رادیولوژی چیست و چه کاربردی دارد؟

• نوشته شده توسط فاطمه مهربان
• 24 / 09 / 1400

رادیولوژی رشته‌ای از پزشکی است که از تکنیک‌های تصویربرداری مختلف مانند اشعه ایکس برای تشخیص و درمان بیماری استفاده می‌کند. ممکن است برای تشخیص وجود یا عدم وجود یک وضعیت پزشکی (مانند یافتن سرطان ریه)، مداخله‌ای به عنوان یک روش (مانند برداشتن لخته خون در شریان)، یا به عنوان یک درمان استفاده شود. مانند پرتودرمانی برای درمان سرطان.

در اینجا نگاهی به کاربردهای مختلف رادیولوژی، انواع رادیولوژی و عوارض آن، شرایطی که ممکن است با تکنیک‌های رادیولوژیک درمان شوند، احتیاط‌ها و هشدارهای مربوط به عوارض جانبی احتمالی، و متخصصان پزشکی که ممکن است هنگام انجام آزمایش یا روش رادیولوژیک با آنها روبرو شوید، آورده شده است.

رادیولوژی چیست؟

رادیولوژی یک تخصص پزشکی است که در آن تصاویر اعضای بدن به منظور تشخیص بیماری تفسیر می‌شود. رادیولوژیست‌ها، پزشکی (MDs) هستند که آموزش تخصصی برای تفسیر تصاویر پزشکی به منظور تشخیص عارضه‌های مختلف را دارند در حالی که تکنسین‌های رادیولوژی متخصصان تصویربرداری پزشکی هستند که از تجهیزات ساخت تصاویر استفاده و آنها را مدیریت می‌کنند. رادیولوژیست‌ها این تصاویر را تفسیر می‌کنند و به پزشکان بالینی ارجاع‌دهنده از جراح، متخصص اطفال، متخصص زنان و زایمان و متخصص داخلی گزارش می‌دهند تا به‌عنوان تیمی در ارائه مراقبت‌های پزشکی کار کنند.

رادیولوژی تقریباً برای تمامی بخش‌های مراقبت‌های بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از جمله کاربردهای رادیولوژی می‌توان به بررسی جراحی، اطفال، زنان و زایمان، مراقبت از سرطان، پاسخ به تروما، موارد اورژانسی، بیماری‌های عفونی و موارد دیگر حیاتی اشاره کرد.

متخصصان رادیولوژی

تیم رادیولوژی معمولی متشکل از رادیولوژیست و تکنسین پرتو است. رادیولوژیست یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی است که در زمینه رادیولوژی تخصص دارد. پس از دریافت مدرک لیسانس، این پزشکان به مدت چهار سال در دانشکده پزشکی شرکت می‌کنند (دریافت مدرک MD یا DO) و سپس یک سال آموزش (کارآموزی) در پزشکی، جراحی یا هر دو را پشت سر می‌گذارند. پس از آن چهار سال رزیدنتی در رشته رادیولوژی انجام می‌شود. پس از رزیدنتی، اکثر رادیولوژیست‌ها یک تا دو سال کمک هزینه تحصیلی اضافی را در زمینه خاصی از رادیولوژی (مانند رادیولوژی مداخله‌ای یا هسته‌ای) انجام می‌دهند.

برخی از رادیولوژیست‌ها یک برنامه چهار ساله را در پرتو انکولوژی تکمیل می‌کنند. رادیو انکولوژیست‌ها یکی از انواع انکولوژیست‌هایی هستند که سرطان را درمان می‌کنند. تکنسین‌های پرتوشناسی اعضای مهم تیم رادیولوژی هستند و برای کمک به رادیولوژیست و مدیریت ابزار و دستگاه‌های مورد استفاده برای تولید تصاویر آموزش دیده‌اند. این تکنسین‌ها معمولا دارای مدرک کاردانی یا لیسانس هستند.

