشید تا وضعیت بدنی شما به طور کامل چک شود.

مقالات مرتبط