انواع هپاتیت و راه های درمان آن
نوشته شده توسط سمانه نصیری
26 / 12 / 1399
هپاتیت به معنای التهاب کبد است و معمولا به دلیل عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود، اما علل دیگری مانند خودایمنی، مصرف برخی داروها، سموم و الکل باعث ایجاد چنین شرایطی می‌شوند. این مقاله تلاش می‌کند انواع بیماری‌های هپاتیت را بررسی کند، وضعیتی که تاثیرات منفی زیادی بر سلامت و در نتیجه عملکرد فرد دارند. با ما در ادامه مقاله همراه باشید.
فهرست مطالب
انواع هپاتیت ویروسی
انواع هپاتیت ویروسی کبد که به‌عنوان هپاتیت ویرال (viral) طبقه‌بندی می‌شوند، شامل هپاتیت A، B، C، D و E می‌شوند که عامل هر یک از آن‌ها، نوعی از ویروس‌های هپاتیتی هستند. هپاتیت A یک بیماری حاد و کوتاه‌مدت است، اما هپاتیت‌های B، C و D در بسیاری از موارد، مداوم و مزمن هستند. هپاتیت E نیز معمولا حاد است، اما به‌ویژه در زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد.
برای اینکه به تفاوت این بیماری‌ها بهتر آشنا شویم، دو کلمه را با هم بررسی می‌کنیم:
- بیماری حاد: بیماری‌هایی که به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و در مدت کوتاهی، اغلب چند روز یا چند هفته، طول می‌کشد.
- بیماری مزمن: وضعیت‌هایی که به تدریج ظاهر می‌شوند و در طولانی مدت (چند ماه یا چند سال) تشدید می‌شوند.
هپاتیت A
هپاتیت A (Hepatitis A) در اثر عفونت از طریق ویروس هپاتیت A (HAV) ایجاد می‌شود. این نوع هپاتیت معمولا با مصرف غذا یا آب آلوده به مدفوع فرد آلوده به هپاتیت A منتقل می‌شود. در بسیاری از موارد آلودگی به این ویروس در رستوران اتفاق می‌افتد. اگر فردی که در رستوران کار می‌کند، دستانش را بعد از دستشویی رفتن نشوید و سپس به غذا دست بزند و همچنین آلوده به این ویروس باشد، ویروس هپاتیت A به بدن او منتقل خواهد شد.
غذاها یا نوشیدنی‌هایی که از فروشگاه خریداری می‌شوند هم گاهی می‌توانند آلوده به ویروس باشد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از میوه و سبزیجات، غذاهای دریایی، یخ و آب. همچنین اگر بعد از تعویض پوشک نوزاد آلوده، دست‌ها شسته نشود، ممکن است به این ویروس آلوده شوید. این مسئله ممکن است در مهدکودک اتفاق بیفتد. علائم آلودگی به این ویروس عبارت‌اند از:
- حالت تهوع
- خستگی
- ادرار تیره
- استفراغ
- تب
- زردی
- بی‌اشتهایی
هپاتیت B
هپاتیت B (Hepatitis B) از طریق تماس با مایعات عفونی بدن مانند خون، ترشحات واژن یا منی که حاوی ویروس هپاتیت B (HBV) باشد، منتقل می‌شود. تزریق مواد، داشتن رابطه جنسی با فرد آلوده یا استفاده از تیغ مشترک با فرد آلوده، خطر ابتلا به هپاتیت B را افزایش می‌دهد.
همچنین، اگر فرد باردار و به هپاتیت B هم آلوده باشد، ممکن است بیماری را به فرزندانش هم منتقل کند. اگر فرزند، آلوده به ویروس به دنیا بیاید، لازم است در 12 ماه اول تولد، تحت درمان قرار گیرد. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) تخمین می‌زند که 350 میلیون نفر در سراسر جهان با این بیماری مزمن زندگی می‌کنند. علائم آلودگی به این ویروس عبارت‌اند از:
- ناراحتی
- خستگی
- بی‌اشتهایی
- بیماری خفیف
هپاتیت C
هپاتیت C (Hepatitis C) از ویروس هپاتیت C (HCV) ناشی می‌شود و از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن فرد آلوده و به‌طورمعمول از طریق استفاده از سوزن مشترک و تماس جنسی منتقل می‌شود. HCV یکی از رایج‌ترین عفونت‌های ویروسی قابل‌انتقال از طریق خون است.