انواع رادیولوژی

چندین روش مختلف برای به دست آوردن تصاویر برای کمک به غربالگری، تشخیص یا نظارت بر شرایط پزشکی وجود دارد. انواع این روش‌ها عبارتند از:

اشعه ایکس

اشعه ایکس یا رادیوگرافی ساده اغلب برای بررسی استخوان‌ها، قفسه سینه یا شکم انجام می‌شود. با اشعه ایکس، ساختارهای متراکم‌تر مانند استخوان‌ها، سفید (مادر) به نظر می‌رسند در حالی که مناطق پر از هوا (مانند ریه‌ها) سیاه به نظر می‌رسند. بیشتر ساختارهای بدن در سایه‌های خاکستری بین این دو ناحیه قرار دارند.

اشعه ایکس ممکن است به تنهایی برای تشخیص بیماری‌هایی مانند شکستگی، ذات الریه یا انسداد روده استفاده شود. اما اغلب مطالعات بیشتر برای تصویربرداری‌های اضافی مورد نیاز است. برای مثال، عکس‌برداری با اشعه ایکس قفسه سینه ممکن است گاهی سرطان ریه را شناسایی کند، اما 20 تا 23 درصد از این تومورها در افراد مبتلا به علائم سرطان ریه در یک آزمایش تشخیصی نادیده گرفته شده‌اند، بنابراین، سی تی اسکن برای غربالگری سرطان ریه مورد نیاز است. برخی از شکستگی‌ها (مانند شکستگی‌های استرسی) ممکن است فقط با MRI دیده شوند.

ناحیه‌ای از بدن که مورد بررسی قرار می‌گیرد می‌تواند محدودیت‌هایی را برای اثربخشی اشعه ایکس ایجاد کند. در مناطقی که چندین ساختار با هم همپوشانی دارند (به عنوان مثال، استخوان یقه، قلب و ریه در سمت چپ قفسه سینه)، یک ناهنجاری محسوب می‌شود و تصاویری ایجاد می‌کند که کمتر از عکسبرداری با اشعه ایکس از ساعد قابل مشاهده است.

ممکن است از تکنیک‌های تخصصی اشعه ایکس برای غربالگری شرایط خاص نیز استفاده شود. به عنوان مثال، ماموگرافی دیجیتال یک تکنیک اشعه ایکس است که از اشعه با دوز پایین برای تشخیص سرطان سینه استفاده می‌کند و از اشعه ایکس پانوراما برای تشخیص بیماری‌های دندانی استفاده می‌شود.

توموگرافی کامپیوتری (CT)

توموگرافی محوری کامپیوتری (اسکن‌های CAT یا سی تی اسکن) از یک سری اشعه ایکس به همراه یک کامپیوتر برای تولید تصویر مقطعی از داخل بدن استفاده می‌کند. سی تی جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس ارائه می‌دهد و می‌تواند مناطقی را که بافت‌ها روی هم قرار دارند را بهتر مشخص کند. سی تی اسکن می‌تواند ناهنجاری‌های کوچکتری را نسبت به اشعه ایکس معمولی تشخیص دهد.

استفاده از رنگ‌های کنتراست برای سی تی اسکن می‌تواند تجسم را برای پزشک متخصص در برخی از مناطق مانند دستگاه گوارش بهبود بخشد. در برخی شرایط، روش‌های سی تی مانند سی تی آنژیوگرافی ممکن است اطلاعاتی را ارائه دهد که در غیر این صورت نیاز به روش تهاجمی تری دارد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی از میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویری از داخل بدن استفاده می‌کند. در حالی که CT اغلب روش بهتری برای ارزیابی استخوان‌ها و رگ‌های خونی است، ام آر آی به طور معمول آزمایش بهتری برای ارزیابی بافت‌های نرم مانند مغز، نخاع، اعصاب، ماهیچه ها، تاندون ها و بافت سینه تلقی می‌شود.

با اختلالات مغز، نخاع و اعصاب محیطی، MRI به ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اجازه می‌دهد شرایطی را که در گذشته فقط از نظر بالینی بررسی می‌شد، تشخیص دهند. به عنوان مثال، پزشکان اکنون می‌توانند مولتیپل اسکلروزیس را با MRI تشخیص دهند. این درحالیست که روش تشخیصی که قبل از در دسترس بودن ام آر آی مورد استفاده قرار می‌گرفت، تنها به ارزیابی علائم محدود می‌شد (و فقط با کالبد شکافی قابل تایید بود).

