سرخچه یا روبلا (Rubella) ویروسی است که باعث عفونت میشود و معمولاً خفیف است و با تب و بثورات در صورت و گردن همراه است که بعد از آن به تنه و سایر اندامها گسترش یافته و پس از گذشت چند روز ناپدید میشود. این بیماری به عنوان سرخچه سه روزه نیز شناخته شده است. این عفونت بسیار مسری است اما خوشبختانه با واکسن قابل پیشگیری است. یکی از راههای تشخیص این عارضه استفاده از آزمایش سرخچه است که آنتی بادیهای سرخچه را در خون که توسط سیستم ایمنی بدن در پاسخ به ایمن سازی یا عفونت توسط ویروس سرخچه تولید میشود، شناسایی و اندازهگیری میکند. تشخیص بالینی سرخچه اغلب غیر قابل اعتماد است. بنابراین، موارد باید آزمایشگاهی تأیید شوند. آزمایش آنتی بادی رایجترین روش برای تأیید تشخیص سرخچه است.
ویروس سرخچه یا روبلا در اثر تماس با فرد آلوده از طریق سرفه و عطسه منتشر میشود. این عفونت میتواند علائمی مانند تب، بزرگ شدن غدد لنفاوی، آبریزش بینی، قرمزی چشم و درد مفاصل را ایجاد کند. علائم ممکن است به ویژه در کودکان به قدری کم باشد که مورد توجه قرار نگیرند و افراد اصلا متوجه نشوند که فرزندشان به بیماری ویروسی مبتلا هستند. در بیشتر افراد، سرخچه طی چند روز بدون هیچ گونه درمان پزشکی خاص از بین میرود و معمولاً دیگر مشکلی برای سلامتی آنها ایجاد نمیکند.
نگرانی اصلی در مورد عفونت سرخچه زمانی است که یک زن باردار برای اولین بار در سه ماه اول بارداری خود به آن مبتلا شود. زیرا نوزاد در حال رشد (جنین) در این زمان در برابر ویروس بسیار آسیب پذیر است. اگر سرخچه از مادری به نوزاد متولد نشده او منتقل شود، میتواند باعث سقط جنین، مرده زایی یا سندرم سرخچه مادرزادی (CRS) شود. علاوه بر این، این امکان وجود دارد که گروهی از نقایص مادرزادی جدی که به طور دائمی بر کودک تأثیر میگذارد را به دنبال داشته باشد.زنان باردار و زنانی که قصد باردار شدن را دارند، برای اطمینان از ایمنی بدن باید به طور مداوم از نظر آنتی بادی سرخچه مورد آزمایش قرار گیرند.
CRS یا سرخچه مادرزادی اغلب باعث ناتوانیهای ذهنی و رشدی، ناشنوایی، کدر شدن عدسی چشم (آب مروارید)، کوچک بودن غیرطبیعی سر، مشکلات کبدی و نقص قلب شود.
به دلیل پیامدهای شدید برای نوزادان متولد نشده، یک کمپین ملی در سال 1969 برای ایمنسازی همه کودکان در ایالات متحده و تلاش برای ریشه کن کردن عفونت سرخچه، ابتدا در ایالات متحده و سپس در سراسر جهان آغاز شد. واکسن سرخچه در یک واکسن ترکیبی به نام MMR وجود دارد که مخفف سرخک، اوریون و سرخچه است. همه کودکان باید دو دوز MMR دریافت کنند. دوز اول در سن 12-15 ماهگی و دوز دوم در سن 4-6 سالگی است.
البته وکسیناسیون بدین معنی نیست که این ویروس کاملا ریشه کن شده است زیرا افرادی که از کشورهای دیگر سفر میکنند، آن را مجدد به سایر نقاط منتقل میکنند اما خبر خوب اینکه، در حال حاضر قابل کنترل است.
یک نمونه خون از ورید بازوی بزرگسالان یا از پاشنه پا یا بند ناف نوزاد تازه متولد شده گرفته میشود. برای انجام این آزمایش به هیچ گونه آمادگی قبلی نیاز نیست.
آزمایش سرخچه برای تشخیص آنتی بادی در خون که در پاسخ به عفونت یا ایمن سازی سرخچه ایجاد شده، استفاده میشود. از آزمایش سرخچه میتوان برای موارد زیر نیز استفاده کرد:
آزمایش سرخچه ممکن است برای افرادی که باردار هستند، باردار نیستند و افرادی که علائمی دارند که پزشک معالج را مشکوک به عفونت سرخچه کرده است نیز تجویز میشود. همچنین ممکن است برای نوزاد تازه متولد شدهای که به آلوده شدن در دوره بارداری مشکوک است یا دارای تقایص مادرزادی است، این آزمایش تجویز شود.
دو نوع آنتی بادی سرخچه وجود دارد که آزمایشات آنها را به عنوان IgM و IgG تشخیص میدهند:
اولین نوع که پس از مواجهه با ویروس در خون ایجاد میشود، آنتی بادی IgM سرخچه است. سطح این پروتئین طی حدود 7 تا 10 روز پس از عفونت در خون افزایش یافته و به اوج خود میرسد و سپس طی چند هفته آینده کاهش مییابد ، مگر در نوزاد تازه آلوده که ممکن است برای چند ماه تا یک سال در آن تشخیص داده شود.
