آزمایش غربالگری سه ماهه دوم
نوشته شده توسط مدیر سایت
02 / 07 / 1397
آزمایش غربالگری سه ماهه دوم بارداری به آزمایشی گفته می شود که شامل سونوگرافی سه ماهه دوم بارداری و آزمایش خون می باشد. آزمایش غربالگری سه ماهه دوم بارداری برای تشخیص نقص مادرزادی در جنین انجام می شود.
آزمایش غربالگری سه ماهه دوم بارداری معمولا در صورتی که در آزمایش غربالگری سه ماهه اول بارداری احتمال سقط جنین وجود داشته باشد توسط پزشک تجویز می شود. همچنین افرادی که آزمایش غربالگری بارداری سه ماهه اول را انجام نداده باشند این آزمایش را باید انجام دهند و یا درصورتی که پزشک آزمایش غربالگری یکپارچه یا ترتیبی برای فرد تجویز نماید، آزمایش غربالگری سه ماهه دوم بارداری انجام می شود. اگر آزمایش غربالگری بارداری سه ماهه دوم انجام گیرد و جواب آن مثبت باشد، فرد باردار باید آزمایش تشخیص آمنیوسنتز را انجام دهد در غیر این صورت احتمال اینکه جنین به نقص های مادر زادی مبتلا باشد کم است. اطلاعات کامل آزمایش غربالگری بارداری در ادامه ذکر می شود.
آمنیوسنتز( Amniocentesis) :
آزمایش آمنیوسنتز برای تشخیص مشکلات کروموزومی در سلول های جنین صورت میگیرد. آزمایش بدین صورت انجام می گیرد که پزشک یک سوزن از شکم به درون رحم با کنترل دقیق توسط سونوگرافی هم زمان، مقداری از مایع آمنیوتیک را از رحم خارج می کند. این مایع حاوی تعدادی از سلول های جنین می باشد و آزمایشگاه با بررسی آن می تواند اختلالات کروموزمی را تشخیص دهد. آزمایش مایع آمنیوتیک می تواند در تشخیص نقص های لولۀ عصبی نیز مورد استفاده قرار گیرد. آزمایش آمنیوسنتز را می توان از هفته های ۱۴ تا ۲۰ بارداری انجام داد، اما با توجه به قوانین ایران که اجازۀ ختم بارداری بعد از هفتۀ ۱۸ توسط پزشکی قانونی صادر نمی‌شود، بهتر است تا پیش از هفتۀ ۱۶ نسبت به انجام این آزمایش اقدام شود. با توجه به این که این آزمایش امکان تشخیص قطعی ناهنجاری ها را دارد، تنها ملاک برای ختم بارداری محسوب می شود.
آزمایش خون نشانگرهای چهارگانه:
با انجام این آزمایش خون میزان 4 ماده در خون مشخص می شود که عبارتند از : آلفافتوپروتئین(AFP) ، هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG)، استریول که بخشی از هورمون استروژن است و هورمون اینهیبینA(inhibin A).
پزشک با توجه به سن و شرایط خانم باردار به بررسی نتایج آزمایش می پردازد که احتمال بروز مشکل های خاص را در جنین مورد بررسی قرار دهد. آزمایش غربالگری سه ماهه دوم بارداری باید بین هفته های 15 تا 20 بارداری انجام شود اما بهترین زمان انجام این آزمایش قبل از هفته 17 بارداری می باشد.
چهار ماده ای که در غربالگری سه ماهه دوم بارداری اندازی گیری می شوند:
- آلفافتوپروتئین (AFP)
آلفافتوپروتئین یک انكوفتال پروتئین شبیه به آلبومین می باشد. این ماده ابتدا در كیسه زرده و سپس در كبد جنین سنتز خواهد شد. مقداری از آلفافتو-پروتئین سنتز شده به وسیله جفت (پس از عبور از سد خونی – جفتی) و به مقدار خیلی کم از طریق مایع آمنیون وارد گردش خون مادر می شود. میزان این ماده تا روز های آخر سه ماهه دوم بارداری (در هفته های 14 تا 20) بیشتر می شود و سپس رو به كاهش می رود و آلومین جایگزین آن می شود. در بارداری تاثیر پذیر از جنین های مبتلا به سندرم داون کاهش می یابد و در باز بودن مجرای لوله عصبی و دیواره شکمی ، مقدار آن بیشتر از حد انتظار است. علاوه بر این افزایش AFP در بارداری دوقلویی، باعث از دست رفتن جنین، اختلالات جفتی اعم از خونریزی (بویژه در مادرانی که از ابتدای بارداری لکه بینی دارند)، کوریوآنژیوما، التهاب پرزهای جفتی و هرگونه اختلال عروق جفت که موجب ریزش بیشتر AFP از طرف جنین به خون مادر می شود، نیز دیده خواهد شد. اگر این ماده بدون علت مشخصی افزایش یابد (AFP MoM >2.5) ، عوارض بارداری از قبیل خونریزی جفتی، اولیگوهیدرآمنیوس، مرگ جنینی، فشار خون حاملگی و زایمان زودرس را نیز افزایش می دهد. همچنین کاهش بدون علت این ماده نیز (AFP MoM >0.25) عوارضی همچون سقط ناگهانی، مرده زایی، زایمان زودرس و ماکروزومی را نیز افزایش می دهد.