برای غربالگری سرطان سینه، MRI دقیق تر از ماموگرافی است، اما قیمت بالاتر آن را برای افرادی که عوامل خطر زمینه‌ای سرطان سینه (مانند سابقه خانوادگی قوی، جهش BRCA، یا سابقه سرطان دوران کودکی) ندارند، غیرعملی می‌کند. یک تکنیک جدیدتر به نام MRI یک آزمایش سریع و بسیار کم هزینه است که ممکن است در تشخیص زودهنگام سرطان سینه در آینده دقیق‌تر باشد.

به غیر از PET/CT اکثر تکنیک‌های تصویربرداری ساختاری هستند اما کاربردی نیستند. این بدان معنی است که آنها ساختار یک ناحیه از بدن را آشکار می‌کنند اما اطلاعاتی را در مورد عملکرد آنها ارائه نمی‌دهند. با این حال، یک نوع MRI به نام MRI عملکردی، می‌تواند تخمینی از فعالیت مغز ارائه دهد.

مانند CT، کنتراست اغلب برای تعریف بهتر مناطقی که در حال اسکن هستند، استفاده می‌شود که عامل رایج آن گادولینیوم است. فناوری تشدید مغناطیسی همچنین ممکن است به عنوان جایگزینی برای روش‌های تهاجمی‌تر در مواقعی مانند آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی (MRA) استفاده شود.

مزیت MRI این است که از اشعه یونیزان استفاده نمی‌شود که با افزایش خطر ابتلا به سرطان، به ویژه در کودکان مرتبط است. محدودیت‌های این روش شامل هزینه، شاخص توده بدنی (MRI در افراد دارای اضافه وزن دشوار است) می‌شود. ممکن است در افرادی که فلز در بدن خود دارند این روش تشخیصی استفاده نشود.

سونوگرافی

اولتراسوند از امواج صوتی (انرژی صوتی) برای تولید تصاویر متحرک از قسمتی از بدن استفاده می‌کند. سونوگرافی که به عنوان روشی برای معاینه جنین در دوران بارداری شناخته می‌شود، برای بررسی برخی از شرایط پزشکی دیگر نیز مفید است.

• سونوگرافی سینه اغلب می‌تواند کیست سینه را از توده تشخیص دهد. کیست‌ها ممکن است تحت هدایت سونوگرافی آسپیره شوند و ناپدید شدن آنها نیز می‌تواند اطمینان بخش باشد (ممکن است نیازی به ارزیابی بیشتر نباشد).
• از سونوگرافی قلب (اکوکاردیوگرام) می‌توان برای ارزیابی دریچه‌های قلب، حرکت قلب، پریکارد (پوشش داخلی قلب) و موارد دیگر استفاده کرد. این روش ممکن است با قرار دادن یک مبدل بر روی پوست روی قلب یا به جای آن از طریق یک مبدل که به داخل مری کشیده می‌شود (اکوکاردیوگرام ترانس مری) انجام شود.
• برای ارزیابی گره‌های تیروئید نیز می‌توان از سونوگرافی تیروئید استفاده کرد.
• سونوگرافی شکم اغلب برای بررسی سنگ کیسه صفرا و همچنین سایر شرایط پزشکی استفاده می‌شود.
• سونوگرافی لگن به طور معمول برای بررسی کیست تخمدان استفاده می‌شود.

لازم است بدانید، سونوگرافی شامل اشعه نمی‌شود و بنابراین استفاده از آن در بارداری بی خطر است. از آنجایی که به یافتن کنتراست (مانند بین یک توده جامد و یک توده پر از مایع) وابسته است، در تشخیص شرایطی که چنین کنتراست در چگالی بافت وجود ندارد کمتر مفید است.

