فیبروم رحم را چگونه شناسایی کنیم؟
نوشته شده توسط سمانه نصیری
05 / 11 / 1399
فیبروم رحم، شایع‌ترین تومور غیر سرطانی یا خوش‌خیم در افراد در سنین باروری است. فیبروم رحم به عنوان لیومیوم و میوم نیز شناخته میشود. بسیاری از افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند هیچ علائمی ندارند اما برخی ممکن است درد یا خونریزی یا هر دو را تجربه کنند. در ادامه مقاله با فیبروم رحم، علل، خطرات و راه‌های درمان آن آشنا می‌شوید.
فهرست مطالب
فیبروم رحم چیست؟
فیبروم رحم رشد غیر سرطانی رحم است که غالبا در سال‌های باروری بروز پیدا می‌کند. فیبروم رحم با افزایش خطر ابتلا به سرطان رحم ارتباطی ندارد و تقریبا هرگز به سرطان تبدیل نمی‌شود. اندازه فیبروم از یک جوانه که توسط چشم انسان غیرقابل تشخیص است تا توده‌های حجیم که می‌توانند رحم را بزرگ کنند و تغییر شکل دهند متفاوت است.
شما ممکن است چند فیبروم در رحم خود داشته باشید. در موارد شدید، فیبروم‌های متعدد می‌توانند رحم را آن‌قدر منبسط کنند که به قفسه سینه برسد و وزن فرد را افزایش دهد. بسیاری از خانم‌ها در طول زندگی خود فیبروم رحم دارند اما شاید هرگز متوجه آن نشوند زیرا این مسئله اغلب علائمی ندارد. پزشک ممکن است در طی معاینه لگن یا سونوگرافی در دوران بارداری، فیبروم را کشف کند.
انواع فیبروم رحم
طبقه‌بندی فیبروم به محل قرارگیری آن در رحم بستگی دارد. سه نوع اصلی فیبروم عبارت‌اند از:
- فیبروم داخل عضله رحم: این فیبروم‌ها در داخل دیواره عضلانی رحم رشد می‌کنند.
- فیبروم زیر مخاطی: این فیبروم‌ها در فضای باز رحم رشد می‌کنند.
- فیبروم‌های خارج رحمی: این نوع فیبروم رایج‌ترین فیبروم‌ها هستند.
برخی از فیبروم‌ها می‌توانند به فیبروم ساب موکوزال پدانکوله (pedunculated) تبدیل شوند، به این معنی که فیبروم دارای یک ساقه است که به رحم متصل میشود.
علائم فیبروم رحم
همان‌طور که مطرح شد بسیاری از زنانی که فیبروم دارند هیچ علائمی را مشاهده نمی‌کنند. علائم رحم بسته به مکان، اندازه و تعداد فیبروم‌ها متفاوت است. رایج‌ترین علائم فیبروم رحم در زنانی که نشانه‌های این بیماری را تجربه می‌کنند عبارت‌اند از:
- خونریزی شدید قاعدگی
- دوره‌های قاعدگی که بیش از یک هفته طول می‌کشد
- فشار یا درد لگن
- تکرر ادرار
- مشکل در تخلیه مثانه
- یبوست
- کمردرد یا پادرد
- ناراحتی یا احساس پری در قسمت تحتانی شکم، به ویژه در مواردی که فیبروم بزرگ است
- درد در هنگام فعالیت جنسی
برخی از افراد ممکن است مشکلات باروری مرتبط با فیبروم داشته باشند. فیبروم ممکن است در دوران بارداری و زایمان مشکلاتی ایجاد کند و احتمال نیاز به زایمان سزارین را افزایش می‌دهد. برخی منابع نشان می‌دهند که برداشتن فیبروم می‌تواند میزان لقاح و تولد زنده را بهبود بخشد، هرچند که در این مورد اختلاف نظر وجود دارد. اگر فیبروم بزرگ باشد، ممکن است در پایین شکم نیز افزایش وزن و تورم ایجاد شود.
چرا فیبروم رحم ایجاد میشود؟
پزشکان علت فیبروم رحم را نمی‌دانند، اما تحقیقات و تجربیات بالینی در ارتباط با دلایل ایجاد فیبروم رحم به عوامل زیر اشاره می‌کنند:
تغییرات ژنتیکی. بسیاری از فیبروم‌ها حاوی تغییراتی در ژن‌ها هستند که با ژن‌های موجود در سلول‌های عضلانی طبیعی رحم متفاوت است.
