احتمالا تا به حال نام آزمایش پاپ اسمیر (Pap Smear test) را شنیدهاید، تستی که به افتخار مبتکر و مبدع آن (Georgios Papanikolaou)، به این نام نامیده شده است و راهی است برای شناسایی زود هنگام بیماریهای رحمی، به خصوص سرطان دهانه رحم. این مقاله تلاشی است برای بررسی آزمایش پاپ اسمیر، از چگونگی انجام آن تا نحوه تفسیر این آزمایش. همینطور تلاش کردهایم به بسیاری از سوالات متداول مراجعه کنندگان در این زمینه پاسخ دهیم.
فهرست مطالب
اگر بخواهیم به زبانی ساده بگوییم، آزمایش پاپ اسمیر، یک روش اصلی برای شناسایی مراحل پیش سرطانی و سرطانی در دهانه رحم زنان و یا مقعد، در زنان و مردان است. در این آزمایش، بخشی از بافت سطحی (بافت پوششی و یا اپیتلیالی) دهانه رحم با دستگاه ویژهای که در ادامه توضیح داده شده است، برداشته میشود و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار میگیرد تا احتمال تغییرات سلولها، پیش از آنکه سرطانی شوند، بررسی شود.
ویروس HPV (Human PapillomaVirus) (زگیل تناسلی)، دلیل اصلی ایجاد سرطان دهانه رحم است. این ویروس، انواع بسیار متفاوتی دارد و برخی از آنها، ارتباط مستقیمی با ایجاد سرطان در سرویکس (گردن رحم)، واژن، مقعد و بیضه دارند. متاسفانه این ویروس، به میزان زیادی در مردان و زنانی که رابطه جنسی دارند، شایع است و در اغلب موارد، بدون علامت هستند.
برای انجام پاپ اسمیر، باید روی تخت مخصوص به پشت دراز بکشید و پاهای خود را از هم باز کنید. پزشک، وسیلهای به نام اسپکولوم (speculum) را داخل واژن میبرد تا دیواره رحم را باز نگه دارد و امکان دسترسی به دهانه رحم ایجاد شود. سپس نمونه کمی از سلولهای سطحی سرویکس را با وسایلی به نام اسپاتولا (spatula)، و یا اسپاتولا و برس مخصوص برمیدارد.
توصیه میشود، در حین انجام تست پاپ اسمیر، سعی کنید عضلات خود را شل کنید، آرام باشید و نفس عمیق بکشید. نمونهبرداری از دهانه رحم، معمولا کمتر از 5 دقیقه زمان نیاز دارد.
با توجه به نوع دستگاهی که وارد ابتدای گردن رحم میشود، جواب این سوال، بله است. اما این درد با توجه به گفته افرادی که آن را تجربه کردهاند، چندان زیاد نیست. البته آستانه تحمل درد هر فردی متفاوت است و اگر بخواهید میتوانید از پزشک خود بخواهید از بیحسی موضعی استفاده کند. در مواردی ممکن است، خونریزی کمی هم رخ بدهد که مساله مهمی نیست، اما اگر این خونریزی ادامه داشت، حتما باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
اگرچه در کشورهای مختلف، زمان انجام تست پاپ اسمیر، متفاوت است، اما به طور معمول پزشکان توصیه میکنند، هر سه سال یکبار این آزمایش تکرار شود. اما بهترین زمان وقتی تصمیم به انجام این کار گرفتید، همانطور که در شکل بالا نشان داده شده است، روزهای دهم تا 18 ام، قبل از دوران پریودی (قاعدگی) است. جدول زیر هم، زمان تکرار آزمایش پاپ اسمیر در گروههای سنی مختلف را نشان داده است:
سن | زمان انجام تست پاپ اسمیر |
کمتر از 21 سال | نیازی به انجام تست نیست |
21-29 سال | هر سه سال یکبار |
30-65 سال | هر سه سال یکبار و یا هر 5 سال یکبار همراه با انجام تست HPV |
65 سالگی و بالاتر | ممکن است دیگر نیازی به انجام این تست نباشد، اما برای عدم انجام آن باید با پزشک صحبت کنید.*** |
***زنانی که بالای 65 سال دارند و تست پاپ اسمیر آنها برای سه دوره گذشته نرمال بوده است، دیگر نیازی به انجام این تست ندارند.
قبل از پاسخ به این سوال، اجازه دهید، در چند جمله، با هیسترکتومی (Hysterectomy) بیشتر آشنا شویم: هیسترکتومی، نوعی جراحی برای برداشتن رحم است و به دلایل مختلفی در زنانی که به آن نیاز دارند، انجام میشود:
برای مثال در فیبروئید رحمی، که مشکلاتی مانند درد و خونریزی ایجاد میکند، یا در افتادگی رحم که سر رحم از موقعیت طبیعی خود، پایینتر میآید. همچنین در مواردی مانند سرطان دهانه رحم، سرطان تخمدان و سرطان رحم، باید هیسترکتومی انجام شود. بنابراین افرادی که هیسترکتومی انجام دادهاند، بسته به نوع جراحی انجام شده، ممکن است به تست پاپ اسمیر نیاز داشته باشند و یا انجام آن، برای آنها ضروری نباشد.