فلوروسکوپی

فلوروسکوپی از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر متحرک از بدن استفاده می‌کند. در برخی تنظیمات، این تصاویر بدون شک اهمیت ویژه‌ای دارند. به عنوان مثال، فلوروسکوپی ممکن است برای توجه به تغییر در جریان کنتراست در مفاصل مرتبط با حرکات مختلف، در دستگاه گوارش با مطالعه دستگاه گوارش فوقانی یا تنقیه باریوم، یا برای نظارت بر پیشرفت در حین قرار دادن ضربان ساز استفاده شود. به دلیل نظارت مداوم (تصاویر متعدد گرفته شده در طول زمان)، قرار گرفتن در معرض تابش با فلوروسکوپی به طور قابل توجهی بیشتر از اشعه ایکس معمولی است.

اسکن‌های پزشکی هسته‌ای

تصویربرداری پزشکی هسته‌ای شامل تکنیک‌هایی است که از مواد رادیواکتیو (“ردیاب‌های رادیواکتیو”) استفاده می‌کنند که سپس توسط دوربین شناسایی می‌شوند تا تصاویری از داخل بدن تولید کنند. در حالی که اکثر روش‌های تصویربرداری ساختاری در نظر گرفته می‌شوند، یعنی ساختارهای داخل بدن را توصیف می‌کنند، این اسکن‌ها برای ارزیابی نحوه عملکرد نواحی بدن نیز استفاده می‌شوند.

در برخی موارد، ماده رادیواکتیو ممکن است برای درمان سرطان نیز استفاده شود (مانند استفاده از ید رادیواکتیو برای درمان سرطان تیروئید). نمونه هایی از اسکن‌های پزشکی هسته‌ای عبارتند از:

• توموگرافی گسیل پوزیترون (پت اسکن): با اسکن PET، گلوکز رادیواکتیو (قند) به داخل سیاهرگ تزریق می‌شود و سپس از اسکنر انتشار پوزیترون برای ثبت تشعشعات ساطع شده استفاده می‌شود. گلوکز رادیواکتیو در مناطقی از بدن با سرعت متابولیک بالا (یعنی به طور فعال در حال رشد هستند) متمرکز می‌شود. اسکن PET معمولاً برای ارزیابی وجود متاستازهای سرطانی در هر نقطه از بدن استفاده می‌شود.

آنها می‌توانند به ویژه در برخی شرایط که تشخیص نامشخص است مفید باشند. به عنوان مثال، در فردی که سرطان داشته است، ممکن است تشخیص این که آیا یک ناحیه غیرطبیعی در ریه‌ها (یا جای دیگر) به دلیل یک تومور جدید و فعال در حال رشد است، یا در عوض بافت اسکار قدیمی مربوط به درمان قبلی، دشوار باشد.

• توموگرافی کامپیوتری با انتشار تک فوتون (SPECT)
• اسکن استخوان: با اسکن استخوان، یک ردیاب رادیواکتیو تزریق شده که توسط استخوان‌ها جذب می‌شود. این اسکن‌ها ممکن است سرطان استخوان، عفونت استخوان (استئومیلیت)، شکستگی‌ها (مانند شکستگی‌های استرسی که ممکن است در عکس‌برداری با اشعه ایکس از قلم افتاده باشند) و غیره را شناسایی کند.
• اسکن تیروئید (تست جذب ید رادیواکتیو): در اسکن تیروئید، ید رادیواکتیو به داخل سیاهرگ تزریق می‌شود و دوربین جذب الگو آن را در غده تیروئید تعیین می‌کند. بیشتر برای جستجوی علل پرکاری تیروئید استفاده می‌شود.
• تست استرس تالیم و کاردیولیت: در طی تست استرس، یک ردیاب رادیواکتیو (تالیم 201 یا کاردیولیت) تزریق می‌شود. ردیاب می‌تواند به تعیین نحوه عملکرد قسمت‌های مختلف قلب و در نتیجه وجود بیماری عروق کرونر کمک کند.
• آرتروگرام
• نمونه برداری یا بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان: در سرطان‌هایی مانند سرطان سینه یا ملانوم، سرطان معمولاً ابتدا به گره‌های لنفاوی خاصی که به آن گره‌های نگهبان می‌گویند گسترش می‌یابد. ارزیابی این گره‌ها از نظر وجود سرطان می‌تواند به مرحله بندی سرطان کمک کند. یک ردیاب مستقیماً به یک تومور تزریق می‌شود و به آن اجازه داده می‌شود مسیر لنفاوی را که سلول‌های سرطانی در حین گسترش دنبال می‌کنند را دنبال کند. این گره‌ها متعاقباً می‌توانند بیوپسی شوند (با استفاده از دوربین به منظور مکان یابی آنها).
• کولونوسکوپی مجازی

تصویربرداری مولکولی

ممکن است از تکنیک‌های تخصصی اضافی به نام تصویربرداری مولکولی نیز استفاده شود. این شامل روش‌هایی مانند پرفیوژن CT، CT با انرژی دوگانه و تصویربرداری نوری است.

