خشکی واژن
نوشته شده توسط مهدی یاری
01 / 04 / 1400
به طور معمول، دیواره‌های واژن با یک لایه نازک از مایع شفاف و روانی پوشیده شده است. هورمون استروژن به حفظ این مایعات کمک می‌کند و پوشش واژن را سالم، ضخیم و منعطف نگه می‌دارد. کاهش سطح استروژن میزان رطوبت موجود را کاهش می‌دهد. این اتفاق ممکن است در تمامی سنین (به دلایل مختلف) بروز دهد.
سطح استروژن اغلب به در هنگام زایمان و شیردهی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای سرطان، برداشتن تخمدان از طریق جراحی، مصرف داروهای ضد استروژن برای درمان فیبروم رحم یا آندومتریوز رخ می‌دهد.
با افزایش سن یک زن، تغییراتی در تولید هورمون‌ها ایجاد می‌شود که اغلب منجر به نازک شدن دیواره‌های واژن می‌شود. منظور از دیواره‌های نازک، وجود سلول‌های کمتری است که رطوبت ترشح می‌کنند. همین امر باعث بروز خشکی واژن می‌شود. تغییرات هورمونی شایع ترین علت خشکی واژن است، اما تنها دلیل آنها نیست. به عنوان مثال، یکی از رایج‌ترین علائم یائسگی، خشکی واژن است و از هر سه زن، یک نفر آنها این تغییزات را تجربه می‌کند.
برخی از افراد ممکن است این مورد را مشکل جزئی در نظر بگیرند. اما لازم است بدانید که کمبود رطوبت واژن و در نهایت خشکی واژن می‌تواند تأثیر بسزایی در زندگی جنسی شما بگذارد. خوشبختانه چندین روش درمانی برای رفع خشکی واژن در دسترس است.
فهرست مطالب
علائم خشکی واژن کدامند؟
خشکی واژن می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی در نواحی واژن و لگن شود. خشکی واژن همچنین می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:
- سوزش
- از دست دادن علاقه به رابطه جنسی
- درد در هنگام مقاربت
- خونریزی سبک پس از مقاربت
- درد
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) که از بین نمی‌روند یا دوباره (در مدت زمان کوتاهی) بروز می‌کنند
خارش یا سوزش واژن
اغلب زنانی که به خشکی واژن دچار می‌شوند، احساس خجالت و شرم را تجربه می‌کنند. همین امر باعث می‌شود که از بازگو کردن علائم خود با شریک زندگی و پزشک اجتناب کنند. اما باید در نظر داشت که به طور کلی، این وضعیت یک اتفاق معمول و طبیعی است که بسیاری از زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علت خشکی واژن
پایین آمدن سطح استروژن دلیل اصلی خشکی واژن است. زنان با افزایش سن شروع به تولید استروژن کمتری می‌کنند که همین مورد منجر به پایان قاعدگی در مدتی به نام پریمنوپوز می‌شود. با این حال، یائسگی تنها حالتی نیست که باعث کاهش تولید استروژن می‌شود. دلایل دیگر عبارتند از:
- شیر دادن
- سیگار کشیدن
- افسردگی
- استرس بیش از حد
- اختلالات سیستم ایمنی مانند سندرم شوگرن
- زایمان
- ورزش بسیار زیاد
- برخی از روش‌های درمانی سرطان مانند اشعه به لگن، هورمون درمانی یا شیمی درمانی
- برداشتن تخمدان از طریق جراحی
برخی از داروها همچنین می توانند ترشحات را در بدن کاهش دهند. دوش گرفتن مکرر نیز ممکن است باعث خشکی و تحریک شود. استفاده از برخی کرم‌ها و لوسیون‌ها روی ناحیه واژن از دیگر مواردی هستند که باعث بروز خشکی واژن می‌شوند.
چه موقع باید به دنبال کمک پزشکی باشیم؟
خشکی واژن به ندرت نشان دهنده یک بیماری جدی است. اما اگر ناراحتی بیش از چند روز طول کشید یا در هنگام رابطه جنسی احساس ناراحتی کردید، وقت آن رسیده که از پزشک کمک بگیرید. در صورت عدم درمان، خشکی واژن می‌تواند باعث ایجاد زخم یا ترک در بافت واژن شود.
اگر این عارضه با خونریزی شدید واژن همراه باشد، لازم است فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. در طول معاینه، پزشک ممکن است دیواره‌های واژن را بررسی کند و به دنبال پارگی یا نازک شدن پوست باشد. آنها همچنین ممکن است نمونه‌ای از ترشحات واژن را برای بررسی وجود باکتری‌های مضر بگیرند. علاوه بر این، آزمایشات هورمونی می‌تواند تشخیص دهد که فرد در دوره یائسگی است یا خیر.
