آزمایش کم خونی
نوشته شده توسط مهدی یاری
19 / 03 / 1400
کم خونی هنگامی بروز می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز خون کمتر از حالت طبیعی و نرمال باشند. با استفاده از آزمایش کم خونی می‌توان به این عارضه پی برد و در سدد برطرف کردن آن برآمد. زیرا عدم درمان کم خونی می‌تواند منجر به بروز عوارض جبران ناپذیری شود. در آزمایش کم خونی، کاهش گلوبلو‌های قرمز خون به عنوان کاهش هموگلوبین یا هماتوکریت اشاره می‌شود.
لازم است بدانید، هموگلوبین پروتئین اصلی در گلبول‌های قرمز خون است و اکسیژن موردنیاز بدن را در سراسر بدن گردش داده و حمل می‌کند. در صورت بروز کم خونی، سطح هموگلوبین کاهش یافته و در صورت کم شدن بیش از حد آن که عدم اکسیژن رسانی به بافت‌های بدن را به دنبال دارد، ممکن است بافت‌ها یا اعضای بدن از کار بی‌افتند.
اشکال خاصی از کم خونی وجود دارد که برخی از آنها ژنتیکی و مادرزادی هستند. بدین معنا که ممکن است برخی از نوزادان در بدو تولد به آن مبتلا باشند. زنان همچنین به دلیل از دست دادن خون در دوران قاعدگی خود و خون رسانی بیشتر در دوران بارداری در معرض کم خونی ناشی از فقر آهن قرار دارند که یکی دیگر از انواع کم خونی است.
بزرگسالان مسن هم بیشتر در معرض خطر کم خونی قرار دارند زیرا احتمال ابتلا به بیماری کلیوی یا سایر بیماری‌های مزمن پزشکی در آنها بیشتر است. با این وجود، تمامی انواع کم خونی نگران کننده نیستند و در صورت پیشگیری و یا درمان زودهنگام برطرف خواهند شد.
فهرست مطالب
علائم کم خونی
علائم کم خونی می‌تواند آنقدر خفیف باشد که فرد متوجه آنها نشود. اما به طور کلی، علائم شایع کم خونی عبارت‌اند از:
- سرگیجه، سبکی سر یا احساسی شبیه به غش کردن و از هوش رفتن
- ضربان قلب سریع یا غیرمعمول
- سردرد
- درد از جمله در استخوان‌ها، سینه، شکم و مفاصل
- مشکلات مربوط به رشد برای کودکان و نوجوانان
- تنگی نفس
- پوستی رنگ پریده و یا مایل به زرد
- دست و پای سرد
- خستگی یا ضعف
علل انواع کم خونی و تشخیص آنها
بیش از 400 نوع کم خونی وجود دارد که به طورکلی به سه گروه تقسیم می‌شوند:
- کم خونی ناشی از، از دست دادن خون
- کم خونی ناشی از کاهش یا تولید معیوب گلبول‌های قرمز
- کم خونی ناشی از تخریب گلبول‌های قرمز خون
برای تشخیص کم خونی، پزشک اغلب از بیمار سوالاتی در خصوص سابقه پزشکی و خانوادگی وی می‌پرسد و بعد از معاینه فیزیکی، آزمایشاتی را تجویز می‌کند که به تشخیص و درمان کم خونی کمک می‌مند. برخی از این آزمایشات عبارت‌اند از:
- شمارش کامل خون (CBC)
از CBC برای شمارش تعداد سلول‌های خونی در نمونه خون فرد استفاده می‌شود. در ادامه بیشتر به بررسی این نوع از آزمایش کم خونی پرداخته شده است.
- آزمایشی برای تعیین اندازه و شکل گلبول‌های قرمز خون بیمار
برخی از گلبول‌های قرمز خون ممکن است از نظر اندازه، شکل و رنگ غیرمعمول بررسی شود.
آزمایش کم خونی CBC (شمارش کامل خون) چیست؟
شمارش کامل خون یا آزمایش خون CBC یک آزمایش آسان و بسیار رایج است که برای برخی اختلالات که می‌توانند بر سلامتی افراد تأثیر بگذارند، توسط پزشکان تجویز می‌شود. این آزمایش کم خونی تعیین می‌کند که آیا تعداد سلول‌های خونی بیمار افزایش یا کاهش یافته است. لازم است بدانید، محدوده طبیعی سلول‌های خونی افراد بسته به سن و جنسیت آنها متفاوت است. بدین ترتیب، نتیجه آزمایش کم خونی CBC محدوده طبیعی، سن و جنسیت بیمار را مشخص می‌کند. CBC همچنین می‌تواند به تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌ها از قبیل کم خونی و عفونت تا سرطان کمک کند.
