بیماری صرع و راه های درمانی آن

نوشته شده توسط سمانه نصیری
23 / 01 / 1400

بیماری صرع که در زبان اگلیسی به اپی‌لپسی (epilepsy) شناخته می‌شود، به معنی تصرف کردن یا پریشان کردن است؛ چرا که حملات عصبی که در فرد ایجاد می‌شود، به طور کامل سیستم عصبی فرد را مختل می‌کند. این حملات ممکن است بسیار خفیف و تقریبا غیرقابل شناسایی باشد یا برعکس طولانی مدت بوده و با لرزش شدید همراه باشد. در هر دو وضعیت، فرد و اطرافیان او شرایط خوشایندی را تجربه نمی‌کنند، اما خبر خوب آن است که با پیشرفت‌های زیادی که در این حوزه صورت گرفته، افراد مبتلا به بیماری صرع تا حد زیادی می‌توانند حملات عصبی را با دارو کنترل کنند. این مقاله، تمام جزئیات بیماری صرع را بررسی کرده است.

فهرست مطالب

بیماری صرع چیست؟

صرع از انواع بیماری‌های مزمن و چهارمین بیماری شایع در جهان است و در دسته بیماری‌های مغز و اعصاب قرار می‌گیرد. اگر بخواهیم آماری از میزان ابتلا به صرع در جهان ارائه دهیم، به موارد زیر می‌رسیم:

در حال حاضر، حدود ۱٪ درصد از جمعیت مردم جهان (۶۵ میلیون نفر) صرع دارند و ۸۰٪ از موارد گزارش شده در کشورهای در حال توسعه روی می‌دهد. در کشورهای توسعه یافته، شیوع ابتلا به بیماری صرع بیشتر در نوزادان و سالمندان دیده می‌شود. افراد مبتلا به صرع در بسیاری از کشورها، حق رانندگی مشروط دارند و یا به طور کل از آن محروم هستند، اما اگر برای مدت مشخصی، وضعیت پایداری بگذرانند، امکان آغاز مجدد رانندگی را دارند.

حالا سراغ تعریفی از صرع برویم: در بیانی ساده، صرع را اینطور می‌توان توصیف کرد: حملات عصبی ناگهانی که فرد را به طور کامل از انجام فعالیت‌های روزمره باز می‌دارد. این حملات صرعی به دلیل فعالیت الکتریکی همزمان یا بیش از حد طبیعی در سلول‌های مغزی ایجاد می‌شوند و گاهی به طور مکرر روی می‌دهند.

همچنین به یاد داشته باشید گاهی سایر بیماری‌ها یا مشکلات، علائمی مشابه حمله صرع به‌وجود می‌آورند. پزشک متخصص مغز و اعصاب بر پایه توضیحات اطرافیان و فرد بیمار تشخیص می‌دهد که این علائم حمله صرع بوده یا از مشکل دیگری ناشی می‌شود و فقط به حمله صرع شباهت دارد.

تفاوت صرع با تشنج

باید بدانیم که صرع و تشنج دو مفهوم متفاوت هستند؛ تشنج همان حمله‌ای است که به فرد دست می‌دهد و صرع نام کلی بیماری است که تشنج می‌تواند یکی از علائم یا گاهی تنها علامت آن باشد. باید بدانیم هر کسی که دچار تشنج می‌شود، لزوماً صرع ندارد و اگر فرد یک یا دو بار تشنج کرده است بهتر است برای تشخیص درست بیماری، به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند.

انواع بیماری صرع

حملات صرع

بیماری صرع عمومی یا منتشر: تشنج‌هایی که به نظر می‌رسد تمام نواحی مغز را درگیر می‌کنند، بیماری صرع منتشر نامیده می‌شوند. 6 نوع از بیماری صرع منتشر وجود دارد:

