آزمایش کالپروتکتین calprotectin
نوشته شده توسط سمانه نصیری
12 / 12 / 1399
کالپروتکتین، پروتئینی است که توسط نوعی گلبول سفید خون به نام نوتروفیل آزاد می‌شود. هنگامی که التهاب در دستگاه گوارش (GI) وجود دارد، نوتروفیل‌ها به منطقه منتقل می‌شوند و کالپروکتین را آزاد می‌کنند و در نتیجه سطح مدفوع افزایش می‌یابد. این آزمایش میزان کالپروکتین موجود در مدفوع را به عنوان راهی برای تشخیص التهاب در روده‌ها اندازه گیری می‌کند.
التهاب روده با بیماری التهابی روده (IBD) و برخی عفونت‌های باکتریایی دستگاه گوارش همراه است، اما با بسیاری از اختلالات دیگر که بر عملکرد روده تأثیر می‌گذارد و علائم مشابهی ایجاد می‌کند، مرتبط نیست. از آزمایش کالپروتکتین می‌توان برای تمایز بین شرایط التهابی و غیر التهابی استفاده کرد.
IBD گروهی از اختلالات مزمن است که با بافت‌های ملتهب و آسیب دیده در پوشش دستگاه گوارش مشخص می‌شود. علت IBD مشخص نیست، اما تصور می‌شود که این بیماری‌ها ناشی از یک فرآیند خود ایمنی است که به دلیل سابقه ژنتیکی، یک بیماری ویروسی و یا یک عامل محیطی ایجاد شده است. شایع‌ترین بیماری‌های التهابی روده عبارتند از بیماری کرون (CD) و کولیت اولسروز (UC).
افراد مبتلا به IBD به طور معمول دچار بیماری‌های فعال هستند که با دوره بهبودی متناوب است. در طول بیماری، فرد ممکن است دچار حملات مکرر اسهال شدید یا خونی، درد شکم، کاهش وزن و تب شود. بعد از مدتی علائم اغلب فروکش می‌کنند. بسیاری از افراد ممکن است برای بهبودی دوره‌های طولانی‌تری را پشت سر بگذارند. آزمایش کالپروتکتین می‌تواند در نظارت بر فعالیت بیماری مفید باشد. این آزمایش برای IBD اختصاصی یا تشخیصی نیست، اما ممکن است برای تشخیص و ارزیابی میزان التهاب انجام شود.
چگونه آزمایش کالپروتکتین calprotectin انجام می‌شود؟
کالپروتکتین یک آزمایش مدفوع (نمونه‌گیری یا کشت مدفوع) است که برای تشخیص التهاب در روده‌ها استفاده می‌شود. به عنوان مثال، التهاب روده با برخی عفونت‌های باکتریایی و در افراد مبتلا به بیماری التهابی روده (IBD) با فعالیت و شدت بیماری مرتبط است. آزمایش کالپروتکتین تشخیصی نیست اما ممکن است برای تشخیص بین IBD و اختلالات غیر التهابی و برای نظارت بر شدت IBD استفاده شود.
یک پزشک متخصص ممکن است آزمایش کالپروتکتین را برای کمک به بررسی علت اسهال آبکی یا خونی مداوم فرد تجویز کند. آزمایش ممکن است همراه با سایر آزمایشات مدفوع مانند آزمایش کشت مدفوع برای تشخیص عفونت باکتریایی، آزمایش تخمک و انگل (O&P)، آزمایش گلبول سفید مدفوع و یا آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT) سفارش داده شود. اگر پزشک مشکوک به التهاب باشد، ممکن است آزمایش خون که التهاب را در بدن تشخیص می‌دهد، مانند پروتئین واکنشی C (CRP)، یا میزان رسوب گلبول قرمز (ESR) در صورت عدم وجود CRP، نیز تجویز شود. آزمایش هم برای کمک به تعیین علت علائم فرد انجام می‌شود و هم شرایط با علائم مشابه را رد می‌کند. این بدان معناست که بسته به دلایل مشکوک ممکن است آزمایش خون و مدفوع اضافی انجام شود.
ممکن است یک آزمایش کالپروتکتین برای کمک به تعیین اینکه آیا اندوسکوپی در صورتی که فرد مشکوک به IBD باشد، تجویز می‌شود. تشخیص IBD معمولاً با انجام آندوسکوپی (کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی) برای بررسی روده‌ها و با گرفتن نمونه بافتی کوچک (بیوپسی) برای ارزیابی التهاب و تغییرات ساختارهای بافتی تأیید می‌شود. این آزمایش تهاجمی است و در صورت عدم وجود التهاب، احتمال انجام آن کمتر است.
اگر فرد مبتلا به IBD علائمی را نشان دهد که باعث تشدید بیماری می‌شود، هم برای تشخیص فعالیت بیماری و هم برای کمک به ارزیابی شدت آن، ممکن است آزمایش کالپروتکتین تجویز شود. به عنوان مثال، اگر فردی دارای میزان نسبتاً بالایی از کالپروتکتین باشد، آزمایش ممکن است چند هفته بعد تکرار شود تا مشخص شود که آیا میزان متوسط آن افزایش یا کاهش یافته، به حالت عادی بازگشته است یا خیر.