روش‌های رادیولوژی مداخله‌ای

در حال حاضر تعداد زیادی از روش‌های رادیولوژی مداخله‌ای در دسترس هستند. در بسیاری از موارد، این روش‌های کم تهاجم می‌توانند جایگزین اقدامات تهاجمی‌تر (مانند جراحی) شود که در گذشته استفاده می‌شد.

به نوبه خود، این تکنیک‌ها ممکن است عوارض کمتری داشته باشند، برش‌های کوچک‌تری داشته باشند، ناراحتی کمتری ایجاد کنند و به افراد کمک کنند تا سریع‌تر نسبت به گذشته بهبود یابند. آنها همچنین اغلب ارزان تر هستند. برخی از شرایطی که ممکن است با این روش درمان شوند در زیر ذکر شده است.

برای شناسایی و باز کردن یک رگ خونی مسدود شده

رگ‌های خونی (اعم از شریان‌ها یا سیاهرگ‌ها) که در قلب، پاها و ریه‌ها مسدود شده‌اند ممکن است با روش‌های مداخله ای درمان شوند.

• انسداد عروق کرونر: باریک شدن یا انسداد عروق کرونر ممکن است با آنژیوگرافی، آنژیوپلاستی و قرار دادن استنت درمان شود. در این روش‌ها، یک سیم به داخل شریان وارد می‌شود و از یک بالون برای باز کردن شریان استفاده می‌شود. به عنوان یک جایگزین، ممکن است به جای آن یک داروی لخته شکن برای باز کردن شریان تزریق شود.

سپس ممکن است یک استنت قرار داده شود تا شریان را باز نگه دارد و اجازه دهد خون به قسمتی از قلب که در غیر این صورت آسیب می‌بیند جریان یابد. اگر شریان به طور حاد در قلب (حمله قلبی) یا اندام‌ها مسدود شده باشد، ممکن است داروی لخته‌سازی تزریق شود تا ابتدا شریان باز شود و در صورت نیاز استنت قرار داده شود.

• ترومبوز وریدی عمقی (لخته شدن خون در وریدهای پا یا لگن): هنگامی که تشخیص داده شود، ممکن است داروی لخته سازی (ترومبولیتیک) از طریق یک کاتتر که در ورید قرار داده شده است، با کمک تصویربرداری تزریق شود. سپس ممکن است از بالون یا استنت استفاده شود.

همچنین این امکان وجود دارد که استنت‌ها در رگ‌های خونی که توسط تومور فشرده شده و منجر به عوارض می شوند، قرار داده شوند.

• آمبولی ریه: هنگامی که لخته‌های خون (ترومبوز ورید عمقی) در پاها یا لگن ایجاد می‌شود، ممکن است شکسته شده و به ریه‌ها بروند (آمبولی ریوی). هنگامی که یک لخته بزرگ در ریه ها وجود دارد، رادیولوژیست ممکن است گاهی یک کاتتر را برای شکستن لخته وارد شریان کند.

ویزیت پزشک در منزل

ثبت درخواست

برای افرادی که لخته‌های مکرر در پاهای خود دارند، رادیولوژیست ممکن است فیلتری را در رگ خونی بزرگ وارد کند که خون را به قلب باز می‌گرداند (ورید اجوف تحتانی). در این حالت، فیلتر ممکن است از بروز آمبولی ریوی جلوگیری کند.