تشنج غایب: تشنج غایب که تشنج پتی مال نیز نامیده می‌شود، با حرکات جزئی و خیره‌شدن مشخص می‌شود. این تشنج‌ها می‌توانند سبب کاهش اندکی در هوشیاری فرد شوند.
تشنج تونیک: تشنج‌های تونیک سبب سفت و سخت شدن عضلات بدن می‌شوند. این تشنج‌ها معمولاً بر عضلات پشت، بازوها و پاها اثر گذاشته و می‌تواند سبب افتادن فرد روی زمین شود.
تشنج کلونیک: تشنج‌های کلونیک با حرکات ریتمیک و پرشی عضلات در ارتباط است. این تشنج‌ها معمولاً بر گردن، صورت و دست‌ها اثر می‌گذارد.
تشنج میوکلونیک: تشنج‌های میوکلونیک معمولاً به صورت تنش‌های پرشی کوتاه مدت و ناگهانی دست‌ها و پاها ظاهر می‌شوند.
تشنج آتونیک: تشنج‌های آتونیک که با عنوان تشنج سقوطی نیز شناخته می‌شوند، سبب از دست رفتن کنترل عضلات می‌شود که می‌تواند سبب افتادن ناگهانی بر روی زمین شود.
تشنج تونیک – کلونیک: تشنج‌های تونیک – کلونیک که با عنوان گراندمال نیز شناخته می‌شوند، با از دست دادن هوشیاری، سفتی و لرزش بدن و گاهی از دست دادن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان مشخص می‌شود.

علل ایجاد صرع

صرع در برخی افراد به دلیل آسیب مغزی، سرطان مغز، سوء مصرف دارو، الکل و دلایل دیگر ایجاد می‌شود. حملات صرعی نتیجه فعالیت سلولی بیش از حد و غیرعادی عصب کورتیکال (cortical) یا غشایی در مغز است.

علائم بیماری صرع

برخی افراد مبتلا به بیماری صرع ساده، طی تشنج به مدت چند ثانیه خیره می‌مانند، در حالی‌که برخی دیگر دچار حرکات تنشی در دست‌ها و پاها می‌شوند.

گیجی موقت
صحبت کردن نامفهوم و بریده بریده
حرکات تند و پیچشی غیر قابل کنترل در دست‌ها و پاها
از دست دادن هوشیاری و بی‌خبری
علائم روانی

پزشکان معمولا تشنج را بر اساس چگونگی آغاز فعالیت های غیرطبیعی مغز، به دو نوع کانونی و منتشر طبقه بندی می‌کنند.

عوامل موثر در ابتلا به بیماری صرع

اثرات ژنتیکی
ضربه سر
بیماری‌های مغز
بیماری‌های عفونی
آسیب‌های پیش از تولد
اختلالات کلامی
سن
سابقه خانوادگی
سکته و سایر بیماری‌های عروقی
دمانس
عفونت‌های مغزی
تشنج در کودکان
آسیب‌های سر

تشخیص صرع

تشخیص بیماری صرع

فرایند تشخیص معمولا شامل حذف تمام شرایطی است که ممکن است علائم مشابهی نظیر سنکوپ را ایجاد کند و نیز بررسی اینکه آیا هیچ دلیل لحظه‌ای دیگری وجود داشته‌ است یا خیر. اما همه این موارد پس از مراجعه به متخصص مغز و اعصاب، انجام می‌شود. پزشک متخصص، علائم و نشانه های بیمار را می‌پرسد، معاینه می‌کند و تست‌های لازم را انجام می‌دهد تا احتمال وجود صرع تشخیص داده شود و به همان ترتیب علت آن مشخص شود. موارد زیر، از راه های تشخیص صرع هستند:

معاینه نورولوژیک: پزشک، عملکرد ذهنی، توانایی حرکتی و رفتاری و سایر حوزه‌ها را برای تشخیص بیماری و تعیین نوع صرع بررسی می‌کند .
تست‌های خونی: برای بررسی علائم عفونت، مشکلات ژنتیکی و سایر مسائلی که ممکن است با ابتلا به صرع مرتبط باشند، انجام می‌شود .
نوار مغز (EEG) این تست رایج ترین تست برای تشخیص صرع است .
سی تی اسکن : این وسیله از اشعه X برای تصاویر مقطعی از مغز استفاده می‌کند. سی تی اسکن اتفاقات غیر طبیعی در مغز را که ممکن است باعث صرع شوند، مانند تومورها، خونریزی و کیست نشان می‌دهد .
ام آر آی : این وسیله از امواج مغناطیسی و رادیویی برای تهیه تصاویر با جزئیات از مغز استفاده می‌کند.