اگر هیسترکتومی به دلیل حضور سلولهای غیر طبیعی (سرطانی) در رحم و یا گردن آن بوده، احتمالا تا بهبودی کامل، نیاز به انجام این تست دارید. اما اگر به هر دلیلی کل دهانه رحم را جراحی کردهاید، دیگر نیازی به انجام این تست نیست.
پاپ اسمیر مقعدی، نوعی روش غربالگری برای سرطان مقعد است که هم مردان و هم زنان میتوانند انجام دهند. در این روش، تغییرات سلولهای مکعبی (دستهای از سلولهای پوششی) ناحیه مقعد مورد بررسی قرار میگیرد تا اگر سلولها در مراحل پیش سرطانی قرار داشتند، مراحل درمان آغاز شود. دلیل اصلی ایجاد سرطان مقعد هم ویروس هرپس تناسلی (HPV) است و شایعترین انواعی که این سرطان را ایجاد میکنند، نوع HPV16 و HPV18 هستند.
افرادی که مایلند در زمان بارداری، تست پاپ اسمیر دهند، باید بدانند، حالت ایمن برای انجام این آزمایش، در 24 هفته اول بارداری است. چرا که پس از آن، ممکن است این تست دردناک باشد. همچنین پس از زایمان، باید 12 هفته صبر کنید تا دقت انجام این تست، افزایش پیدا کند.
تا کنون، مطالب مربوط به زمان انجام پاپ اسمیر، نحوه انجام آن و دلیل و چرایی انجام پاپ اسمیر مورد بررسی قرار گرفت. اما بخش مهمی از سوالات کاربران، مربوط به تفسیر آزمایش پاپ اسمیر و مدت زمان جوابدهی این آزمایش است که در ادامه به آنها پرداختهایم:
کلپوسکوپی (colposcopy)، روشی برای نگاه نزدیکتر به نواحی غیرطبیعی از دهانه رحم است و از ابزاری با نور و بزرگنمایی بیشتر به نام کلپوسکوپ، برای بررسی این سلولها استفاده میشود. پزشک ممکن است از مقادیر اندکی سرکه استفاده روی دهانه رحم استفاده کند تا بافت این ناحیه، برجسته شود. اگر سلولهای غیر طبیعی وجود داشته باشد، دکتر بیوپسی هم انجام میدهد که نوعی برداشت از بافت دهانه رحم است تا سلولهای سرطان رحم را بررسی کند.
هر دو این اصطلاحات، تغییرات دهانه رحم را توصیف میکنند، اما در وضعیتهای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند. Squamous intraepithelial lesion (SIL)، برای توصیف نتایج تست پاپ اسمیر استفاده میشود. همانطور که قبلتر گفتیم، “squamous”، اشاره به انواعی از سلولها دارد که سطح دهانه رحم را میپوشانند. SIL، تشخیص دهنده مراحل پیش سرطانی و یا سرطانی سلولهای این ناحیه نیست. در واقع، پاپ تست، یک روش غربالگری است و در آن، میزان و شدت تغییرات سلولهای دهانه رحم، مشخص نمیشود و بیوپسی سرویکس، روشی است که برای مشخص کردن وضعیت سلولهای سرطانی و یا پیش سرطانی مورد نیاز است.
Cervical intraepithelial lesion (CIN)، گزارشی از نتایج بیوپسی سرویکس است؛ CIN، میزان واقعی تغییرات سلولهای گردن رحم را توصیف میکند و دارای سه درجه 1، 2 و 3 است. CIN 1 برای درجه تغییرات کم (low-grade or mild) است و معمولا درمانی روی آن انجام نمیشود. CIN 2، برای تغییرات moderate استفاده میشود. CIN 3، برای تغییرات شدیدتر (high-grade) استفاده میشود. تغییرات moderate تا شدید (severe dysplasia)، میتواند به سمت سرطانی شدن، پیش برود، به همین دلیل است که به آن، سلولهای پیش سرطانی میگویند.
معمولا اگر بخواهید این آزمایش را از طریق آزمایشگاه های آزمایش آنلاین انجام دهید، حدود 1 تا 3 هفته پس از انجام تست پاپ اسمیر، جواب آن مشخص میشود و شما باید نتیجه آن را با پزشک در میان بگذارید تا در صورتی که وضعیت شدیدی وجود دارد، مراحل بعدی معاینات انجام شود.
تعدادی از افراد این سوال را میپرسند که در حین انجام تست پاپ اسمیر، آیا امکان بررسی وضعیت HPV هم وجود دارد و یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید گفت، بله. البته توجه داشته باشید که تست HPV، آزمایش جداگانه ای است و شما میتوانید آن را در کنار پاپ اسمیر درخواست دهید تا از بافت نمونهبرداری شده برای بررسی تست HPV هم استفاده شود.