تست PCR
نوشته شده توسط مهدی یاری
16 / 06 / 1400
فهرست مطالب
تست PCR چیست؟
تست PCR که به عنوان واکنش زنجیره‌ای پلیمراز نیز شناخته می‌شود، روشی سریع و بسیار دقیق برای تشخیص برخی بیماری‌های عفونی و تغییرات ژنتیکی است. این آزمایش‌ها با یافتن DNA یا RNA عامل بیماری‌زا (ارگانیسم عامل بیماری) یا سلول‌های غیر طبیعی در فرد عمل می‌کنند.
- DNA ماده ژنتیکی است که حاوی دستورالعمل‌ها و اطلاعات مربوط به همه موجودات زنده است.
- RNA نوع دیگری از مواد ژنتیکی است. این شامل اطلاعاتی است که از DNA کپی شده و در ساخت پروتئین نقش دارد.
اکثر ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا حاوی DNA یا RNA هستند. برخلاف بسیاری از آزمایش‌های دیگر، تست PCR می‌تواند شواهدی از بیماری را در مراحل اولیه عفونت است، پیدا کنند. سایر آزمایشات ممکن است علائم اولیه بیماری را از دست بدهند زیرا ویروس، باکتری یا سایر عوامل بیماری‌زا در نمونه گرفته شده به اندازه کافی وجود ندارد، یا بدن شما زمان کافی برای ایجاد پاسخ آنتی بادی را ندارد. آنتی بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که توسط سیستم ایمنی بدن برای حمله به مواد خارجی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها ساخته می‌شوند. تست PCR زمانی می‌تواند بیماری را تشخیص دهد که مقدار بسیار کمی از عوامل بیماری زا در بدن شما وجود داشته باشد.
در طول تست PCR، مقدار کمی از مواد ژنتیکی موجود در یک نمونه چندین بار کپی می‌شود. فرایند کپی به عنوان تقویت شناخته می‌شود. در صورت وجود عوامل بیماری زا در نمونه، تقویت آنها را برای شناسایی بسیار ساده تر می‌کند. تست PCR با نام‌های دیگری از قبیل واکنش زنجیره‌ای پلیمراز، rtPCR ، PCR معکوس، qPCR ، PCR کمی شناخته می‌شود.
چگونه از تست PCR استفاده می‌شود؟
تست PCR برای موارد زیر استفاده می‌شود:
- تشخیص برخی بیماری‌های عفونی
- شناسایی تغییرات ژنتیکی که می‌تواند باعث بیماری شود
- مقدار کمی از سلول‌های سرطانی را پیدا می‌کند که ممکن است در انواع دیگر آزمایش‌ها قابل تشخیص نباشد
نحوه انجام تست PCR
تست PCR مانند سایر آزمایشات دارای فرایندهایی است که باید انجا شوند و عبارت‌اند از:
- گرفتن نمونه خون، بزاق، مخاط یا بافت
- نمونه شامل DNA شما و احتمالاً DNA یک عامل بیماری زا یا سلول سرطانی خواهد بود.
- نمونه در دستگاه مخصوصی قرار داده می‌شود. آنزیمی به نام پلیمراز به نمونه اضافه می‌شود. این باعث می‌شود که نمونه نسخه تولید کند.
- فرایند کپی چندین بار تکرار می‌شود. پس از حدود یک ساعت، میلیاردها نسخه تولید می‌شود. در صورت وجود ویروس یا عامل بیماری زا، روی دستگاه نشان داده می‌شود.
برخی ویروس‌ها از جمله COVID-19 بیشتر از RNA ساخته شده‌اند تا DNA. برای این ویروس‌ها، RNA باید قبل از کپی به DNA تبدیل شود. این فرآیند PCR رونویسی معکوس (rtPCR) نامیده می‌شود.
PCR و rtPCR وجود یک عامل بیماری زا را بررسی می‌کنند. نوع دیگری از PCR معروف به PCR کمی (qPCR) میزان عوامل بیماری زا را در نمونه اندازه گیری می‌کند. qPCR را می‌توان همزمان با PCR یا rtPCR انجام داد.
در طول تست PCR چه اتفاقی می‌افتد؟
روش‌های مختلفی برای گرفتن نمونه برای انجام تست PCR وجود دارد. روش‌های رایج شامل آزمایش خون و سواب بینی است.