برای مسدود کردن رگ خونی

رادیولوژی مداخله‌ای از سوی دیگر ممکن است برای مسدود کردن رگ استفاده شود. آمبولیزاسیون ورید امکان دارد برای وریدهای واریسی انجام شود، در حالی که آمبولیزاسیون شریان (آمبولیزاسیون شریان رحم) ممکن است برای درمان فیبروم مورد استفاده قرار گیرد.

درمان آنوریسم

آنوریسم‌ها بخش‌هایی از شریان هستند که گشاد شده و ضعیف هستند و از این رو در معرض پارگی یا خونریزی هستند. از طریق رادیولوژی مداخله‌ای، رادیولوژیست ممکن است پیوند استنت را در ناحیه آنوریسم قرار دهد، بنابراین اساساً رگ خونی را باز می کند.

برای کنترل خونریزی

به عنوان جایگزینی برای جراحی، رادیولوژی مداخله‌ای ممکن است برای کنترل خونریزی در شرایط مختلفی از جمله خونریزی گوارشی، خونریزی پس از زایمان و تروما استفاده شود. خونریزی ممکن است با مسدود کردن رگ خونی (همانطور که در بالا اشاره شد)، قرار دادن استنت، استفاده از بالون برای اعمال فشار و موارد دیگر کنترل شود.

قرار دادن خط مرکزی

هنگامی که فردی به شدت بیمار است یا داروهای سوزاننده مانند شیمی درمانی دریافت می‌کند، دسترسی سریع به رگ‌های خونی بزرگتر برای تزریق مورد نیاز است. (وریدهای محیطی، مانند ورید دست یا ساعد، اغلب ناکافی هستند.) نمونه‌هایی از خطوط مرکزی شامل پورت‌ها و خطوط PICC است.

قرار دادن لوله تغذیه

قرار دادن لوله‌های تغذیه (گاستروستومی، ژژونوستومی) یک روش رادیولوژی مداخله‌ای نسبتاً رایج است. اینها اغلب زمانی استفاده می‌شوند که فرد به هر دلیلی قادر به خوردن غذا نباشد.

بیوپسی بافتی

تعدادی از انواع مختلف روش‌های بیوپسی ممکن است توسط رادیولوژیست انجام شود و اغلب با سونوگرافی یا سی تی هدایت می‌شوند. به عنوان مثال می‌توان به بیوپسی سوزنی و بیوپسی استریوتاکتیک اشاره کرد.

درمان سرطان

علاوه بر پرتودرمانی (در زیر مورد بحث قرار می‌گیرد)، تعدادی از روش‌های رادیولوژی مداخله‌ای ممکن است برای درمان تومور اولیه یا متاستازها (سرطانی که گسترش یافته است) استفاده شود.

تومورها را ممکن است با درمان فرسایشی (درمان‌هایی که تومورها را از بین می‌برند) مانند فرسایش با فرکانس رادیویی یا فرسایش مایکروویو یا در عوض با آمبولیزاسیون تومور (مسدود کردن رگ خونی که تومور را تغذیه می‌کند تا تومور بمیرد) درمان شود. روش دیگر، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی است که می‌تواند مستقیماً ناحیه تومور یا متاستاز (شیمی‌آمبولیزاسیون/رادیوامبولیزاسیون) مورد بررسی قرار دهد.

• برای مهره‌های شکسته

روش‌هایی که به عنوان ورتبروپلاستی یا کیفوپلاستی شناخته می‌شوند را می‌توان برای درمان مهره‌های فرو ریخته یا شکسته استفاده کرد. در این روش‌ها، یک ماده از نوع سیمانی توسط رادیولوژیست برای ترمیم موثر شکستگی تزریق می‌شود.

• برای درمان انسداد

هنگامی که انسداد در نواحی مختلف بدن رخ می‌دهد، رادیولوژیست مداخله‌ای ممکن است از استنت استفاده کند. این کار ممکن است برای باز کردن مری مسدود شده، مجاری صفراوی مسدود شده، انسداد مجرای خروج حالب از کلیه، یا انسداد در روده انجام شود.

• روش‌های درمان کمر درد

رادیولوژیست‌ها اکنون از طیف گسترده‌ای از روش‌ها برای درمان کمردرد مزمن استفاده می‌کنند.