ظاهر شدن آنتی بادی IgG سرخچه اندکی نسبت به IgM طول میکشد، اما پس از ظاهر شدن برای مدت طولانی در جریان خون باقی میماند و از آن در برابر عفونت مجدد محافظت میکند. وجود آنتی بادی IgM سرخچه در خون نشانگر وجود عفونت است در حالی که وجود آنتی بادی IgG ممکن است نشان دهنده عفونت سرخچه در گذشته است، یا نشان میدهد که واکسن سرخچه (واکسن سرخک، اوریون، سرخچه) تزریق شده و به اندازه کافی محافظت بدن را تامین میکند.
آزمایش IgM سرخچه تستی استاندارد است که برای تشخیص سریع سرخچه استفاده میشود. تشخیص افزایش IgG سرخچه در نمونههای خون جمع آوری شده هنگامی که فرد به شدت بیمار است و سپس با شروع بهبودی فرد (مرحله نقاهت) میتواند برای تأیید عفونت مورد استفاده قرار گیرد.
از آنجا که آنتیبادیهای سرخچه مدتی پس از آلوده شدن به ظاهر میشوند و ممکن است طول بکشد، آزمایشها ممکن است پس از روز 5 بیماری (IgM) و 7-21 روز پس از اولین نمونه (IgG) تکرار شوند تا بررسی شود که آیا سطح آنتی بادی قابل تشخیص است (در صورت عدم وجود در ابتدا) ) و همچنین تعیین میشود که آیا سطوح با گذشت زمان افزایش مییابد یا کاهش می یابد.
از آنجایی که علائم سرخچه ممکن است با علائم سایر بیماریها مشابه باشند،بعد از مشاوره پزشکی پزشک متخصص برای تأیید تشخیص باید آزمایشات را تجویز کند. بثورات معمولاً 12-23 روز پس از تماس با فرد آلوده شروع میشود. فرد معمولاً حدود یک هفته قبل از مشاهده بثورات و 1-2 هفته بعد از آن عفونی است و بیماری به شدت مسری است. نوزادی که در دوران بارداری آلوده شده است ممکن است برای چند ماه آلوده باقی بماند.
کودک یا بزرگسال
در یک بزرگسال یا کودک، عدم وجود آنتی بادی IgG سرخچه به این معنی است که فرد احتمالاً در معرض ویروس سرخچه قرار نگرفته یا واکسینه نشده و در مقابل آن محافظت نمیشود.
وجود آنتی بادی IgG نشان دهنده سابقه قرار گرفتن در معرض ویروس یا واکسیناسیون در گذشته است و نشان میدهد فرد آزمایش شده باید از ویروس سرخچه مصون باشد.
وجود آنتی بادی IgM ، با یا بدون آنتی بادی IgG ، در یک کودک یا بزرگسال نشان دهنده عفونت اخیر با ویروس سرخچه است.
تازه متولد شده
وجود آنتی بادی IgG، در یک نوزاد بدین معنی است که آنتی بادی IgG مادر در رحم به کودک منتقل شده است و این آنتی بادیها ممکن است از کودک در برابر عفونت سرخچه محافظت کنند، البته به این نکته باید توجه داشت که در سطح این آنتی بادیها در سه ماهگی باید چهار تا هشت برابر کاهش یافته و در سن 6 تا 12 ماهگی کاملا از بین برود.
وجود آنتی بادی IgM در یک نوزاد تازه متولد شده نشان میدهد که کودک در دوران بارداری آلوده شده است زیرا آنتی بادی IgM مادر از طریق بند ناف به کودک منتقل نمیشود.
با این وجود ممکن است نتایج آزمایشات انجام شده کاذب نیز باشند. بدین صورت که فرد به ویروس دیگری آلوده شده باشد که علائم و موارد ایجاد شده در بدن با علائم سرخچه مشابه هستند و یا ویروس مورد نظر به پروتئینهای دیگر خون واکنش نشان میدهند. در این حالت به منظور بررسی بیشتر، آزمایشات ویگری توسط پزشک تجویز میشوند.
احتمال منفی کاذب نیز برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند وجود دارد. به عنوان مثال، افرادی که آزمایش ایدز داده اند و دارای ویروس اچ آی وی هستند یا دارویی مصرف میکنند که سیستم ایمنی بدن آنها را سرکوب کرده و حتی در اثر آلوده شده به ویروس سرخچه، بدن قادر به تولید آنتی بادی کافی برای نشان دادن در آزمایش نباشد.
نوزادان نمیتوانند آنتی بادی IgM را از مادران خود دریافت کنند، بنابراین اگر نوزاد تازه متولد شده آزمایش مثبت داشته باشد، آنها قبل یا درست پس از تولد آلوده شدهاند. آنتی بادی IgG مادر ممکن است از کودک وی در دوران بارداری و تا چند ماه پس از تولد محافظت کند.