- گونادوتروپین كوریونیک انسانی (hCG) :
هورمون گونادوتروپین کوریونیک انسانی(HCG) اولین فرآورده قابل اندازه‌گیری در آزمایش غربالگری بارداری می باشد و غلطت این ماده در هفته های اول بارداری روزانه حدودا دو برابر می شود و این ماده تا پایان دوره بارداری رو به كاهش می رود به طوری كــه در سه ماهه سوم بـارداری به حدود 10 هزارmlu/miمی‌رسد. هورمون گونادوتروپین کوریونیک انسانی در ابتدا از جسم زرد و سپس از سلول های سن سیتیوتروفوبلاست جفت سنتز می شود. طبق پژوهش های انجام شده در طی سال های اخیر ، هورمون hCG در خون جنین از اهمیت به سزایی در تكامل آدرنال و گونادهای جنین در سه ماهه دوم بارداری بر خوردار است. به گونه ای که این هورمون باعث بقای جسم زرد (برای ادامه تولید پروژسترون) می شود. اندازه گیری هورمون hCG در سه ماهه دوم بارداری ارزش تشخیصی بالاتری نسبت به free beta hCG برای سندرم داون دارد. افزایش بیش از انتظار این مارکر می تواند مطرح کننده کوریوکارسینوم، مول هیداتی فورم و یا حاملگی چندقلویی باشد. در اختلالات عروق جفتی و هیپوکسی جفت نیز می توان پرولیفراسیون (تکثیر) سلول های تروفوبلاست جفت و در نتیجه افزایش تولید hCG را شاهد بود.
- استریول غیر كونژوگه (uE3) :
دی هیدرو اپی آندروسترون سولفات (DHEA-SO4) تولیدی در آدرنال جنینی در کبد به شکل هیدروکسیله می باشد و سپس در جفت متابولیزه شده و به استریول غیر كونژوگه تبدیل شده و وارد گردش خون مادر می‌گردد. عمر آن در خون مادر 20 تا 30 دقیقه می باشد و این تركیب در كبد مادر با گلوكورونید كونژوگه شده و از طریق كلیه ها دفع خواهد شد. میزان استریول آزاد در طول دوره بارداری افزایش پیدا می کند و در زمان زایمان به حداکثر میزان خودش خواهد رسید. این ماده به عنوان شاخصی برای تعیین زمان زایمان مادر استفاده می شود؛ زیرا تقریبأ 4 هفته قبل از زایمان یک افزایش ناگهانی دارد. از آنجائیکه تمامی uE3 در خون مادر منشاء جنینی دارد، می توان به عنوان شاخصی از اختلالات کروموزومی مورد استفاده قرار گیرد.
- : Inhibin A
مولکول های Inhibin گلیکوپروتئین های دایمریکی هستند که دارای دو زنجیره آلفا و بتا می باشند. زنجیره آلفا در همه مشترک و وجود زنجیره بتای A و یا بتای B باعث نامگذاری Inhibin A و یا Inhibin B می شود.Inhibin A از تخمدان ها و جفت ترشح می شود و با افزایش سن بارداری مخصوصا در سه ماهه سوم بیشتر از جفت ترشح می شود. سطح آن در سه ماهه اول بارداری افزایش می یابد و در سه ماهه دوم رو به كاهش است و سپس در سه ماهه سوم مجدداً افزایش می یابد.اثر فیزیولوژیک آن در بارداری مشخص نیست ولی افزایش و یا کاهش آن با hCG تا حدود زیادی همخوانی داشته و علل افزایش hCG باعث افزایش DIA هم می شود.
