با انواع سکته مغزی آشنا شوید!
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
15 / 10 / 1400
سکته مغزی به دلیل کاهش یا انسداد جریان خون مغز رخ می‌دهد. فردی که دچار سکته مغزی شده است نیاز به درمان فوری دارد. سکته مغزی پنجمین علت اصلی مرگ و میر در برخی از کشورها است. در واقع، نزدیک به 800000 نفر سالانه سکته مغزی می‌کنند. این معادل تقریباً یک نفر در هر 40 ثانیه است.
سکته مغزی اغلب ممکن است کشنده باشد. این مقاله به توضیح انواع سکته مغزی، علت وقوع سکته مغزی و نحوه درمان آن می‌پردازد. همچنین اقداماتی را که فرد می‌تواند برای پیشگیری از آنها انجام دهد را بررسی می‌کند.
فهرست مطالب
انواع سکته مغزی کدامند؟
پنج نوع سکته مغزی وجود دارد که جریان خون به مغز را متوقف یا قطع می‌کنند. این انواع عبارتند از:
- سکته مغزی ایسکمیک
- سکته هموراژیک
- حمله ایسکمیک گذرا (سکته مغزی کوچک)
- سکته مغزی ساقه
- سکته کریپتوژنیک (سکته مغزی با علت ناشناخته)
علائم هشدار دهنده سکته مغزی چیست؟
به کلمه F-A-S-T فکر کنید تا به شما کمک کند علائم سکته مغزی را تشخیص دهید و بدانید چه زمانی باید برای خود یا شخص دیگری با مشاوره پزشکی یا اورزانس تماس بگیرید:
- افتادگی صورت (Face Drooping): یک طرف صورت افتاده یا بی حس می‌شود. لبخند فرد بیمار ناهموار یا کج است.
- ضعف بازو (Arm Weakness): یک دست ضعیف یا بی حس است. وقتی می‌خواهید هر دو دست را بالا بیاورید، یک دست به سمت پایین حرکت می‌کند.
- مشکل گفتار(Speech Difficulty): تکلم نامفهوم است. فردی که دچار سکته مغزی شده است قادر به صحبت کردن نیست یا درک آن سخت است.
- زمان تماس با اورژانس (Time to call): اگر هر یک از این علائم را دارید و یا یکی از اطرافیان شما این علائم را مشاهده می‌کند، حتی اگر کاهش یافتند، با اورژانس تماس بگیرید و فورا به بیمارستان بروید.
سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتد که رگ خونی که به مغز شما خون می‌دهد توسط یک لخته خون مسدود می‌شود. اکثر سکته‌ها از این نوع هستند.
علائم سکته مغزی ایسکمیک
علائم بستگی به این دارد که کدام بخش از مغز شما تحت تأثیر قرار گرفته است. آنها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- بی حسی یا ضعف ناگهانی صورت، بازو یا پا، اغلب در یک طرف بدن
- گیجی
- مشکلات صحبت کردن یا درک دیگران
- سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی، یا مشکل در راه رفتن
- از دست دادن بینایی یا دوبینی
علل سکته مغزی ایسکمیک
همانطور که مشاوره تلفنی پزشکی می‌گوید، یک ماده چرب به نام پلاک در شریان‌های شما جمع می‌شود و آنها را باریک می‌کند. این فرآیند آترواسکلروز نامیده می‌شود و جریان خون را کند می‌کند. وقتی خون جمع می‌شود، قادر به جمع شدن است که اغلب ایجاد لخته را به دنبال دارد. در نهایت شریان شما مسدود می‌شود. علاوه بر آترواسکلروز، موارد دیگری که می‌توانند احتمال ابتلا به سکته مغزی ایسکمیک را افزایش دهند عبارتند از:
- فیبریلاسیون دهلیزی
- حمله قلبی
- مشکل در دریچه‌های قلب
- آسیب به عروق خونی در گردن
- مشکل لخته شدن خون
انواع سکته مغزی ایسکمیک
دو نوع اصلی سکته مغزی ایسکمیک وجود دارد:
سکته‌های ترومبوتیک: آنها توسط لخته خونی ایجاد می‌شوند که در شریانی که خون را به مغز شما می‌رساند، تشکیل می‌شود.
سکته‌های آمبولیک: آنها زمانی اتفاق می‌افتند که لخته در جای دیگری از بدن شما تشکیل می‌شود و از طریق رگ‌های خونی به مغز شما می‌رود. آنجا گیر می‌کنند و جریان خون شما را متوقف خواهند کرد.