همچنین اگر فرد باردار باشد امکان انتقال ویروس هپاتیت C به نوزاد هم وجود دارد. این ویروس از طریق غذا و آب و همچنین بوسیدن، در آغوش گرفتن، سرفه، عطسه و استفاده از ظروف غذاخوری مشترک منتقل نمی‌شود. 80 درصد از افرادی که به این ویروس مبتلا می‌شوند علائمی ندارند اما برخی دیگر ناراحتی، خستگی و بی‌اشتهایی را تجربه می‌کنند.
هپاتیت D
هپاتیت D (Hepatitis D) نیز که هپاتیت دلتا نامیده می‌شود، یک بیماری جدی کبدی است که توسط ویروس هپاتیت D (HDV) ایجاد می‌شود و مانند ویروس HBV است. HDV از طریق تماس مستقیم با خون آلوده منتقل می‌شود. هپاتیت D نوعی هپاتیت است که فقط همراه با عفونت هپاتیت B اتفاق می‌افتد. ویروس هپاتیت D بدون وجود هپاتیت B نمی‌تواند تکثیر شود. این بیماری نادر است. علائم آلودگی به این ویروس عبارت است از:
- ناراحتی
- خستگی
- بی‌اشتهایی
- بیماری خفیف
هپاتیت E
هپاتیت E (Hepatitis E) بیماری قابل‌انتقال از طریق آب است که توسط ویروس هپاتیت E (HEV) ایجاد می‌شود. هپاتیت E عمدتا در مناطقی یافت می‌شود که بهداشت در آن ضعیف است و معمولا درنتیجه بلع مواد موجود در مدفوع به دلیل آلودگی منبع آب اتفاق می‌افتد. اگرچه این بیماری در کشورهایی مثل ایالات‌متحده نادر است، اما بر طبق گزارش CDC، مواردی از هپاتیت E در خاورمیانه، آسیا، آمریکای مرکزی و آفریقا گزارش شده است. آلودگی به این ویروس بیماری خفیفی ایجاد می‌کند.
انواع هپاتیت غیرعفونی
هپاتیت‌های غیرعفونی شامل هپاتیت خودایمن و الکلی است. هنگامی‌که سیستم ایمنی بدن به کبد حمله کند، بیماری خودایمنی باعث هپاتیت می‌شود. هپاتیت خودایمنی اغلب منشا ژنتیکی دارد، اما عواملی مانند عفونت ویروسی یا مصرف دارو نیز ممکن است باعث تحریک این بیماری شوند. شایع‌ترین علائم آن عبارت‌اند از:
- خستگی
- زردی
- ناراحتی
- درد شکم
- درد مفصل
بااین‌حال، برخی از افراد ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکنند. هپاتیت الکلی زمانی شروع می‌شود که کبد به دلیل مصرف زیاد الکل قادر به تحمل سطح سموم در بدن نباشد.
تشخیص انواع هپاتیت
برای تشخیص هپاتیت، ابتدا پزشک شرح‌حال فرد را می‌گیرد تا عوامل خطر ابتلا به هپاتیت عفونی یا غیر عفونی را بررسی کند. در طول معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است به‌آرامی شکم بیمار را فشار دهد تا درد یا حساسیت او را ارزیابی کند. همچنین ممکن است پزشک اندازه کبد را بررسی کند. اگر پوست یا چشم‌های شما زرد است، پزشک در هنگام معاینه این موضوع را یادداشت می‌کند. دیگر روش‌هایی که پزشک از آن‌ها برای تشخیص انواع هپاتیت استفاده می‌کند عبارت‌اند از:
آزمایشات عملکرد کبد
در آزمایش عملکرد کبد از نمونه خون برای تعیین میزان کار آیی کبد استفاده می‌شود. نتایج غیرطبیعی این آزمایش ممکن است اولین نشانه برای وجود مشکل باشد، به‌خصوص اگر در معاینه فیزیکی هیچ نشانه‌ای از بیماری کبد دیده نشود. سطح بالای آنزیم کبد ممکن است نشان دهد که کبد تحت‌فشار است، آسیب‌دیده یا به‌درستی کار نمی‌کند.
سایر آزمایشات خون برای کبد
اگر آزمایش‌های عملکرد کبد غیرطبیعی باشد، پزشک احتمالا آزمایش‌های خون دیگری را برای تشخیص علت مشکل تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها می‌توانند ویروس‌های ایجادکننده هپاتیت را بررسی کنند. همچنین می‌توان از آن‌ها برای تشخیص آنتی‌بادی‌هایی که در شرایطی مانند هپاتیت خود ایمنی ایجاد می‌شوند استفاده کرد.