درمان بیماری صرع

در حالت کلی باید گفت که صرع را نمی‌توان درمان کرد، اما حملات را می‌توان با دارو تا حدود ۷۰ درصد موارد کنترل کرد. در افرادی که حملات به دارو پاسخ نمی‌دهند جراحی، تحریک عصبی یا تغییر در رژیم غذایی را می‌توان در نظر گرفت. موارد دیگر برای درمان صرع موارد زیر هستند:

کمک‌های اولیه: اولین شیوه درمانی برای کمک به بیماران مبتلا به صرع همان روش به روز شده ابن‌سیناست. او با کشیدن دایره‌ای به دور بیمار به اطرافیان بیمار می‌گفت که جن در بدن بیمار رفته است و اجنه او را می آزارند و هرکس وارد این دایره بشود مورد هجوم جن‌ها واقع می‌شود. او با این روش تنها تلاش می‌کرد از ورود مردم به حیطه خط رسم شده در اطراف بیمار جلوگیری کند تا اکسیژن کافی به بیمار برسد تا او هر چه سریع‌تر به وضع عادی برگردد. بر همین اساس، امدادگر و یا فردی که قصد کمک به فرد مبتلا به صرع دارد، در هنگام وقوع حمله عصبی، باید اقدامات زیر را انجام دهد:

در حین حمله مریض را از نقاط خطرناک دور ‌کند، به آرامی شانه‌ها و سر او را بگیرد تا دامنه حرکت وی کم شود و آسیبی به سر او زده نشود.
در اثر تکان‌های شدید ممکن است مریض دچار ضربه مغزی شود، بنابراین بهتر است زیر سر وی جسم نرمی مثل بالشت و غیره گذاشته شود.
اگر دهان بیمار بسته بود، نباید برای باز کردن آن تلاش کرد، اما اگر دهان بیمار باز بود می‌توان جسم نرمی مانند لاستیک یا دستمال را بین دندان‌های بیمار قرار داد تا از گازگرفتن احتمالی زبان جلوگیری شود. در ضمن این کار باید توجه داشت که زبان مریض به عقب نیفتاده و راه‌های تنفس وی مسدود نشود.
به دلیل عدم اختلال در تنفس نیازی به تنفس مصنوعی نیست.
بعد از رفع حمله، بیمار باید استراحت کند و مایعات شیرین میل نماید.
در ضمن در صورتی که بیمار کنترل ادرار و مدفوع خود را از دست داد، باید روی او را با چیزی پوشاند تا پس از بهبودی از اینکه دیگران وی را در آن وضع دیده‌اند ناراحت نشود.

داروی موثر در صرع

درمان های دارویی بیماری صرع

پیدا کردن دارو و دوز مناسب آن کار پیچیده ای است. پزشک در زمان انتخاب نوع دارو شرایط فرد بیمار، تکرر تشنج‌ها، سن و سایر فاکتورها را در نظر می‌گیرد. همچنین ممکن است سایر داروهای مصرفی فرد را هم بررسی کند تا از عدم تداخل با داروهای ضد صرع اطمینان حاصل کند. ابتدا پزشک یک دارو در دوز پایین را تجویز کرده و تا زمان کنترل مناسب تشنجات، دوز دارو را به تدریج افزایش می‌دهد.