در طول آزمایش خون، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی با استفاده از یک سوزن کوچک نمونه خون را از رگ بازوی شما می‌گیرد. پس از قرار دادن سوزن، مقدار کمی خون در لوله آزمایش یا ویال جمع آوری می‌شود. وقتی سوزن داخل یا بیرون کشیده می‌شود، ممکن است کمی احساس سوزش کنید. این فرایند معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
ممکن است یک سواب بینی از قسمت جلوی سوراخ بینی (بینی‌های قدامی) برداشته شود. همچنین ممکن است از پشت سوراخ بینی شما، در روشی که به عنوان سواب بین بینی (NMT) شناخته می‌شود، یا از نازوفارنکس (بالاترین قسمت بینی و گلو) گرفته شود. در برخی موارد، یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است به شما پیشنهاد دهد که تست PCR را در خانه خودتان به تنهایی انجام دهید. البته در این حالت باید بعد از انجام تست PCR در خانه، نمونه گرفته شده را به آزمایشگاه ارسال نمایید. در طول انجام تست PCR ، سر خود را به عقب خم می‌کنید. سپس شما یا ارائه دهنده:
- یک سواب را به آرامی داخل سوراخ بینی خود قرار دهید
- سواب را بچرخانید و بگذارید 10 تا 15 ثانیه در جای خود بماند
- سواب را برداشته و در سوراخ دوم بینی خود قرار دهید
- با استفاده از همان تکنیک از سوراخ دوم بینی نیز نمونه‌ای تهیه کنید
- سواب را بردارید
آیا برای انجام تست PCR نیاز به آمادگی خاصی است؟
برای تست PCR نیازی به آمادگی خاصی ندارید.
- آیا خطر یا عوارضی برای تست PCR وجود دارد؟
خطر بسیار کمی برای انجام آزمایش خون وجود دارد. ممکن است در نقطه‌ای که سوزن در آن قرار داده شده‌اند احساس درد یا کبودی جزئی داشته باشید، اما اکثر علائم به سرعت از بین می‌روند.
یک سواب بینی ممکن است گلو را قلقلک دهد یا باعث سرفه شود. سواب نازوفارنکس ممکن است ناراحت کننده باشد و باعث سرفه یا گاز گرفتن شود. همه این آثار موقتی هستند.
آیا چیز دیگری وجود دارد که باید در مورد تست PCR بدانم؟
تست PCR بهترین و موثرترین روش برای شناسایی بسیاری از بیماری‌های عفونی از جمله COVID-19 و ابولا محسوب می‌شود. و از آنجا که آنها اغلب قادر به تشخیص قبل از بروز علائم عفونت هستند، آزمایشات PCR نقش مهمی در جلوگیری از گسترش بیماری‌ها ایفا می‌کند.
تفاوت تست PCR و تست آنتی ژن
در حالی که آزمایش‌های آنتی ژن به دنبال پروتئین‌هایی در سطح ویروس هستند تا از وجود عامل بیماری زا مطمئن شوند، آزمایشات PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) به منظور یافتن مواد ژنتیکی به نام RNA طراحی شده است که به ویروس دستور می‌دهد این پروتئین‌ها را بسازد. هر دو آزمایش همچنین به عنوان نمونه گیری با استفاده از سواب از پشت بینی یا گلو نیاز دارند. شباهت‌های این دو تست به همین جا ختم می‌شود.
در مورد PCR، همانطور که گفته شد نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و در آنجا با استفاده از واکنشگرهای مخصوص گرم و سرد می‌شود تا RNA ویروس را به DNA تبدیل کند و سپس میلیون‌ها نسخه از DNA تهیه می‌کند، که امکان شناسایی ارگانیسم را فراهم می‌کند. این فرآیند ممکن است ساعت‌ها طول بکشد، به تجهیزات آزمایشگاهی پیچیده و تکنسین‌های متخصص نیاز دارد و معمولاً یک نمونه در یک زمان انجام می‌شود. اگرچه ماشین‌هایی وجود دارند که می‌توانند چندین نمونه را پردازش کنند. مهم است که نمونه به آزمایشگاه ارسال شود، اما این فرآیند زمان بر است زیرا نتایج در تشخیص لکه بینی افراد آلوده هنگامی که ویروس روی سواب وجود دارد، تقریباً 100٪ دقیق است.
در مقابل، آزمایش‌های آنتی ژن که اغلب به آنها آزمایش سریع یا رپید تست نیز گفته می‌شود، با مخلوط کردن نمونه با محلولی که پروتئین‌های ویروسی خاصی را آزاد می‌کند، کار می‌کنند. سپس این ترکیب روی یک نوار کاغذی که حاوی یک آنتی بادی مخصوص است برای اتصال این پروتئین‌ها در صورت وجود، اعمال می‌شود. مانند آزمایش بارداری خانگی، نتیجه به صورت نشانه‌ای روی نوار کاغذ آزمایشگاهی منعکس‌می شود.
این فرآیند نیازی به آزمایشگاه ندارد و می‌تواند حداکثر تا 30 دقیقه انجام شود، اما این سرعت اغلب با کاهش حساسیت به همراه است. بدین خاطر که این آزمایش‌ها زمانی قابل اعتماد هستند که فرد دارای بار ویروسی بالا باشد، اما اگر فرد مقادیر کمی از ویروس را در بدن خود داشته باشد، بیشتر مستعد نتایج منفی کاذب است. این بدین معناست که احتمال بروز جواب کاذب با این روش بیشتر است. بنابراین، تست PCR قابل اعتمادتر و دقیق تر است.