چه زمانی آزمایش calprotectin کالپروتکتین تجویز می‌شود؟
هنگامی که فرد دارای علائمی است که التهاب دستگاه گوارش را نشان می‌دهد و هنگامی که پزشک می‌خواهد بین IBD و بیماری روده غیرالتهابی تمایز قائل شود، آزمایش کالپروتکین ممکن است انجام شود. علائم و نشانه‌های IBD در افراد مختلف و در طول زمان متفاوت است. آنها ممکن است شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشند:
- اسهال خونی یا آبکی
- گرفتگی یا درد شکم
- تب
- کاهش وزن
- خونریزی از رکتوم
- ضعف
آزمایش کالپروتکتین ممکن است زمانی انجام شود که پزشک مراقبت‌های بهداشتی بخواهد تعیین کند که آیا احتمال انجام آندوسکوپی (کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی) ضروری است یا خیر. هنگامی که فرد مبتلا به IBD تشخیص داده می‌شود، در صورت مشکوک شدن به تشدید بیماری، ممکن است آزمایش کالپروتکتین تجویز شود، هم برای تایید فعالیت بیماری و هم برای ارزیابی شدت آن.
نتیجه آزمایش کالپروتکتین calprotectin چه چیزی را نشان می‌دهد؟
افزایش سطح کالپروتکتین مدفوع فرد نشان می‌دهد که احتمالاً التهاب در روده وجود دارد اما محل یا علت آن را نشان نمی‌دهد. به طور کلی، درجه افزایش با شدت التهاب همراه است.
افزایش کلپروتکتین با IBD، همچنین با عفونت‌های باکتریایی، برخی عفونت‌های انگلی و سرطان روده بزرگ مشاهده می‌شود. آندوسکوپی (کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی) ممکن است به عنوان یک آزمایش پیگیری برای تعیین علت التهاب، علائم و نشانه‌ها استفاده شود. در افرادی که به تازگی با IBD تشخیص داده شده‌اند، غلظت کالپروتکتین ممکن است بسیار بالا باشد.
کالپروتکتین پایین به این معنی است که علائم و نشانه‌ها به احتمال زیاد به دلیل اختلال غیر التهابی روده است. نمونه‌هایی از این موارد شامل عفونت‌های ویروسی در دستگاه گوارش و سندرم روده تحریک پذیر (IBS) است. برخلاف IBD ، IBS باعث التهاب نمی‌شود. بلکه باعث درد و اسپاسم معده مانند گرفتگی همراه با اسهال و یا یبوست می‌شود. در افرادی که نتایج آزمایش کالپروتکتین پایینی دارند، اندوسکوپی کمتر مفید و قادر به تشخیص بیماری است.
سطح متوسط کالپروتکتین ممکن است نشان دهد که التهاب وجود دارد یا وضعیت فرد بدتر می‌شود. یک آزمایش کالپروتکتین که به صورت مکرر انجام می‌شود با نتیجه‌ای که هنوز به طور متوسط افزایش یافته یا شدت یافته است، احتمالاً نیاز به بررسی بیشتری دارد و ممکن است نیاز به آندوسکوپی داشته باشد.
هر چیزی که باعث التهاب در روده شود، می‌تواند باعث افزایش کالپروکتین مدفوع شود. با آسیب بافت روده‌ای و خونریزی که گاهی اوقات با استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن دیده می‌شود، کالپروتکتین افزایش می‌یابد.
کالپروکتین مربوط به یکی دیگر از آزمایش مدفوع، لاکتوفرین است. هر دو موادی هستند که توسط گلبول‌های سفید خون در مدفوع آزاد می‌شوند و با التهاب روده ارتباط دارند. در برخی موارد، کالپروتکتین حتی در صورت وجود التهاب (منفی کاذب) ممکن است کم باشد. این مورد بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود.
آیا آزمایش خون می‌تواند جایگزین آزمایش calprotectin کالپروکتین مدفوع شود؟
به طور کلی، خیر. آزمایشات خونی برای تشخیص التهاب (CRP ، ESR) وجود دارد، اما آنها اطلاعات مشابهی با آزمایش کالپروتکتین مدفوع در مورد التهاب دستگاه گوارش را ارائه نمی‌دهند.
- برای کاهش کالپروتکتین خود چه باید کرد؟
کالپروتکتین بازتابی از التهاب دستگاه گوارش است و تحت تأثیر تغییر شیوه زندگی قرار نمی‌گیرد. اگر به دلیل عفونت باشد، به احتمال زیاد با از بین رفتن عفونت به حالت عادی برمی‌گردد. اگر به دلیل بیماری التهابی روده باشد، با فعالیت بیماری بالا و پایین می‌رود. در موارد نادری که افزایش کالپروتکتین ناشی از درمان با داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) باشد، پس از قطع دارو احتمالاً به حالت عادی باز می‌گردد.
چقدر طول می‌کشد تا نتایج آزمایش کالپروتکتین calprotectin مشخص شود؟
این مورد بستگی به آزمایشگاهی دارد که آزمایش کالپروکتین را ارائه می‌دهد. این آزمایش تا حدودی تخصصی است و توسط همه آزمایشگاه‌ها ارائه نمی‌شود. نمونه شما به احتمال زیاد برای آزمایش به آزمایشگاه مرجع ارسال می‌شود و ممکن است چند روز طول بکشد تا نتایج در دسترس باشد.
