بیماری زونا، علائم و راه درمان
نوشته شده توسط سمانه نصیری
02 / 12 / 1399
زونا (Herpes zoster or Shingles) عفونتی ناشی از ویروس واریسلا زوستر (varicella zoster virus) است و با نام تبخال زرد هم شناخته میشود. این ویروس دقیقا همان ویروسی است که آبله مرغان را ایجاد میکند و حتی پس از پایان این عفونت، ممکن است سالها در سیستم عصبی افراد زندگی کند و دوباره به عنوان زونا فعال شود. این نوع عفونت با بثورات قرمز رنگ بر روی پوست مشخص میشود و با درد و سوزش همراه است. تاولهای زونا معمولاً به صورت نواری در یک سمت بدن مانند گردن یا صورت ظاهر میشود.
زونا به ندرت در فردی که قبلا به این بیماری مبتلا شده، ایجاد میشود و اکثر تاولها طی 2 الی 3 هفته برطرف خواهند شد. اما طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، در ایالات متحده، تقریبا 1 نفر از هر 3 نفر دچار بیماری زونا میشود.
فهرست مطالب
علائم زونا
اولین علائمی که با بروز بیماری زونا در بدن مشخص میشود، معمولاً درد و سوزش درد در ناحیهای از بدن است که تاولها و بثورات ظاهر شدهاند. ویژگیهای رایج بثورات عبارتند از:
- برجستگیهای قرمز
- تاولهای پر از مایع که به راحتی میشکنند
- وجود تاولها روی صورت و گوشها
- خارش
برخی از افراد علائمی فراتر از درد و بثورات زونا دارند که ممکن است شامل تب، لرز، سردرد، خستگی و ضعف عضلانی باشد.
عوارض نادر زونا شامل موارد زیر است:
- احساس درد در چشم به علت وجود بثورات، که باید بلافاصله آن را درمان کرد تا از آسیب دائمی چشم جلوگیری شود.
- از دست دادن شنوایی یا درد شدید در یک گوش
- سرگیجه
- از بین رفتن چشایی که ممکن است از علائم سندرم رامسی هانت (Ramsay Hunt Syndrome) باشد و همچنین نیاز به درمان فوری دارد.
- عفونتهای باکتریایی
علل ایجاد مریضی زونا
همانطور که در بالا گفته شد، ویروس بیماری زونا و آبله مرغان یکسان است و حتی بعد از درمان آبله مرغان، ویروس در بدن باقی میماند. در نهایت، امکان دارد ویروس در مرحله دیگری از زندگی، دوباره فعال شود و از طریق مسیرهای عصبی به پوست فرد منتقل شود. البته با این حال، هنوز به طور قطعی علت بروز مریضی زونا مشخص نشده است. اما ممکن است کاهش ایمنی بدن در برابر عفونتها که با افزایش سن ایجاد میشود، نقش اساسی در ابتلا به مریضی زونا داشته باشد. زیرا این بیماری بیشتر در بزرگسالان و افراد مسنی که سیستم ایمنی ضعیفتری دارند، دیده میشود.
زونا در صورت
زونا معمولاً در یک طرف کمر یا سینه ایجاد میشود، اما گاهی در یک طرف صورت نیز میتوان بثورات پوستی را مشاهده کرد. اگر بثورات نزدیک یا در گوش ایجاد شود، احتمال ایجاد عفونت در این ناحیه وجود دارد که کاهش در شنوایی، اختلال در تعادل و ضعف در عضلات صورت را به دنبال خواهد داشت.
زونا در داخل دهان نیز ممکن است مشاهده شود که بسیار دردناک است. اغلب بر روی قدرت چشایی فرد هم تاثیر میگذارد. بثورات زونا در پوست سر نیز ایجاد شده و معمولا باعث ایجاد حساسیت در هنگام شانهزدن یا سشوار کشیدن مو میشود. باید توجه داشت که عدم درمان زونا در پوست سر، باعث ایجاد لکههای دائمی میشود.
زونا در چشم
زونا در چشم و اطراف آن نیز ایجاد میشود که به آن تبخال چشم یا هرپس گفته میشود. حدود 10 تا 20 درصد از افراد که به مریضی زونا مبتلا هستند، زونا در چشم را هم تجربه میکنند.