سه نوع اساسی سلول‌های خونی
بررسی تغییرات در به وجود آمده در سلول‌های خون می‌تواند به پزشک کمک کند تا سلامت کلی بیمار را ارزیابی کرده و اختلالات را تشخیص دهد. این آزمایش کم خونی سه نوع سلول را مورد بررسی و اندازه‌گیری قرار می‌دهد.
- سلول‌های قرمز خون
گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را در سراسر بدن حمل کرده و دی اکسید کربن را از بین می‌برند. CBC دو جزء از سلول‌های قرمز خون را اندازه‌گیری می‌کند:
- هموگلوبین: پروتئین حامل اکسیژن
- هماتوکریت: درصد گلبول‌های قرمز خون
سطح پایین هموگلوبین و هماتوکریت اغلب نشانه کم خونی است، بیماری که در صورت کمبود آهن در خون اتفاق می‌افتد.
- گلبول‌های سفید خون
سلول‌های سفید خون به بدن کمک می‌کنند تا با عفونت مقابله کند.آزمایش کم خونی CBC تعداد و انواع گلبول‌های سفید خون در بدن را اندازه‌گیری می‌کند. افزایش یا کاهش غیرطبیعی تعداد یا انواع گلبول‌های سفید خون می‌تواند نشانه‌ای از عفونت، التهاب یا سرطان باشد.
- پلاکت
پلاکت‌ها به لخته شدن خون و کنترل خونریزی کمک می‌کنند. توقف خونریزی در هنگام بریدگی به علت وجود پلاکت‌ها است، به این دلیل که پلاکت‌ها وظیفه خود که لخته شدن خون در محل بریدگی است را انجام می‌دهند. هرگونه تغییر در سطح پلاکت می‌تواند افراد را در معرض خونریزی بیش از حد قرار دهد و همچنین ممکن است نشانه یک بیماری جدی باشد.
چه زمانی آزمایش کم خونی درخواست داده می‌شود؟
پزشک ممکن است CBC یا آزمایش کم خونی را به عنوان بخشی از یک معاینه معمول یا در صورت داشتن علائم غیر قابل توضیح مانند خونریزی یا کبودی تجویز کند. CBC می‌تواند در انجام موارد زیر به پزشک کمک کند.
ارزیابی کلی سلامت فرد: بسیاری از پزشکان این آزمایش را تجویز می‌کنند تا بتوانند از ابتدا وضعیت کلی فرد را بررسی کرده و از سلامت وی اطمینان حاصل کنند. به بیان ساده‌تر، این آزمایش به پزشکان این امکان را می‌دهد تا در صورت وجود هرگونه مشکل، آن را تشخیص دهند. اگر علائم غیرقابل توجیهی مانند ضعف، خستگی، تب، قرمزی، تورم، کبودی یا خونریزی مشاهده شود، پزشک ممکن است CBC را تجویز کند.
کنترل یک بیماری یا مشکل جدی: در صورت ابتلا به اختلالی که بر شمارش سلول‌های خونی تأثیر می‌گذارد، پزشک ممکن است به طور منظم CBC را تجویز کند تا وضعیت بیمار و بیماری را کنترل کند.
کنترل مراحل درمانی: برخی از درمان‌های پزشکی می‌توانند بر تعداد سلول‌های خونی بیمار تأثیر بگذارند و ممکن است به تجویز منظم آزمایش CBC نیاز باشد. پزشک قادر است براساس CBC، وضعیت جسمانی بیمار را ارزیابی کند و متوجه شود که درمان بیمار به چه صورت پیش می‌رود و همچنین پیشرفت یا پسرفت را مشاهده کند.
آماده شدن برای آزمایش کم خونی
قبل از انجام آزمایش بهتر است بیمار لباسی را به تن کند که به راحتی قادر به بالا زدن آستین آن باشد. این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی ندارد و بیمار می‌تواند قبل از آزمایش به طور معمول غذا مصرف کند و یا هرگونه نوشیدنی را بنوشد. با این حال، امکان دارد در برخی از شرایط خاص، پزشک آزمایش را برای ناشتا مشخص کند و یا از بیمار بخواهد که مدت مشخصی را ناشتا باشد.