تشخیص خشکی واژن
هرگونه سوزش، خارش یا ناراحتی در این ناحیه ارزش تماس با پزشک یا متخصص زنان را دارد. آنها درباره سلامتی و سابقه پزشکی بیمار سوالاتی را مطرح می‌کنند و متوجه می‌شوند که فرد چه مدت علائم داشته و چه عواملی باعث بدتر شدن یا بهتر شدن آنها می‌شود.
پزشک معاینه لگن را انجام می‌دهد و همانطور که گفته شد، از نظر وجود نازکی یا قرمزی واژن نیز بیمار را بررسی می‌کند. این معاینه به بیمار این امکان را می‌دهد تا سایر دلایل احتمالی از جمله عفونت واژن یا مجاری ادراری را رد کرد و یا در صورت وجود آنها برنامه درمانی زودهنگامی را در نظر گرفت. پزشک همچنین ممکن است با استفاده از سواب از سلول‌های دیواره واژن یا دهانه رحم به منظور انجام آزمایش پاپ اسمیر، نمونه‌گیری کند.
خشکی واژن چگونه درمان می‌شود؟
مواد روان کننده بدون نسخه بسیار زیادی وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد تا خشکی و ناراحتی را کاهش دهند. این روان کننده‌ها و کرم‌های مرطوب کننده همچنین می‌توانند pH واژن را تغییر داده و احتمال ابتلا به UTI را کاهش دهند.
زنان باید روان کننده‌ای را انتخاب کنند که مخصوص استفاده واژینال باشد. روان کننده باید دارای پایه آب باشد. آنها نباید حاوی عطر، عصاره‌های گیاهی یا رنگ مصنوعی باشند. زیرا این مواد می‌توانند باعث تحریک بیشتر واژن شوند. روان کننده‌هایی مانند ژل نفت و روغن معدنی می‌توانند به کاندوم لاتکس و دیافراگم‌های مورد استفاده در کنترل بارداری آسیب برسانند.
در برخی موارد، یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی درمان استروژن را به صورت قرص، کرم یا حلقه تجویز می‌کند که باعث آزاد شدن استروژن می‌شود. کرم‌ها و حلقه‌ها استروژن را به طور مستقیم به بافت‌ها آزاد می‌کنند. از آنجا که بسیاری از محصولات می‌توانند پوست ظریف واژن را تحریک کنند و خشکی واژن را افزایش دهند، لازم است در صورت ادامه وضعیت با پزشک مشورت کرد.
چگونه می‌توان از خشکی واژن جلوگیری کرد؟
- عدم استفاده از محصولات و فعالی‌های تحریک کننده مانند دوش مکرر
- عدم استفاده از کاندوم‌های حاوی nonoyxnol-9 یا N-9. این کاندوم‌ها ماده شیمیایی دارند که می‌تواند باعث خشکی واژن شود (مهم است که بدانید از تغییرات مربوط به سن یا خشکی واژن نمی‌توان جلوگیری کرد).
خشکی واژن و یائسگی
خشکی واژن می‌تواند برای بسیاری از زنان یائسه مشکل ساز شود. خشکی واژن علامت بارز سندرم دستگاه ادراری تناسلی یائسگی است که به واژینیت آتروفیک یا آتروفی واژن نیز معروف است. با این شرایط، بافت‌های واژن نازک‌تر شده و به راحتی تحریک می‌شوند . این حالت ناشی از کاهش طبیعی میزان استروژن بدن در دوران یائسگی است.
برای رفع خشکی واژن و مقاربت دردناک (دیس پارونیا) در دوره یائسگی، پزشک ممکن است استفاده از موارد زیر را توصیه کند:
- مرطوب کننده‌های واژن (K-Y Liquibeads، Replens و …) هر چند روز یکبار برای مرطوب سازی و سالم نگه داشتن بافت‌های واژن استفاده می‌شود.
- روان کننده‌های واژن (Astroglide ، Jo ، Sliquid و غیره)، در زمان فعالیت جنسی برای کاهش درد در هنگام مقاربت استفاده می‌شود.