سونوگرافی کبد
سونوگرافی شکمی از امواج اولتراسوند برای ایجاد تصویری از اندام‌های داخل شکم استفاده می‌کند. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا کبد و اندام‌های اطراف آن را از نزدیک بررسی کند. برخی از علائم انواع هپاتیت در سونوگرافی عبارت‌اند از:
- وجود مایع در شکم
- آسیب یا بزرگ شدن کبد
- تومورهای کبدی
- ناهنجاری‌های کیسه صفرا
گاهی اوقات پانکراس در تصاویر سونوگرافی نیز ظاهر می‌شود. سونوگرافی می‌تواند یک آزمایش مفید در تعیین علت عملکرد غیرطبیعی کبد شما باشد.
نمونه‌برداری از کبد
نمونه‌برداری از کبد یک روش تهاجمی است که شامل برداشتن نمونه‌ای از بافت کبد توسط پزشک است. این کار از طریق وارد کردن سوزن به پوست انجام می‌شود و نیازی به جراحی ندارد. به‌طورمعمول، سونوگرافی در انجام نمونه‌برداری به پزشک کمک می‌کند. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا تعیین کند که عفونت یا التهاب چه تاثیری بر کبد گذاشته است. همچنین پزشک با این روش می‌تواند از نواحی غیرطبیعی کبد نمونه‌برداری کند.
درمان انواع هپاتیت
گزینه‌های درمان برای انواع هپاتیت متفاوت است و همچنین به حاد یا مزمن بودن بیماری بستگی دارد. در ادامه با درمان انواع هپاتیت آشنا می‌شوید.
هپاتیت A
هپاتیت A معمولا نیازی به درمان ندارد، زیرا این بیماری، کوتاه‌مدت است. اگر علائم باعث ناراحتی زیادی شود، ممکن است استراحت در رختخواب توصیه شود. اگر فرد دچار استفراغ یا اسهال شد، لازم است دستورالعمل‌های مربوط به آب‌رسانی و تغذیه توصیه‌شده توسط پزشک را دنبال کند. همچنین واکسن هپاتیت A برای پیشگیری از این عفونت در دسترس است.
هپاتیت B
هپاتیت حاد B به درمان خاصی نیاز ندارد. هپاتیت B مزمن با داروهای ضدویروسی درمان می‌شود. این نوع درمان می‌تواند پرهزینه باشد، زیرا باید چندین ماه یا چندین سال ادامه یابد. درمان هپاتیت B مزمن نیز نیاز به ارزیابی و نظارت پزشکی منظم دارد تا مشخص شود آیا ویروس به درمان پاسخ می‌دهد یا خیر. با واکسیناسیون می‌توان از هپاتیت B پیشگیری کرد.
هپاتیت C
از داروهای ضدویروسی برای درمان هر دو نوع حاد و مزمن هپاتیت C استفاده می‌شود. اگر فرد به هپاتیت C مزمن مبتلا شود، به‌طورمعمول با ترکیبی از داروهای ضدویروسی درمان می‌شود. همچنین ممکن است برای تعیین بهترین روش درمان به آزمایش‌های بیشتری نیاز باشد. البته اگر فرد در اثر هپاتیت C مزمن به سیروز یا بیماری کبدی مبتلا شود، ممکن است کاندید پیوند کبد باشد. در حال حاضر، هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد.
هپاتیت D
در حال حاضر هیچ داروی ضدویروسی برای درمان هپاتیت D وجود ندارد. طبق یک مطالعه، دارویی به نام آلفااینترفرون (alphainterferon) می‌تواند برای درمان هپاتیت D استفاده شود، اما فقط در حدود 25 تا 30% از افراد با این دارو بهبود پیدا می‌کنند. با واکسیناسیون هپاتیت B می‌توان از هپاتیت D نیز پیشگیری کرد، زیرا ابتلا به هپاتیت B برای ابتلا به هپاتیت D ضروری است.
هپاتیت E
در حال حاضر، هیچ روش درمانی خاصی برای هپاتیت E در دسترس نیست. ازآنجاکه این عفونت اغلب حاد است، معمولا به‌خودی‌خود برطرف می‌شود. اگر به این نوع عفونت مبتلا شوید اغلب به شما توصیه می‌شود استراحت کافی داشته باشید، مایعات زیادی بنوشید، مواد مغذی کافی دریافت کنید و از مصرف الکل خودداری کنید. بااین‌حال، زنان بارداری که به این عفونت مبتلا می‌شوند، نیاز به نظارت و مراقبت دقیق دارند.