بثورات ممکن است در پلکها، پیشانی و گاهی اوقات در نوک یا کنار بینی ظاهر شوند و اغلب علائمی مانند سوزش یا ضربان چشم، قرمزی و پارگی، تورم و تاری دید را ایجاد میکنند. پس از برطرف شدن بثورات، ممکن است بیمار به دلیل آسیب عصبی هنوز در چشم خود درد داشته باشد که به مرور زمان بهتر خواهد شد.
عدم درمان زونا در چشم، باعث ایجاد مشکلات جدیتر در این عضو مهم بدن خواهد شد؛ مانند از بین رفتن قدرت بینایی برای مدت زمان طولانی و درمان زخمهای موجود به دلیل تورم قرنیه. بنابراین، در صورتی که فرد به زونا در چشم خود مشکوک است، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند.
زونا روی کمر
در حالی که بثورات زونا معمولاً در یک سمت کمر ایجاد شود، ممکن است نواری از تاولها در پایین کمر ظاهر شوند.
زونا روی باسن
زونا را ممکن است روی باسن نیز مشاهده کرد. همانطور که گفته شد، این بیماری اغلب در یک سمت از بدن ظاهر میشود، بدین ترتیب ممکن است فرد بر روی باسن راست خود بثورات را مشاهده کرده اما در سمت چپ هیچگونه علائمی وجود نداشته باشد.
وجود زونا بر روی باسن مانند سایر مناطق بدن ممکن است علائم اولیه از قبیل گزگز، خارش یا درد ایجاد کند و پس از گذشت چند روز احتمال ایجاد بثورات یا تاولهای قرمز نیز وجود دارد. علاوه بر مواردی که اشاره شد، لازم است بدانید که برخی از افراد درد را تجربه میکنند، اما هیچگونه بثورات پوستی بر روی پوست آنها ایجاد نمیشود.
بیماری زونا چقدر مسری است؟
مریضی زونا مسری نیست، اما ویروس واریسلا زوستر که باعث ایجاد آن میشود، به شخص دیگری که آبله مرغان نداشته باشد سرایت میکند و ممکن است فرد را به این بیماری مبتلا کند. جالب توجه است که زونا از فردی به فرد دیگر منتقل نمیشود، اما ارتباط با فردی که به آبله مرغان مبتلا است، فرد سالم را نیز بیمار میکند.
ویروس واریسلا زوستر تنها در صورتی که فرد با مایع خارج شده تاولها در تماس باشد، منتشر میشود. در صورت پوشاندن تاولها، مریضی زونا مسری نخواهد بود. در صورت ابتلا به بیماری زونا، حتما باید بثورات را تمیز و پوشیده نگاه داشت. همچنین نباید تاولها را لمس کرد و دستها هم مرتبا باید شسته شوند. افراد مبتلا به این بیماری، همچنین باید از برقراری ارتباط با زنان باردار یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، خودداری کنند. رعایت تمامی این اصول بهداشتی میتواند از شیوع این ویروس جلوگیری کند.
عوارض بیماری زونا
با توجه به اینکه زونا یک بیماری بسیار دردناک و آزاردهنده است، کنترل تمامی علائم بسیار حائز اهمیت است. زیرا میتوان از بروز عوارض احتمالی نیز جلوگیری کرد. عوارض احتمالی مریضی زونا عبارتاند از:
- آسیب چشم: به علت وجود بثورت در اطراف چشم، باعث حساس شدن قرنیه میشود.
- عفونتهای پوستی باکتریایی: این حالت به راحتی در اثر تاولهایی که ترکیده میشوند، ایجاد شده و ممکن است بسیار شدید و خطرناک باشد.
- سندرم رامسی هانت: این سندروم هنگامی که زونا بر اعصاب بیمار تاثیر بگذارد، ایجاد میشود و در صورت عدم درمان، باعث فلج دائم و جزئی صورت یا کاهش شنوایی میشود. اگر بیمار طی 72 ساعت بعد از ظهورعلائم روشهای درمانی را پیش بگیرد، احتمال بهبودی کامل بسیار بالا است.
- ذات الریه
- التهاب مغز یا نخاع: مانند انسفالیت یا مننژیت. این حالت بسیار خطرناک، جدی و تهدید کننده است.
عوامل افزایش دهنده ریسک ابتلا به مریضی زونا
تمامی افرادی که تا به حال به آبله مرغان مبتلا شدهاند، احتمال ابتلا به مریضی زونا در آنها شایعتر از سایر افراد است. عواملی که ممکن است خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند عبارتند از:
- سن بالای 50 سال: مریضی زونا بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده میشود. بنابراین، افزایش سن احتمال ابتلا به زونا را نیز افزایش میدهد.