عوامل خطر سکته مغزی ایسکمیک
در صورتی که هر یک از موارد زیر را شامل می‌شوید، ممکن است احتمال بروز سکته مغزی افزایش یابد:
- بالای 60 سال سن دارند
- فشار خون بالا، بیماری قلبی، کلسترول بالا یا دیابت دارید
- ضربان قلب نامنظم داشته باشید
- استعمال دخانیات
- سابقه خانوادگی سکته مغزی داشته باشید
عوارض سکته مغزی ایسکمیک
ویزیت پزشک در منزل بدین صورت اظهار می‌کند که گاهی اوقات ممکن است دچار عوارض شوید. سکته مغزی به سلول‌های مغز شما آسیب می‌رساند. هر چه آسیب بیشتر باشد، ممکن است مشکلات بیشتری داشته باشید. به همین دلیل است که دریافت کمک پزشکی در اسرع وقت بسیار مهم است زیرا زمان محدودی برای درمان سکته مغزی حاد وجود دارد. اگر درمان نشوید، ممکن است با مشکلاتی مانند موارد اشاره شده در زیر مواجه شوید:
- تجمع مایعات، تورم و خونریزی در مغز
- تشنج
- مشکلات حافظه و درک
حمله ایسکمیک گذرا یا مینی سکته مغزی
سکته مغزی ایسکمیک همچنین به عنوان “سکته کوچک” یا TIA (حمله ایسکمیک گذرا) شناخته می‌شود. این یک انسداد موقت در جریان خون به مغز شما است. علائم معمولاً فقط چند دقیقه طول می‌کشد یا ممکن است در 24 ساعت از بین بروند.
علائم TIA:
علائم ممکن است شبیه به سکته مغزی ایسکمیک باشد. ممکن است داشته باشید:
- بی حسی یا ضعف در یک طرف بدن
- گیجی
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل
- مشکل در صحبت کردن یا درک کردن
- مشکلات بینایی شما
- سردردهای شدید
علل و عوامل خطر TIA
TIA هنگامی اتفاق می‌افتد که عروقی که خون را به مغز شما می‌آورند باریک می‌شوند. آنها همچنین ممکن است از یک لخته ایجاد شوند. مواردی که می‌تواند احتمال بروز این نوع از سکته مغزی در شما افزایش دهند عبارتند از:
- سن
- فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و بیماری قلبی
- چاقی
- سیگار کشیدن
- سابقه خانوادگی سکته مغزی
- فیبریلاسیون دهلیزی
TIA گاهی اوقات می تواند یک علامت هشدار دهنده باشد که به زودی دچار سکته ایسکمیک خواهید شد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائمی مانند سکته مغزی داشتید، این موارد را دست کم نگیرید و هرچه سریعتر با مشاوره پزشکی تلفنی و یا اورژانس تماس بگیرید.
سکته هموراژیک
این نوع از سکته زمانی اتفاق می‌افتد که خونریزی در مغز به سلول‌های مجاور آسیب می‌رساند.
علل سکته مغزی هموراژیک
شایع ترین علل عبارتند از:
- فشار خون بالا
- جراحت
- اختلالات خونریزی
- مصرف کوکائین
- عروق خونی غیر طبیعی (AVM)
- آنوریسم (ناحیه ضعیف در رگ خونی که باز می‌شود)
انواع سکته هموراژیک
دو نوع سکته هموراژیک وجود دارد. نوع سکته هموراژیک بر اساس محل وقوع خونریزی متغیر است.
- خونریزی زیر عنکبوتیه: به این معنی است که در ناحیه بین مغز و جمجمه شما اتفاق افتاده است.
- خونریزی داخل مغزی: همانطور که مشخص است، خونریزی داخل مغز صورت گرفته است.
علائم سکته مغزی هموراژیک
علائم سکته مغزی هموراژیک معمولاً به تدریج طی چند دقیقه یا چند ساعت افزایش می‌یابد، اگرچه خونریزی زیر عنکبوتیه ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شود. ممکن است متوجه موارد زیر شوید:
- سردرد شدید: برخی افراد آن را بدترین سردردی که تا به حال داشته‌اند توصیف می‌کنند
- گیجی
- حالت تهوع یا استفراغ
- حساسیت به نور
- مشکلات بینایی
عوامل خطر سکته هموراژیک
در صورتی که موارد زیر را تجربه می‌کنید، ممکن است احتمال بروز سکته مغزی هموراژیک در شما افزایش یابد:
- بالای 65 سال سن دارند
- کلسترول بالا، فشار خون بالا یا دیابت دارید که تحت کنترل نیست
- چاق هستند
- در گذشته سکته کرده بود
- سابقه خانوادگی سکته مغزی داشته باشید
- دود
- غذاهای ناسالم خوردن
- ورزش نکردن
عوارض سکته مغزی هموراژیک
سکته مغزی هموراژیک ممکن است عوارضی مانند موارد زیر ایجاد کند:
- تشنج
- مشکلات حافظه و تفکر
- مشکلات قلبی
- مشکلات بلع و مشکل در خوردن و آشامیدن
- ناتوانی دائمی عصبی
سکته ساقه مغز
این نوع در ساقه مغز شما اتفاق می‌افتد. ممکن است هر دو طرف بدن را تحت تاثیر قرار دهد. اگر این اتفاق بیفتد شما در حالت “قفل” قرار می‌گیرید که نمی‌توانید صحبت کنید یا نواحی زیر گردن خود را حرکت کنید.