اتوسوکزوماید: صرع کوچک، نوعی از صرع است که به طور عمده در کودکان و افراد جوان رخ می‌دهد. در این بیماری، فرد برای چند ثانیه، هوشیاری‌اش را از دست می‌دهد و حالتی مثل خیال بافی به فرد دست می‌دهد. اگر چه هیچ علت زمینه‌ای برای این نوع از صرع نمی توان پیدا کرد، تصور بر این است که مغز دچار یک فعالیت الکتریکی غیر طبیعی می‌شود. اتوسوکزوماید یکی از داروهای معمول است که برای این نوع صرع تجویز می‌شود. این دارو با متعادل‌کردن فعالیت‌های الکتریکی مغز، به کاهش تشنج کمک می‌کند. گاهی اوقات اتوسوکزوماید برای برخی از انواع دیگر تشنج و صرع نیز تجویز می‌شود.
توپیرامات: قرص توپیرامات (Topiramate) یکی از انواع داروهای ضد صرع است که برای کنترل تشنج و میگرن تجویز می‌شود. تشنج یک حمله عصبی ناشی از اختلال در فعالیت الکتریکی مغز است. توپیرامات با کاهش جریان الکتریکی غیر طبیعی سلول‌های مغزی به کنترل این حملات کمک می‌کند. این دارو پس از مصرف خوراکی به راحتی جذب می‌شود. توپیرامات به صورت قرص‌های 25، 50 و 100 میلی گرمی موجود است.
دیازپام: دیازپام دارویی مسکن و خواب آور است که در رده درمانی بنزودیازپین‌های طولانی اثر قرار می‌گیرد و متابولیت‌های کبدی آن نیز فعال هستند. دیازپام برای تسکین اضطراب، اختلالات خواب و اختلالات هراس تجویز می‌شود. این دارو همچنین به عنوان ضد تشنج و شل کننده ماهیچه اسکلتی، درمان انقباض عضلانی و تشنج (تب و تشنج در کودکان یا حمله صرع) نیز استفاده می‌شود. این دارو برای اضطراب، سندرم قطع مصرف الکل، اختلالات تشنجی، درمان اضافه صرع میوکلونیک، درمان وحشت و ترس بیش از حد، اسپاسم عضلات اسکلتی، سردرد، تکان‌های غیر ارادی یا لرزش توصیه می‌شود.
فنی توئین: فنی توئین در کنترل تمام انواع صرع به غیر از حملات صرع کوچک، درد عصب سه قلو، حمله مداوم صرعی، آریتمی قلبی و نیز برای تسریع در التیام زخمها (بصورت موضعی) به کار می‌رود. این دارو در غلظت‌های درمانی با انسداد کانال‌های سدیم و مهار ایجاد پتانسیل‌های عمل تکراری اثر ضد تشنج خود اعمال می‌کند. فنی توئین همچنین آزادشدن سروتونین و نوراپی نفرین را مهار کرده و بر غلظت سایر واسطه‌های عصبی تأثیر می‌گذارد.
گاباپنتین: گاباپنتین یک داروی ضد صرع یا ضد تشنج است که بر مواد شیمیایی و عصب هایی که باعث ایجاد تشنج و بعضی از دردها می‌شوند، تاثیر می‌گذارد. این دارو در بزرگسلان برای بهبود دردهای عصبی که توسط ویروس تبخال یا ویروس زونا ایجاد می گردد، استفاده می‌شود.

این دارو به نام های دیگری همچون Gralise, Horizant, Neurontin, Gabarone نیز معروف است. برند Horizant برای درمان سندرم پاهای بی قرار نیز استفاده می‌شود و برند Neurontin از گاباپنتین، برای درمان تشنج در بزرگسالان و کودکان بالای سه سال به کار می‌رود. توجه شود که از برند گاباپنتین که دکتر برای شما تجویز کرده است استفاده کنید.

در هر زمانی که به داروخانه مراجعه می‌کنید تا بسته دیگری از این قرص را بخرید، حتما نوع آن را با نسخه تجویزی دکتر خود مطابقت دهید تا مطمئن شوید که نوع درست این دارو را که برای درمان بیماری فعلی شما تجویز شده، مصرف می‌کنید.

درمان قطعی صرع

تمامی سندرم‌های صرع مادام العمر نیستند و اکثر افراد تا جایی بهبود می‌یابند که دیگر نیازی به دارو ندارند.

صرع و بارداری

تا چندی پیش بسیاری از زنان مبتلا به بیماری صرع به‌علت باورهای غلط تمایلی به بارداری نداشتند. به عنوان مثال، ترس از انتقال صرع از مادر به فرزند، بروز مشکل در نوزاد به‌خاطر مصرف دارو توسط مادر، مشکلات حین زایمان برای افراد مبتلا به صرع یا بسیاری موارد دیگر نمونه‌هایی از عدم دانش کافی افراد نسبت به این بیماری بود.

خوشبختانه امروزه به‌لطف راهکارهای پزشکی و درمانی ارائه شده برای مقابله با این بیماری، بیش از 90 درصد از زنان مبتلا به صرع، بارداری خود را با موفقیت طی می‌کنند و زایمانی موفقیت‌آمیز همراه با فرزندانی سالم دارند.

با این حال زنانی که قصد باردارشدن دارند لازم است چند ماه قبل از اقدام به بارداری با پزشک معالج خود مشورت نمایند و آزمایش‌های پیش از بارداری را انجام دهند. این مراجعه و مشاوره پیش از بارداری برای کنترل تشنج‌ها در سطح مطلوب، بررسی مجدد سوابق پزشکی بیمار و تصمیم‌گیری در رابطه با قطع یا تغییر داروهای مورد استفاده بیمار در طی دوران بارداری صورت می‌گیرد.

هر چقدر کنترل حملات قبل بارداری بهتر انجام شده باشد، احتمال تشنج طی بارداری و در زمان زایمان کمتر است. با این حال عمدتا تعداد حملات در 50 درصد موارد بارداری بدون تغییر باقی می‌ماند، در 30 درصد موارد تشدید می‌شود و در حدود 20 درصد کاهش می‌یابد. انتخاب درمان صحیح، عوارض احتمالی ایجاد شده در جنین را به کمترین میزان ممکن می‌رساند.

