بیماری ایکتیوز ؛ علل تا درمان
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
04 / 12 / 1400
ایکتیوز (Ichthyosis) شامل مجموعه‌ای از 20 بیماری پوستی است که موجب خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست بدن می‌شوند. نام این بیماری از کلمه یونانی ماهی گرفته شده است زیرا درنتیجه ابتلا به آن، پوست بدن شبیه فلس ماهی می‌شود. به ایکتیوز، بیماری ماهیاک نیز گفته می‌شود. افراد مبتلا به بیماری ایکتیوز، سد محافظتی‌ای که باعث می‌شود رطوبت در پوست بماند را از دست می‌دهند.
از سوی دیگر، در بدن آن‌ها، سلول‌های جدید پوست خیلی سریع ساخته می‌شوند یا سلول‌های قدیمی پوست آن‌ها خیلی کند شروع به ریزش می‌کند. این مسئله باعث می‌شود که پوست این افراد، ضخیم و پوسته‌پوسته شود. ایکتیوز در اغلب موارد، بیماری خفیفی است و اگرچه قابل‌درمان نیست اما برخی از روش‌ها می‌توانند مانع از پوسته‌پوسته شدن پوست شوند و احساس راحتی را برای بیماران ایجاد کنند. در ادامه با بیماری ایکتیوز بیشتر آشنا می‌شوید.
فهرست مطالب
انواع بیماری ایکتیوز چیست؟
برخی از انواع بیماری ایکتیوز تنها باعث خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست می‌شوند اما برخی دیگر می‌توانند مشکلاتی را در بدن نیز ایجاد کنند. بیشتر انواع این بیماری بسیار نادرند اما دو نوع رایج ایکتیوز عبارت‌اند از:
- ایکتیوز ولگاریس: از هر 250 نفر، یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود. فرد مبتلا می‌تواند در اوایل کودکی، پوسته‌های خاکستری، قهوه‌ای یا سفید را تجربه کند.
- ایکتیوز مغلوب مرتبط با X: از هر 6000 نفر، یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود اما این بیماری تنها مردان را مبتلا می‌کند. ایکتیوز مغلوب مرتبط با X می‌تواند خطر ابتلا به سرطان بیضه را افزایش دهد. زنان ممکن است ناقل این بیماری باشند و همچنین، ممکن است در زایمان با مشکل مواجه شوند.
علت بیماری ایکتیوز چیست؟
ایکتیوز ارثی یک بیماری ژنتیکی است. این بدین معنی است که این بیماری از والدین به شما منتقل می‌شود. ژن‌ها کدهایی هستند که به بدنتان می‌گویند پروتئین بسازد و همچنین، تعیین می‌کنند که بدن شما چه عملکرد و ظاهری داشته باشد. وقتی ژن‌ها دچار تغییر یا جهش می‌شوند، ممکن است بیماری اتفاق بیفتد. جهش‌های ژن ایکتیوز بر پروتئین‌هایی که از پوست شما محافظت می‌کنند و آن را مرطوب نگه می‌دارند تاثیر می‌گذارند. این جهش‌ها همچنین، سرعت ریزش سلول‌های قدیمی پوست یا رشد سلول‌های جدید پوست را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
بیماری ایکتیوز معمولا در دوران کودکی خودش را نشان می‌دهد. اگر هر دو والد شما دارای ژن این بیماری باشند، نسبت به اینکه تنها یک والد شما دارای این ژن باشد، بیشتر احتمال دارد که به نوع شدید بیماری ایکتیوز مبتلا شوید. در مقابل، ایکتیوز اکتسابی در بزرگسالی بروز پیدا می‌کند. پزشکان هنوز از علت این بیماری آگاه نیستند اما معمولا افراد مبتلا به آن، به بیماری‌های دیگری ازجمله بیماری‌های زیر مبتلا هستند:
- کم‌کاری غده تیروئید
- بیماری کلیوی
- سارکوئیدوز: بیماری نادری که موجب ایجاد لکه‌های التهابی در داخل بدن می‌شود
- سرطان ازجمله سرطان غدد لنفاوی هوچکین
- ابتلا به HIV
برخی از داروها نیز می‌توانند باعث تحریک بیماری ایکتیوز شوند که این داروها شامل موارد زیر هستند:
- داروهای سرطان مانند هیدروکسی اوره، بازدارنده‌های پروتئاز (مجموعه‌ای از داروهای مورداستفاده برای درمان عفونت‌های HIV) و ومورافنیب (زلبوراف)
- نیکوتینیک اسید که به‌منظور درمان کلسترول بالا مصرف می‌شود
بیماری ایکتیوز چه علائمی دارد؟
در انواع ارثی این بیماری، علائم در بدو تولد یا چند ماه اول زندگی بروز پیدا می‌کنند. نشانه اصلی این بیماری، خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست است. فلس‌ها تنها در برخی از نواحی بدن ایجاد می‌شوند که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تنه
- معده
- باسن
- پاها
- صورت و پوست سر
فلس‌ها ممکن است به رنگ سفید، خاکستری یا قهوه‌ای تیره باشند. همچنین در میان آن‌ها ممکن است ترک‌های ضخیم یا نازک وجود داشته باشد. خشکی و پوسته‌پوسته شدن ناشی از بیماری ایکتیوز در هوای خشک و سرد تشدید می‌یابد. در مقابل، این نشانه‌ها در هوای گرم بهبود پیدا می‌کنند. سایر علائم بیماری ایکتیوز عبارت‌اند از:
- قرمزی پوست
- تاول
- لایه‌لایه شدن پوست
- خارش
- درد
- ایجاد خطوط بر روی کف دست و کف پا
- پوست سفتی که باعث می‌شود حرکت کردن دشوار شود
بسیاری از افراد مبتلا به ایکتیوز، اگزما و بثورات قرمز و خارش‌دار را نیز تجربه می‌کنند. اگر علائم ابتلا به بیماری ایکتیوز را دارید مهم است که برای پیشگیری از عوارض و همچنین، کاهش علائم، مشاوره پزشکی دریافت کنید.