پرتو درمانی

روش‌های مختلفی برای انجام پرتودرمانی یا پروتون‌تراپی وجود دارد و استفاده خاص اغلب به هدف درمان بستگی دارد. تصور می‌شود که تقریباً 50٪ از افراد مبتلا به سرطان تحت نوعی پرتودرمانی قرار می گیرند.

پرتو درمانی خارجی

در پرتودرمانی خارجی، پرتو از خارج بدن بر روی میزی شبیه به دستگاه CT اعمال می‌شود. ممکن است برای بررسی موارد زیر استفاده شود:

• قبل از جراحی (پرتودرمانی نئوادجوانت) برای کاهش اندازه تومور
• پس از جراحی (پرتودرمانی کمکی) برای “پاکسازی” سلول‌های سرطانی باقیمانده و کاهش خطر عود
• به عنوان یک درمان تسکینی برای کاهش درد (مانند متاستازهای استخوانی) یا انسداد ناشی از تومور

براکی تراپی

براکی تراپی مشابه پرتودرمانی خارجی است با این تفاوت که پرتودرمانی به صورت داخلی، اغلب از طریق مهره‌هایی که در حین جراحی یا بعد از آن در ناحیه‌ای قرار می گیرند، ارسال می شود.

رادیوتراپی بدن استریوتاکتیک (SBRT)

رادیوتراپی بدن استریوتاکتیک (SBRT) یا Cyberknife به روشی اطلاق می‌شود که در آن دوز بالایی از تابش به ناحیه موضعی بافت هدایت می‌شود. برخلاف پرتودرمانی سنتی، SBRT اغلب با هدف «درمان‌کننده» یا امیدی برای درمان سرطان به جای افزایش عمر یا کاهش علائم استفاده می‌شود.

SBRT گاهی اوقات برای درمان تومورهای کوچک به عنوان روش جایگزینی برای جراحی استفاده می شود، به ویژه در افرادی که انتظار نمی‌رود جراحی را نیز تحمل کنند. همچنین اغلب برای درمان نواحی متاستاز مانند متاستازهای مغزی ناشی از سرطان ریه یا سرطان سینه استفاده می‌شود.

پروتون درمانی

پرتو درمانی با پرتو پروتون مشابه پرتودرمانی مرسوم است، اما از پروتون‌های انرژی بالا به جای فوتون یا اشعه ایکس برای آسیب رساندن به تومورها استفاده می‌کند. اولین بار در سال 1990 مورد استفاده قرار گرفت و اثربخشی مشابه پرتودرمانی را ارائه می‌دهد.

به دلیل نحوه ارسال پرتو، ممکن است کمتر به بافت سالم مجاور آسیب برساند. به همین دلیل، گاهی اوقات می‌توان از پروتون درمانی در ناحیه‌ای استفاده کرد که قبلاً با پرتو درمان شده بود (و بنابراین نمی‌توان دوباره با پرتوهای معمولی آن را درمان کرد).

عوارض رادیولوژی و موارد منع مصرف آن

از آنجایی که اشعه ایکس و سی تی اسکن اشکالی از تشعشعات یونیزان هستند (الکترون‌ها را از اتم‌ها جدا می‌کنند و می‌توانند باعث آسیب به DNA شوند)، ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند.

این موضوع در مورد روش‌هایی مانند سی تی یا فلوروسکوپی بیشتر از اشعه ایکس ساده و در کودکان نگران کننده تر از بزرگسالان است. برای استفاده از روش‌های رادیولوژی، مهم است که خطرات و مزایای تصویربرداری را سنجید و راه‌های جایگزین احتمالی را در صورت وجود در نظر گرفت.

روش‌های مداخله‌ای مختلف نیز می‌توانند خطراتی را به همراه داشته باشند و مهم است که این موارد را با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی یا مشاوره تلفنی پزشکی خود در میان بگذارید.

رادیولوژی دندان

رادیولوژی دندان در واقع تصاویری از دندان‌های شما را ایجاد می‌کند که دندانپزشک از آنها برای ارزیابی سلامت دهان و دندان شما استفاده می‌کند. این اشعه ایکس با سطوح کم تشعشع برای گرفتن تصاویری از داخل دندان‌ها و لثه‌ها استفاده می‌شود. تصاویر ایجاد شده از رادیولوژی دندان می‌تواند به دندانپزشک شما کمک کند تا مشکلاتی مانند حفره‌ها، پوسیدگی دندان و دندان‌های نهفته را شناسایی کند.