- کرم، قرص یا حلقه استروژن واژن با دوز کم برای احیای مجدد بافت‌های واژن. (اگر بعد از مصرف و استفاده قرص‌ها یا وصله‌های هورمون درمانی سیستمیک، علائم مربوط به خشکی واژن ادامه بیایند، پزشک ممکن است درمان با استروژن واژن با دوز کم را توصیه کند. اگر فرد سرطان پستان داشته است، باید با پزشک خود در مورد خطرات استروژن درمانی واژن صحبت کند)
- اوسپمیفن (Osphena)، داروی تعدیل کننده گیرنده استروژن (SERM) دارویی که اغلب به صورت قرص مصرف می‌شود و برای درمان رابطه دردناک همراه با آتروفی واژن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو برای زنان مبتلا به سرطان پستان یا در معرض خطر سرطان پستان توصیه نمی‌شود.
- دهیدرواپیاندروسترون (DHEA)، به شکل شیاف واژینال درمانی است که ممکن است رابطه دردناک را در زنان یائسه کاهش دهد.
- فعالیت منظم جنسی یا تحریک واژن (با یا بدون شریک زندگی) همچنین به حفظ سلامت بافت واژن در زنان پس از یائسگی کمک می‌کند.
خشکی واژن و حساسیت
استفاده از برخی کرم‌ها، لوسیون‌ها و سایر محصولات آرایشی بهداشتی حساسیت‌زا است. اگرچه ممکن است بوی مطبوعی داشته باشند، اما محصولات بسیار معطر خشکی واژن را افزایش می‌دهند. علاوه بر خشکی واژن، ممکن است منجر به بروز واکنش‌های آلرژیک می‌شوند. این موارد عبارت‌اند از:
- شوینده‌های بسیار معطر یا نرم کننده‌هایی که برای شستن لباس‌های زیر استفاده می‌شوند
- لوسیون یا محصولات بسیار معطر
- دستمال توالت معطر
- صابون برای تمیز کردن واژن (اگرچه ترشحات درون واژن به خودی خود به تمیزنگه داشتن این ناحیه کمک می‌کند)
اگر بعد از استفاده از محصول جدید شروع به خشکی واژن کردید، استفاده از آن را قطع کنید.
خشکی واژن و قرص کنترل بارداری
به طور کلی، هر چیزی که سطح استروژن را تحت تأثیر قرار داده و کاهش می‌دهد، می‌تواند تا حدی باعث خشکی واژن شود. قرص ضد بارداری نیز از این قاعده مستثنی نیست. میزان خشکی واژنی که این اتفاق می‌افتد اغلب به دوز هورمون بستگی دارد.
به احتمال زیاد این اثر را با مصرف قرص کنترل باردرای تجربه خواهید کرد. این قرص‌ها از جمله سایر استروژن‌ها به عنوان وسیله‌ای برای جلوگیری از تخمک گذاری شناخته شده و باعث کاهش استروژن می‌شوند. اگر خشکی واژن به یک نگرانی اساسی تبدیل شود، ممکن است بتوانید در مورد گزینه‌های غیر هورمونی مانند دستگاه داخل رحمی مسی (IUD) با ارائه دهنده خود صحبت کنید.
مصرف داروهای ضدافسردگی و خشکی واژن
برخی از متداول‌ترین داروهای ضد افسردگی مانند بازدارنده‌های باز جذب سروتونین (SSRI) و داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، می‌توانند عوارض جنسی داشته باشند.
این داروها برای تغییر ارتباط بین سلول‌های عصبی و مغز طراحی شده‌اند. گرچه این داروها می‌تواند برای بهبود خلق و خو مفید باشد، اما در عین حال می‌تواند ارتباط از واژن به مغز را کند کند و در نتیجه خشکی واژن رخ دهد.
اثرات جنسی داروهای ضد افسردگی به میزان مصرف آنها مربوط است. هرچه دوز مصرفی بیشتر باشد، احتمال خشکی بیشتر است. در حالی که هرگز نباید فقط داروهای ضد افسردگی خود را متوقف کرد، می‌توان در مورد کاهش دوز بالقوه یا مصرف سایر داروهایی که عوارض جانبی جنسی ندارند با ارائه دهنده خود صحبت کنید.
مصرف داروهای آسم و خشکی واژن
برخی از داروهایی که برای درمان آسم استفاده می‌شوند، ضد کولینرژیک نامیده می‌شوند مانند ایپراتروپیوم بروماید (Atrovent) و تیوتروپیوم بروماید (Spiriva). این داروها مانع عمل انتقال دهنده عصبی استیل کولین می‌شوند که به شل شدن راه‌های هوایی کمک می‌کند. این مورد می‌تواند باعث خشکی بدن از جمله دهان و واژن شود.
اما با توجه به اینکه این داروها برای تنفس بیمار حیاتی هستند، نباید سعی کنید دوز آنها را بدون مشورت با پزشک داد. با ارائه دهنده خود در مورد راه‌های درمان یا کاهش عوارض جانبی صحبت کنید.