بیماری ایکتیوز چه عوارضی دارد؟
پوست سد بدن شماست و به نگهداری رطوبت در داخل و همچنین به جلوگیری از ورود باکتری‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا به بدن کمک می‌کند. وقتی به ایکتیوز مبتلا هستید و پوستتان تکه‌تکه می‌شود، مقداری از لایه محافظتی پوست را از دست می‌دهید. درنتیجه، ممکن است عوارض متعددی را تجربه کنید که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- ابتلا به عفونت‌ها
- کم‌آبی بدن
- انسداد غدد عرق که می‌تواند منجر به گرم شدن بیش‌ازحد بدن شود
- رشد کند مو از پوسته‌های روی پوست سر
- سوزاندن کالری بیشتر زیرا پوست برای بازگرداندن سلول‌ها باید بیشتر تلاش کند
بیماری ایکتیوز می‌تواند موجب ایجاد مشکلات عاطفی نیز بشود. فلس‌ها ممکن است ظاهر را تحت تاثیر قرار دهند و به همین دلیل، افراد مبتلا به این بیماری گاهی اوقات افسرده هستند یا عزت‌نفس پایینی دارند. علاوه بر این، مردانی که به بیماری ایکتیوز مبتلا هستند در معرض موارد زیر نیز قرار دارند:
- سرطان بیضه
- بیضه نزول نکرده (پنهان یا نهفته داخل شکم)
- تعداد کم اسپرم
سایر عوارض بیماری ایکتیوز عبارت‌اند از:
- از دست دادن بینایی به دلیل آسیب به قرنیه (لایه شفاف جلوی چشم)
- مشکلات مغز و سیستم عصبی
بیماری ایکتیوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
گاهی اوقات بیماری ایکتیوز به‌قدری خفیف است که به نظر می‌رسد پوست به‌صورت عادی خشک است. اگر خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست، شما را آزار می‌دهد می‌توانید برای تشخیص و درمان با یک پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید. شما می‌توانید به این منظور از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره تلفنی پزشکی آزمایش آنلاین کمک بگیرید. پزشک ممکن است:
- نمونه‌ای از پوست بردارد تا آن را در زیر میکروسکوپ بررسی کند. به این روش، بیوپسی گفته می‌شود.
- بزاق شما را برای تغییرات ژنی که باعث ایجاد انواع خاصی از بیماری ایکتیوز می‌شود، آزمایش کند.
بیماری ایکتیوز چگونه درمان می‌شود؟
اگرچه نمی‌توان این بیماری را درمان کرد اما برخی از روش‌ها می‌توانند به مدیریت پوست خشک و پوسته‌پوسته‌شده کمک کنند. برای این امر مهم است که هر روز بر روی پوست خود، کرم، لوسیون یا پماد بمالید تا پوستتان مرطوب‌تر شود. به دنبال کرم‌هایی باشید که دارای هر یک از این مواد هستند:
- لانولین
- آلفا هیدروکسی اسید
- اوره
- پروپیلن گلیکول
محصولات حاوی سرامید یا کلسترول نیز باعث مرطوب نگه داشتن پوست می‌شوند. از سوی دیگر، مهم است که لوسیون را بلافاصله پس از خروج از حمام و درحالی‌که هنوز پوستتان مرطوب است استفاده کنید. این کار به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند. کارهای دیگری که می‌توانید انجام دهید شامل موارد زیر می‌شوند:
- در آب و نمک، حمام کنید.
- پوستتان را با سنگ‌پا مالش دهید.
- پوست مرده را با محصولی که حاوی اسید سالیسیلیک، اسید گلیکولیک یا اسید لاکتیک است بردارید.
اگر خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوستتان شدید باشد، پزشک ممکن است برای شما یک داروی رتینوئید خوراکی مانند آسیترتین (سوریاتان) یا ایزوترتینوئین (آبسوریکا، کلارویس، سوترت و غیره) تجویز کند. داروهای رتینوئید می‌توانند عوارض جانبی مختلفی داشته باشند که از میان آن‌ها می‌توان به ضعیف شدن استخوان‌ها، خشکی دهان و ناراحتی معده اشاره کرد.
بیماری ایکتیوز جان شما را به خطر نمی‌اندازد اما می‌تواند زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. متخصص پوست ممکن است برای بهبود ظاهر شما و همچنین، بهتر شدن پوستتان، درمان‌هایی را توصیه کند. همچنین، اگر احساس افسردگی می‌کنید یا عزت‌نفستان پایین است بهتر است در این مورد با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید.
درنهایت، بیماری ایکتیوز بیماری‌ای است که در آن پوست خشک و پوسته‌پوسته می‌شود و درنتیجه مانند فلس ماهی به نظر می‌رسد. این بیماری شامل 20 بیماری پوستی می‌شود که برخی از آن‌ها ارثی و برخی از آن‌ها اکتسابی هستند. بااین‌حال، ایکتیوز بیماری نادری است که بیشتر موارد آن، خفیف است. اگرچه این بیماری درمان ندارد اما برخی روش‌ها می‌توانند به بهبود آن کمک کنند. بنابراین، اگر علائم ابتلا به این بیماری را دارید بهتر است برای تشخیص و درمان با پزشک مشورت کنید. در این شرایط، دریافت خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین می‌تواند برای شما کمک‌کننده باشد.