رادیولوژی دندان درواقع با استفاده از اشعه ایکس صورت می‌گیرد و ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما آنها در واقع ابزار بسیار رایجی هستند که به اندازه تمیز کردن دندان شما مهم هستند.

چرا عکسبرداری با اشعه ایکس دندان انجام می‌شود؟

اشعه ایکس دندان معمولا سالیانه انجام می‌شود. اگر دندانپزشک شما پیشرفت یک مشکل یا درمان دندان را دنبال کند، ممکن است بیشتر اتفاق بیفتد. عواملی که بر تعداد دفعات دریافت اشعه ایکس یا رادیولوژی دندان تأثیر می‌گذارند ممکن است عبارتند از:

• سن
• سلامت دهان و دندان فعلی بیمار
• هر گونه علائم بیماری دهان
• سابقه بیماری لثه (ژنژیویت) یا پوسیدگی دندان

اگر بیمار جدیدی هستید، احتمالاً تحت اشعه ایکس دندان قرار خواهید گرفت تا دندانپزشک جدید شما بتواند تصویر واضحی از سلامت دندان شما داشته باشد. این امر به ویژه در صورتی مهم است که از دندانپزشک قبلی خود عکس برداری با اشعه ایکس نداشته باشید.

کودکان ممکن است بیشتر از بزرگسالان نیاز به عکس برداری با اشعه ایکس داشته باشند زیرا ممکن است دندانپزشکان آنها نیاز به نظارت بر رشد دندان‌های آنها در سن یزرگسالی داشته باشند. این مهم است زیرا می‌تواند به دندانپزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا دندان‌های شیری باید کشیده شوند تا از عوارضی مانند رشد دندان‌های بالغ در پشت دندان‌های شیری جلوگیری کند یا خیر. برای به ارمغان آوردن راحتی فرزند خود می‌توانید از ویزیت پزشک در منزل نیز استفاده نمایید.

رادیولوژی چیست و چه کاربردی دارد؛ جمع‌بندی

برخی افراد رادیولوژی را رشته‌ای می‌دانند که عمدتاً به اشعه ایکس و سی‌تی اسکن محدود می‌شود، اما دامنه آن بسیار گسترده‌تر است. رادیولوژی مداخله‌ای که زمانی روشی برای تشخیص آسیب‌ها و شرایط پزشکی بود، اکنون روشی جایگزین برای تعدادی از روش‌های تهاجمی که قبلا مورد استفاده قرار می‌گرفتند، محسوب می‌شود.

تغییر عمده دیگری در مراقبت از بیمار رخ داده است و رادیولوژیست‌ها (که زمانی کمترین تماس را با بیماران داشتند) اغلب بخش فعال و جدایی ناپذیر یک تیم مراقبت چند رشته‌ای هستند. با این حال، مانند سایر زمینه‌های پزشکی، حامی خودتان بودن بسیار مهم است و صرف زمان برای درک مزایا و محدودیت‌های هر تکنیک تصویربرداری تشخیصی یا درمانی که تحت آن قرار می‌گیرید، به منظور دریافت کیفیت مراقبت‌های بهداشتی که شایسته آن هستید ضروری است.

مقالات مرتبط
• 

  باتری سمعک کملیون

  23 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک دی جی هیر

  21 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک رناتا

  21 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک آیسل تک

  18 / 08 / 1401
• 

  باتری سمعک انرجایزر

  18 / 08 / 1401

لیست چکاپ های مرتبط
• 

  آزمایش عفونت ادراری در مردان و زنان

  20 / 11 / 1399
• 

  آزمایش سلامت پوست و مو

  14 / 11 / 1399
• 

  آزمایشات پیش از ازدواج مردان و زنان

  13 / 11 / 1399
• 

  آزمایش انعقاد خون

  13 / 11 / 1399
• 

  آزمایش ژنتیک مردان

  13 / 11 / 1399