علائم سکته مغزی
تشخیص اینکه چه زمانی فردی دچار سکته مغزی شده است اغلب ممکن است سخت باشد. آنها ممکن است برخی علائم را بدون علامت مشخصه ضعف در یک طرف بدن داشته باشند. علائم سکته مغزی شامل موارد زیر است:
- سرگیجه و از دست دادن تعادل
- دوبینی
- لکنت زبان
- مشکل در عملکرد سیستم عصبی مرکزی مانند فشار خون و تنفس
- سندرم «قفل شده»: در این حالت شما فقط می‌توانید چشمان خود را حرکت دهید.
علل و عوامل خطر سکته ساقه مغز
علل عبارتند از:
- لخته شدن خون
- خونریزی‌ها
- آسیب به شریان به دلیل حرکات ناگهانی سر یا گردن (اینها نادر هستند)
عوامل خطر سکته ساقه مغز
عوامل خطر عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
- دیابت
- فیبریلاسیون دهلیزی
- بیماری قلبی
راه‌های درمان انواع سکته مغزی
از آنجایی که سکته‌های ایسکمیک و هموراژیک علل و اثرات متفاوتی بر بدن دارند، هر دو نیاز به درمان‌های مختلفی نیز دارند. تشخیص سریع به منظور کاهش آسیب مغزی و توانمندسازی پزشک برای درمان سکته مغزی با استفاده از روشی مناسب برای نوع سکنه مغزی مهم است. بخش‌های زیر گزینه‌های درمانی سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی هموراژیک و همچنین برخی نکات کلی توانبخشی برای هر دو نوع را پوشش می‌دهد.
سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک به دلیل انسداد یا باریک شدن عروق رخ می‌دهد. تمرکز درمان بر بازگرداندن جریان کافی خون به مغز است. درمان با مصرف داروهایی شروع می‌شود که لخته‌ها را می‌شکنند و از تشکیل لخته‌های دیگر جلوگیری می‌کنند. پزشک ممکن است داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین یا تزریق فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (TPA) را تجویز کند. TPA در حل کردن لخته ها بسیار موثر است. با این حال، تزریق باید ظرف 4.5 ساعت پس از شروع علائم سکته انجام شود.
اقدامات اورژانسی شامل تزریق TPA به طور مستقیم در شریان مغز یا استفاده از کاتتر برای برداشتن فیزیکی لخته است. تحقیقات در مورد مزایای این روش ها ادامه دارد. روش های دیگری نیز وجود دارد که جراحان می‌توانند برای کاهش خطر سکته مغزی یا TIA انجام دهند. برای مثال، اندارترکتومی کاروتید شامل باز کردن شریان کاروتید و برداشتن پلاک‌هایی است که امکان دارد بشکنند و به مغز بروند.
گزینه دیگر آنژیوپلاستی است. این روش بدین صورت است که جراح یک بالون کوچک را در داخل یک شریان باریک با استفاده از یک کاتتر باد می‌کند. پس از آن، آنها یک لوله توری یا یک استنت را در دهانه قرار می‌دهند. این کار از تنگ شدن مجدد شریان جلوگیری می‌کند.
سکته هموراژیک
نشت خون به مغز می‌تواند باعث سکته مغزی هموراژیک شود. درمان بر کنترل خونریزی و کاهش فشار روی مغز متمرکز است. درمان اغلب با مصرف داروهایی آغاز می‌شود که فشار را در مغز کاهش می‌دهند و فشار خون کلی را کنترل می‌کنند و همچنین از تشنج و هرگونه انقباض ناگهانی رگ‌های خونی جلوگیری می‌کنند.