هپاتیت خودایمنی
کورتیکواستروئیدها (corticosteroids)، مانند پردنیزون (prednisone) یا بودزونید (budesonide)، در درمان زودهنگام هپاتیت خود ایمنی بسیار مهم هستند. آن‌ها در حدود 80% افراد مبتلا به این بیماری را درمان می‌کنند. آزوتیوپرین (azathioprine)، دارویی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند، اغلب در درمان این بیماری گنجانده می‌شود. این دارو می‌تواند با یا بدون استروئید انجام شود. سایر داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند مایکوفنولات (mycophenolate)، تاکرولیموس (tacrolimus) و سیکلوسپورین (cyclosporine) نیز می‌توانند به‌عنوان جایگزین آزاتیوپرین برای درمان استفاده شوند.
پیشگیری از انواع هپاتیت
برای پیشگیری از انواع هپاتیت، رعایت بهداشت و همچنین واکسیناسیون اهمیت زیادی دارد؛ رعایت بهداشت یکی از راه‌های اصلی جلوگیری از ابتلا به هپاتیت A و E است. اگر به یک کشور درحال‌توسعه سفر می‌کنید، لازم است از موارد زیر اجتناب کنید:
- آب محلی
- یخی که از محیط بیرون تهیه می‌شود
- غذاهایی دریایی خام یا نپخته
- میوه و سبزیجات خام
همچنین، برای جلوگیری از انتقال هپاتیت B، C و D از طریق خون آلوده باید موارد زیر را مدنظر داشت:
- عدم استفاده از سوزن مشترک
- عدم استفاده از تیغ مشترک
- استفاده نکردن از مسواک شخص دیگر
- دست نزدن به خون ریخته‌شده
هپاتیت B و C همچنین می‌تواند از طریق رابطه جنسی منتقل شود. تمرین رابطه جنسی ایمن با استفاده از کاندوم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک کند.
واکسن‌های انواع هپاتیت
استفاده از واکسن عامل مهمی در پیشگیری از هپاتیت است. واکسیناسیون برای جلوگیری از پیشرفت هپاتیت A و B در دسترس است. در حال حاضر متخصصان در حال تولید واکسن علیه هپاتیت C هستند. واکسیناسیون هپاتیت E نیز فقط در چین وجود دارد.
عوارض انواع هپاتیت
هپاتیت مزمن B یا C اغلب می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری برای سلامتی شود. ازآنجاکه این ویروس کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، افراد مبتلا به هپاتیت B یا C مزمن در معرض خطر عوارض زیر هستند:
- بیماری مزمن کبدی
- سیروز
- سرطان کبد
هنگامی‌که کبد شما عملکرد طبیعی خود را ندارد، ممکن است نارسایی کبدی رخ دهد. عوارض نارسایی کبد عبارت‌اند از:
- اختلالات خونریزی
- آب‌آوردگی شکم
- افزایش فشارخون در رگ‌هایی که به کبد وارد می‌شوند، معروف به پرفشاری ورید باب
- نارسایی کلیه
- انسفالوپاتی کبدی که خستگی، از دست دادن حافظه و کاهش توانایی‌های ذهنی ناشی از تجمع سموم مانند آمونیاک را ایجاد می‌کند که بر عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد.
- سرطان هپاتوسلولار که نوعی سرطان کبد است
- مرگ
اگر فردی به هپاتیت B و C مبتلا است، توصیه می‌شود که از مصرف الکل خودداری شود، زیرا نوشیدن الکل می‌تواند بیماری و نارسایی کبدی را تسریع کند. برخی از مکمل‌ها و داروها نیز می‌توانند بر عملکرد کبد تاثیر بگذارند. اگر به هپاتیت B یا C مزمن مبتلا هستید، قبل از مصرف هر داروی جدید لازم است با پزشک مشورت کنید.
آزمایش هپاتیت در محل
به طور معمول بهتر است افراد سالیانه، چکاپ و غربالگری سالانه مردان و زنان را جدی بگیرند، اما برای انجام آزمایش هپاتیت می‌توانید درخواست خود را ثبت کنید تا نمونه‌گیری خونی در محل انجام شود و جواب آن در اسرع وقت برای شما ارسال شود.