هورمون‌ها. به نظر می‌رسد استروژن و پروژسترون باعث رشد فیبروم می‌شوند. این دو، هورمون تحریک‌کننده رشد رحم در طول هر چرخه قاعدگی برای آماده سازی بدن برای بارداری هستند. فیبروم‌ها بیشتر از سلول‌های عضلانی طبیعی رحم، گیرنده‌های استروژن و پروژسترون دارند. آن‌ها پس از یائسگی به دلیل کاهش تولید هورمون در بدن، کاهش می‌یابند.
سایر عوامل رشدی. موادی که به بدن در حفظ بافت‌ها کمک می‌کنند، مانند فاکتور رشد شبه انسولین، ممکن است بر رشد فیبروم تاثیر بگذارند.
ماتریس خارج سلولی (ECM). ECM ماده‌ای است که سلول‌ها را مانند ملات بین آجر به هم می‌چسباند. در زمان ایجاد فیبروم رحم، ECM افزایش می‌یابد. ECM همچنین فاکتورهای رشد را ذخیره می‌کند و باعث ایجاد تغییرات بیولوژیکی در خود سلول‌ها میشود.
پزشکان معتقدند که فیبروم رحم از یک سلول بنیادی در بافت عضلانی صاف رحم (میومتر) ایجاد میشود. یک سلول منفرد به‌طور مکرر تقسیم میشود و درنهایت یک توده لاستیکی محکم و متمایز از بافت نزدیک خود ایجاد می‌کند. الگوی رشد فیبروم رحم متفاوت است، ممکن است به‌آرامی یا به سرعت رشد کنند یا ممکن است اندازه آن‌ها ثبات بماند.
برخی از فیبروم‌ها جهش رشد پیدا می‌کنند و برخی ممکن است خودبه‌خود کوچک شوند. بسیاری از فیبروم‌هایی که در دوران بارداری به وجود می‌آیند پس از بازگشت رحم به اندازه طبیعی، کوچک می‌شوند یا از بین می‌روند.
خطرات فیبروم رحم
اگرچه فیبروم رحم معمولا خطرناک نیست اما می‌تواند باعث ناراحتی شود و همچنین ممکن است منجر به عوارضی مانند کاهش گلبول‌های قرمز خون (کم‌خونی) گردد که درنهایت این مسئله باعث خستگی و از دست دادن خون زیاد میشود. به‌ندرت به علت از دست دادن بیش از حد خون، تزریق خون به فرد ضروری میشود. فیبروم‌های بزرگ می‌توانند منجر به تورم و ناراحتی در ناحیه تحتانی شکم شوند یا باعث یبوست یا حرکات دردناک روده شوند. برخی از افراد ممکن است درنتیجه فیبروم به عفونت‌های دستگاه ادراری مبتلا شوند.
از سوی دیگر، فیبروم معمولا در باردار شدن اختلالی ایجاد نمی‌کند. با این حال، این احتمال وجود دارد که فیبروم‌ها به خصوص فیبروم زیر مخاطی باعث ناباروری یا سقط‌جنین شوند. فیبروم‌ها همچنین ممکن است در برخی موارد خطر برخی از عوارض بارداری مانند جدا شدن جفت، محدودیت رشد جنین و زایمان زودرس را افزایش دهند.
راه‌های درمان فیبروم رحم
بیشتر فیبروم‌ها علائمی ایجاد نمی‌کنند و نیازی به درمان ندارند. در حقیقت، آن‌ها اغلب بعد از یائسگی کوچک می‌شوند یا از بین می‌روند. اگر فیبروم‌ها علائم ناخوشایندی ایجاد می‌کنند، درمان‌های پزشکی مختلفی می‌توانند به شما کمک کنند. پزشک ممکن است بسته به علائم و شدت آن‌ها و همچنین محل فیبروم، درمان‌های مختلفی را توصیه کند. در ادامه با راه‌های درمان فیبروم رحم آشنا می‌شوید.
داروهای مناسب برای درمان فیبروم رحم
اولین راهکار درمان فیبروم، دارو است. در ادامه به برخی از داروهای احتمالی برای فیبروم با جزئیات بیشتری پرداخته شده است.
1. آگونیست‌های GnRH
دارویی به نام آگونیست GnRH باعث میشود بدن استروژن و پروژسترون کمتری تولید کند. این امر باعث کوچک شدن فیبروم میشود. آگونیست‌های GnRH پس از پایان درمان، چرخه قاعدگی را بدون تاثیر بر باروری متوقف می‌کنند. آگونیست‌های GnRH می‌توانند علائمی مانند علائم یائسگی، از جمله گرگرفتگی، تعریق بیشتر، خشکی واژن و در بعضی موارد، افزایش خطر پوکی استخوان را به همراه داشته باشند.