همچنین توجه داشته باشید که امکان بروز ضایعات جنینی در خانم‌های سالم نیز وجود دارد اما این احتمال در بیماران مبتلا به صرع به میزان اندکی به‌علت مصرف دارو افزایش می‌یابد که با انتخاب صحیح دارو به کمترین حد خود می‌رسد. خانم‌هایی که تحت درمان هستند مانند سایر زنان باردار در دوران بارداری نیاز به استراحت و خواب کافی، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی مناسب و پرهیز از هر گونه استرس و ناراحتی دارند.

علاوه بر موارد درمانی اشاره شده، بررسی عادات غذایی و زندگی بیمار در این دوران دارای اهمیت بسیار زیادی است و هم چنین همکاری صمیمانه همسر بیمار برای راحت‌تر سپری کردن این مدت می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

صرع و ازدواج

بیماران مبتلا به صرع و همه افرادی که گرفتار بیماری‌های مزمن هستند برای آغاز زندگی مشترک حتما باید این مسئله را مدنظر قرار دهند و به همسر آینده خود قبل از ازدواج اعلام کنند که بیمار بوده و باید دارو مصرف کنند.

در گذشته امکان تقاضای فسخ نکاح در صورت کتمان این قضیه و درخواست همسر وجود داشت ولی اکنون این فسخ نکاح یک روند طولانی پیدا کرده و باید ثابت شود که صرع مخل زندگی زناشویی است و این مسئله تنها با تصمیم قاضی محقق می‌شود.

صرع یک بیماری مزمن است ولی اگر پزشک اعلام کند که صرع مخل زندگی زناشویی نیست قاضی نیز حکم را بر همین اساس داده و فرد به راحتی نمی‌تواند از زندگی مشترک خود جدا شود. بنابراین قبل از ازدواج فرد باید همسر خود را نسبت به بیماریش آگاه کند.

70 درصد کسانی که دچار صرع هستند با یک دارو می‌توانند کنترل شوند و این افراد نباید ناامید شوند که بیماری آ‌نها ناعلاج بوده و زندگی آنها را برای همیشه مختل می‌کند. آنچه بیش از همه در مملکت با مشکل آن روبرو هستیم این است که همکاران ما خیلی زود تشخیص صرع را می‌دهند و مصرف دارو را شروع می‌کنند؛ البته شروع مصرف دارو ساده است اما اگر بعداً تشخیص داده شود که بیماری فرد صرع نیست، قطع کردن آن کار ساده‌ای نیست.

تشنج در خواب

بیماری صرع و تشنج

در برخی از افراد مبتلا به صرع، حملات صرع و تشنج فقط در خواب اتفاق می‌افتند که به آن صرع شبانه گفته می‌شود. تقریبا بین 7.5 تا 45 درصد از بیمارانی که دچار صرع هستند این عارضه را تجربه می‌کنند.

صرع شبانه در کودکان شایع تر است و چیزی حدود 60 درصد از کودکان مبتلا به صرع را تحت تاثیر قرار می دهد. از آنجایی که این حملات موقع خواب رخ می‌دهند طبیعی است که دیگران متوجه نشوند چه عاملی باعث بیدار شدن بیمار از خواب شده است و به اشتباه آن را ناشی از مشکلات خواب و بی خوابی تلقی کنند. بیشتر افراد مبتلا به تشنج شبانه صرع دارند و تشنج‌شان از نوع تشنج تونیک-کلونیک است. اما انواع خاصی از صرع می‌توانند منجر به تشنج شبانه شوند که تعدادی از آنهادر ادامه لیست شده است:

تشنج تونیک – کلونیک
صرع خوش خیم رولاندیک در دوران کودکی
سندرم لانداو-کلفرنر
صرع لوب فرونتال
صرع میوکلونیک در نوجوانان

در این مقاله تلاش شد راجع به سوالاتی مانند صرع چیست، انواع آن، راه های درمان بیماری صرع و تفاوت آن با تشنج اطلاعات جامعی ارائه دهیم. اگر مایلید در این زمینه با یک پزشک متخصص مشورت کنید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمت ویزیت پزشک در محل آزمایش آنلاین استفاده کنید.

مقالات مرتبط