در طول آزمایش کم خونی چه اتفاقی می‌افتد؟
در طول آزمایش، تکنسین آزمایشگاهی خون را از ورید دست (داخل آرنج یا پشت دست) می‌گیرد. این آزمایش فقط چند دقیقه طول خواهد کشید. تکنسین آزمایشگاهی ابتدا:
- پوست و محل نمونه‌گیری بیمار را با ضد عفونی کننده تمیز می‌کند.
- یک نوار الاستیک یا تورنیک را در اطراف بازو می‌بندد تا به تورم رگ کمک کند.
- یک سوزن در داخل ورید قرار داده و نمونه خون را در یک یا چند ویال جمع می‌کند
- نوار الاستیک را باز می‌کند.
- ناحیه را با باند می‌پوشاند تا خونریزی متوقف شود.
- نمونه خون را برچسب زده و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌کند.
آزمایش کم خونی عوارض موقت و جزئی از قبیل سبکی سر، سر گیجه، کبودی، تورم و … دارد که ظرف گذشت چند روز کاملا از بین خواهند رفت. نتایج CBC معمولا ظرف چند ساعت تا یک روز پس از آزمایش در دسترس هستند.
آزمایش کم خونی برای نوزادان
نمونه‌گیری در نوزادان از طریق پاشنه پا صورن می‌گیرد. خون مورد نظر در در یک ویال کوچک و یا روی یک کاغذ مخصوص جمع‌آوری شده و آزمایشگاه ارسال می‌شود.
تفسیر نتایج آزمایش کم خونی
تفسیر آزمایش خون بر اساس تعداد سلول‌های خونی افراد متفاوت خواهد بود. در اینجا نتایج طبیعی برای بزرگسالان وجود دارد، اما آزمایشگاه‌های مختلف طیق محدوده خاصی که در نظر دارند، ممکن است تغییرات جزئی ایجاد کنند:
گلبول قرمز
- در مردان: 4.32-5.72 میلیون سلول در میلی لیتر
- در زنان: 3.90-5.03 میلیون سلول در میلی لیتر
هموگلوبین
- در مردان: 135-175 گرم در لیتر
- در زنان: 120-155 گرم در لیتر
هماتوکریت
- در مردان: 38.8-50.0 درصد
- در زنان: 34.9-44.5 درصد
تعداد گلبول‌های سفید خون
- 3500 تا 10،500 سلول در میلی لیتر است
تعداد پلاکت
- 150،000 تا 450،000 / mcL
CBC همانند سایر آزمایشات یک آزمایش تشخیصی قطعی نیست. تعداد سلول‌های خونی خیلی زیاد یا خیلی کم می‌تواند نشانه انواع مختلفی از مشکلات یا بیماری‌های جدی باشد. برای تشخیص یک بیماری خاص، آزمایشات تخصصی لازم است. شرایطی که می‌تواند در CBC تداخل ایجاد کند و برای تائید نتیجه آزمایش نیاز به انجام دوباره آزمایش باشد، عبارت‌اند از:
- کمبود آهن یا ویتامین و مواد معدنی دیگر
- اختلالات خونریزی
- بیماری قلبی
- اختلالات خود ایمنی
- مشکلات مغز استخوان
- سرطان
- عفونت یا التهاب
- واکنش به دارو
اگر CBC سطح غیرطبیعی از گلبول‌ها را نشان دهد، ممکن است پزشک آزمایش خون دیگری را برای تأیید نتایج تجویز کند. آنها همچنین ممکن است آزمایشات دیگری را برای کمک به ارزیابی بیشتر وضعیت بیمار و تأیید تشخیص انجام دهند.در دنیای امروز توجه به شرایط نامناسب تغذیه ای، استفاده از کود های شیمیایی، عادات غلط زندگی، کم تحرکی و روزمرگی و همچنین استرس و دغدغه و هیجان های سنگین زندگی شهری ریسک بروز بسیاری از بیماری های خطرناک هرچند وقت یکبار باید آزمایش خون بدهیم تا از وضعیت جسمانی خود باخبر شویم.