- ابتلا به بیماریهای خاص: بیماریهایی که سیستم ایمنی بدن را ضعیف میکنند، مانند HIV / AIDS و سرطان میتواند خطر ابتلا به زونا را افزایش دهد.
- انجام درمانهای سرطانی: پرتودرمانی یا شیمی درمانی مقاومت بدن را در برابر بیماریها کاهش داده و ممکن است باعث ایجاد زونا شود.
- مصرف داروهای خاص: داروهایی که برای جلوگیری از رد اندامهای پیوندی در نظر گرفته شدهاند، اغلب خطر ابتلا به زونا را افزایش میدهند. همچنین استفاده طولانی مدت از استروئیدها مانند پردنیزون، سیستم ایمنی بدن را تضعیف میکند و احتمال ابتلا به بیماری زونا را افزایش میدهد.
تشخیص مریضی زونا
زونا معمولاً براساس سابقه درد در یک طرف بدن، همراه با بثورات و تاولهای قابل بررسی تشخیص داده میشود. پزشک همچنین ممکن است در طی فرایند نمونهبرداری از تاولها و یا سایر بافتهای بدن، متوجه فعالیت این ویروس در بدن شود.
درمان بیماری زونا
به طور کلی، دوره بروز تا نقاهت بیماری زونا، بین دو تا شش هفته طول میکشد و متاسفانه برای درمان آن، راه حل قطعی وجود ندارد. علاوه بر این، بیشتر افراد فقط یک بار دچار زونا میشوند، اما امکان دارد برخی دیگر نیز چندین بار به آن مبتلا شوند. با این حال، استفاده از روشهای درمانی مانند داروهای ضد ویروسی تجویز شده، میتواند به بهبود و کاهش علائم و عوارض احتمالی سرعت بخشد. این داروها عبارتند از:
- آسیکلوویر (Zovirax)
- فامسیکلوویر
- والاسیکلوویر (والترکس)
با توجه به درد بسیار طاقت فرسا ناشی از زونا، پزشک ممکن است داروهای دیگری را نیز برای بیمار تجویز کند که به شرح زیر هستند:
- پچ موضعی کپسایسین (قطنزا)
- داروهای ضدتشنج مانند گاباپنتین (نورونتین)
- داروهای ضد افسردگی سه حلقهای مانند آمی تریپتیلین
- داروهای بیحسی مانند لیدوکائین از طریق کرم، ژل، اسپری یا موضعی
- داروهایی که حاوی مواد مخدر هستند، مانند کدئین
- داروهای وریدی که شامل کورتیکواستروئیدها و بیحس کنندههای موضعی هستند.
درمانهای خانگی مریضی زونا
روشهای درمانی خانگی نیز از جمله روشهایی هستند، که به کاهش علائم زونا کمک میکنند. این روشها به شرح زیر میباشند:
- حمام یا دوش آب خنک برای تمیز کردن و کاهش تورم تاولها
- استفاده از کمپرس سرد و مرطوب بر روی بثورات برای کاهش درد و خارش
- استفاده از لوسیون کالامین یا خمیری که از جوش شیرین یا نشاسته ذرت و آب تهیه شده است، به منظور کاهش خارش
- استفاده از حمام کلوئیدی بلغور جو دوسر برای تسکین درد و خارش
- خوردن غذاهایی با ویتامینهای A ، B-12 ، C و E و همچنین اسید آمینه لیزین برای تقویت سیستم ایمنی بدن
درمان زونا در طب سنتی
بسیاری از افراد ترجیح میدهند برای درمان بسیاری از بیماریها از طب سنتی استفاده کنند. جدا از اینکه، بسیاری از پزشکان، با روش طب سنتی، موافق نیستند، اما این طب، میتواند در برخی مواقع، بهبودیهایی را در فرایند درمان برخی بیماریها ایجاد کند. برای درمان بیماری زونا هم از میتوان از روش طب سنتی استفاده کرد. برای مثال، حجامت در اطراف ناحیه تاول، به بهبود زودتر کمک میکند و یا کمپرس با جوشانده ختمی و استفاده از روغن گل سرخ، میتواند منجر به بهبود خارش و سوزش در ناحیه تاول شود.