آگونیست‌های GnRH فقط برای استفاده کوتاه مدت هستند. پزشک ممکن است این داروها را قبل از جراحی برای کوچک کردن فیبروم به شما بدهد. یک روش درمانی جدیدتری نیز وجود دارد که با استفاده از آنتاگونیست‌های GnRH انجام میشود.
2. داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، مانند ایبوپروفن، می‌توانند درد فیبروئید را کاهش دهند، اما خونریزی را کاهش نمی‌دهند.
3. روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری
روش‌های خوراکی پیشگیری از بارداری به تنظیم چرخه تخمک‌گذاری کمک می‌کنند و ممکن است به کاهش درد یا خونریزی در طول دوره‌های قاعدگی کمک کنند. دوز کم این داروها باعث می‌شوند که فیبروم رشد نکند. پزشک همچنین ممکن است استفاده از یک دستگاه داخل رحمی پروژسترون مانند میرنا (Mirena) یا آمپول‌های پروژسترونی مانند دپوپروورا (Depo-Provera) را به شما توصیه کند.
عمل جراحی برای درمان فیبروم رحم
فیبروم شدید ممکن است به گزینه‌های درمانی محافظه‌کارانه‌تر پاسخ ندهد. در این موارد، جراحی می‌تواند بهترین گزینه درمانی باشد. پزشک برای جراحی فیبروم از یکی از روش‌های زیر استفاده می‌کند.
1. هیسترکتومی (hysterectomy)
هیسترکتومی‌برداشتن جزئی یا کامل رحم است. این روش می‌تواند فیبروم بسیار بزرگ یا خونریزی بیش از حد را درمان کند. هیسترکتومی کامل می‌تواند از بازگشت فیبروم جلوگیری کند. اگر پزشک، تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی را نیز بردارد، تجربه برخی عوارض جانبی مانند کاهش میل جنسی و یائسگی زودرس انتظار می‌رود.
2. میومکتومی (myomectomy)
این عمل جراحی به منظور برداشتن فیبروم از دیواره عضلانی رحم انجام میشود و می‌تواند به افرادی که می‌خواهند بچه‌دار شوند کمک کند. ممکن است برای کسانی که فیبروم بزرگ یا فیبروم‌هایی دارند که در قسمت‌های خاصی از رحم قرار دارد این جراحی کمک‌کننده نباشد. پزشکان بالینی می‌توانند میومکتومی را از طریق هیستروسکوپی یا لاپاراسکوپی انجام دهند.
3. تخریب آندومتر (endometrial ablation)
اگر فیبروم نزدیک سطح داخلی رحم باشد، برداشتن پوشش رحم ممکن است کمک‌کننده باشد. تخریب آندومتر ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به فیبروم، جایگزینی موثر برای جراحی رحم باشد.
4. آمبولیزاسیون فیبروم رحم (uterine fibroid embolization)
قطع جریان خون در ناحیه باعث کوچک شدن فیبروم میشود. در این روش، پزشک با هدایت تصویربرداری اشعه ایکس از طریق فلوروسکوپی، یک ماده شیمیایی را از طریق کاتتر به عروق خون رسان فیبروم تزریق می‌کند. این روش علائم را تا 90٪ کاهش می‌دهد یا از بین می‌برد اما استفاده از آن در دوران بارداری یا برای کسانی که ممکن است مایل به بچه‌دار شدن باشند، مناسب نیست. همان‌طور که مطرح شد برطرف شدن علائم فیبروم، بسته به محل و اندازه فیبروم بسیار متفاوت است و آمبولیزاسیون فیبروم رحم، روش درمانی مناسبی برای همه انواع فیبروم‌ها نیست.
تغییر سبک زندگی در درمان فیبروم رحم
داشتن وزنی متوسط همراه با ورزش منظم و رعایت رژیم غذایی سالم ممکن است به داشتن سطح متوسط استروژن کمک کند که این امر می‌تواند منجر به کوچک شدن فیبروم شود.
همان‌طور که مطرح شد، فیبروم رحم یکی از بیماری‌های رایج در زنان است که در بیشتر موارد علائمی ندارد و درمان آن نیز ضروری نیست. با این حال، در صورتی که علائم شدیدی را تجربه می‌کنید لازم است بدانید درمان‌های مختلف پزشکی یا جراحی می‌توانند به تسکین درد و ناراحتی شما کمک کنند.