اگر فردی از داروهای ضد انعقاد رقیق کننده خون یا داروهای ضد پلاکت مانند وارفارین یا کلوپیدوگرل استفاده کند، می‌تواند داروهایی برای مقابله با اثرات رقیق کننده‌های خون دریافت کند. جراحان قادر هستند برخی از مشکلات رگ‌های خونی را که منجر به سکته‌های هموراژیک شده یا امکان دارد منجر شوند، ترمیم کنند.
هنگامی که یک آنوریسم یا برآمدگی در رگ خونی که ممکن است ترکیده شود، باعث سکته هموراژیک می‌شود، جراح می‌تواند گیره‌های کوچکی را در پایه آنوریسم قرار دهد یا آن را با سیم پیچ‌های جداشدنی پر کند تا جریان خون را متوقف کرده و آنوریسم را کوچک کند. اگر خونریزی به دلیل AVM رخ دهد، جراح می‌تواند آن را حذف کند. AVM ها اتصالات بین شریان‌ها و سیاهرگ‌ها هستند که می‌توانند در معرض خطر خونریزی باشند.
توانبخشی
سکته مغزی یک رویداد بالقوه تغییر زندگی است که می‌تواند اثرات فیزیکی و عاطفی پایداری داشته باشد. بهبودی موفقیت‌آمیز پس از سکته مغزی اغلب شامل درمان‌ها و سیستم‌های حمایتی خاصی است، از جمله:
گفتار درمانی: این کار به مشکلات تولید یا درک گفتار کمک می‌کند. تمرین، تمدد اعصاب و تغییر سبک ارتباطی همگی می‌توانند برقراری ارتباط را آسان تر کنند.
فیزیوتراپی: این می‌تواند به فرد کمک کند تا حرکت و هماهنگی را دوباره بیاموزد. مهم است که فعال بمانید، حتی اگر این کار در ابتدا دشوار باشد.
کاردرمانی: این می‌تواند به فرد کمک کند توانایی خود را برای انجام فعالیت‌های روزانه مانند حمام کردن، آشپزی، لباس پوشیدن، خوردن، خواندن و نوشتن بهبود بخشد.
گروه‌های حمایتی: پیوستن به یک گروه حمایتی می‌تواند به فرد کمک کند تا با مشکلات رایج سلامت روانی که ممکن است پس از سکته مغزی رخ دهد، مانند افسردگی، کنار بیاید. بسیاری به اشتراک گذاشتن تجربیات مشترک و تبادل اطلاعات مفید می‌دانند.
حمایت دوستان و خانواده: دوستان نزدیک و اقوام باید سعی کنند پس از سکته مغزی، حمایت عملی و راحتی ارائه دهند. اینکه دوستان و خانواده بدانند چه کاری می‌توانند برای کمک انجام دهند بسیار مهم است.
توانبخشی بخش مهم و مداوم درمان سکته مغزی است. با کمک مناسب و حمایت عزیزان، بسته به شدت سکته مغزی، معمولاً بازیابی کیفیت زندگی عادی امکان پذیر است.
جلوگیری از بروز سکته مغزی
بهترین راه برای جلوگیری از سکته، رسیدگی به علل زمینه‌ای است. افراد می‌توانند با ایجاد تغییرات در سبک زندگی به این مهم دست یابند مانند:
- خوردن یک رژیم غذایی سالم
- حفظ وزن متوسط
- ورزش منظم
- نکشیدن تنباکو
- اجتناب از الکل، یا فقط نوشیدن متوسط
داشتن یک رژیم غذایی مغذی به معنای مصرف مقدار زیادی از موارد زیر است:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- غلات کامل
- آجیل
- دانه
- حبوبات
مطمئن شوید که مقدار گوشت قرمز و فرآوری شده در رژیم غذایی و همچنین کلسترول و چربی‌های اشباع شده را محدود کنید. همچنین، مصرف متوسط نمک برای حمایت از سطح فشار خون سالم. سایر اقداماتی که فرد می‌تواند برای کمک به کاهش خطر سکته مغزی انجام دهد عبارتند از:
- کنترل سطح فشار خون
- مدیریت دیابت
- دریافت درمان برای بیماری قلبی
علاوه بر ایجاد این تغییرات در شیوه زندگی، مصرف داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت نیز می‌تواند خطر ابتلا به سکته مغزی دیگر را کاهش دهد. انجام جراحی شریان قلب، شریان کاروتید یا آنوریسم مغزی نیز می‌تواند خطر سکته‌های مغزی اضافی را کاهش دهد، همانطور که برخی از گزینه‌های جراحی دیگر هنوز تحت بررسی هستند.
