آزمایش هماتوکریت که به عنوان HCT در آزمایش خون نیز شناخته میشود، درصد گلبولهای قرمز خون در کل حجم خون را مورد بررسی قرار میدهد. همانطور که میدانید، گلبولهای قرمز برای سلامتی تمامی افراد حیاتی هستند. آنها را میتوان به عنوان سیستم حمل و نقل خون تصور کنید که اکسیژن و مواد مغذی را به نقاط مختلف بدن منتقل میکنند. بدین خاطر است که بدن انسانها برای سالم ماندن به نسبت مناسبی از گلبولهای قرمز نیاز دارد. بنابراین، در صورتی که خیال میکنید گلبولهای قرمز خون شما بسیار کم یا زیاد هستند، باید در اسرع وقت با پزشک مشورت کرده تا آزمایش GCT را تجویز کند.
آزمایش هماتوکریت میتواند به پزشک کمک کند تا بیماریهای خاص را در افراد تشخیص دهد و یا واکنش و عملکرد بدن نسبت به یک درمان خاص را بررسی کرده و تشخیص دهد. به طور کلی، به دلایل مختلفی میتوان این تست را درخواست داد، اما بیشتر اوقات برای آزمایش در خصوص موارد زیر استفاده میشود:
اگر پزشک آزمایش کامل شمارش خون (CBC) را انجام دهد، آزمایش هماتوکریت نیز در آن گنجانده میشود. سایر آزمایشات در CBC، شمارش هموگلوبین و رتیکولوسیت است. پزشک نتایج کلی آزمایش خون را بررسی میکند تا به درک صحیحی از تعداد گلبولهای قرمز خون بیمار برسد.
ابتدا نمونه خونی از بیمار گرفته شده و سپس به منظور بررسی به آزمایشگاه ارسال میشود.
نمونه خون
یک ارائه دهنده خدمات پزشکی برای آزمایش هماتوکریت به یک نمونه خون نیاز دارد. این خون را میتوان از نوک انگشت و یا از ورید بازو گرفت. اگر آزمایش هماتوکریت بخشی از CBC باشد، یک تکنسین آزمایشگاهی خون را از ورید (به طور معمول از داخل آرنج یا از پشت دست) میگیرد. تکنسین سطح پوست بیمار را با یک ماده ضد عفونی کننده تمیز کرده و یک نوار الاستیک یا تورنیکت را در اطراف بازو قرار میدهد تا به تورم رگ و سهولت خونگیری کمک کند.
سپس یک سوزن در ورید قرار داده شده و نمونه خون را در یک یا چند ویال جمع میکنند. تکنسین برای جلوگیری از خونریزی، نوار الاستیک را برداشته و منطقه موردنظر را با یک باند میپوشاند. آزمایش خون ممکن است کمی ناخوشایند باشد. وقتی سوزن پوست بیمار را سوراخ میکند، وی ممکن است احساس خارش یا درد داشته باشید. برخی از افراد همچنین با دیدن خون احساس ضعف و یا سبکی سر میکنند.
همچنین بیمار ممکن است کبودی جزئی را تجربه کند که ظزف چند روز برطرف خواهد شد. این تست فقط چند دقیقه طول خواهد کشید و بیمار میتوانید بعد از پایان آزمایش فعالیتهای روزمره خود را از سر بگیرد.
در آزمایشگاه، هماتوکریت با استفاده از سانتریفیوژ ارزیابی میشود. سانترفیوژ دستگاهی است که با سرعت زیاد میچرخد و باعث جدا شدن محتوای خون میشود. متخصص آزمایشگاه یک داروی ضد انعقاد ویژه به نمونه خون اضافه میکند تا خون لخته نشود. هنگامی که لوله آزمایش از سانتریفیوژ خارج شود، محتوای آن به سه دسته تقسیم میشود:
هر یک از اجزا در بخش متفاوتی از لوله قرار میگیرند و گلبولهای قرمز خون به پایین لوله منتقل میشوند. سپس گلبول های قرمز با یک مرجع مقایسه شده که نشان میدهد چه میزانی از خون را تشکیل میدهند.
در حالی که آزمایشگاهی که نمونه خون را آزمایش و ارزیابی میکند ممکن است دامنه و محدودههای خاص خود را داشته باشد، اما محدودههای عمومی پذیرفته شده برای هماتوکریت به جنسیت و سن بیمار بستگی دارد. دامنههای معمول و طبیعی به شرح زیر است:
كودكان 15 ساله و كمتر مجموعه محدودهای جداگانه دارند، زیرا با افزایش سن میزان هماتوكریت آنها به سرعت تغییر میكند. آزمایشگاهی که نتایج را تجزیه و تحلیل میکند، محدوده طبیعی هماتوکریت برای کودک در یک سن مشخص را تعیین میکند. اگر سطح HCT در آزمایش خون خیلی کم یا خیلی زیاد باشد، میتواند مشکلات مختلفی را نشان دهد. برخی از عواملی وجود دارد که معمولاً باعث بالا رفتن یا کاهش سطح هماتوکریت غیر طبیعی میشوند:
پزشکان از آنچه ممکن است به طور بالقوه نتایج آزمایش را مختل کند، آگاه هستند و هنگام بررسی نتایج، آنها را در نظر خواهند گرفت. اگر پزشک احساس کند که ممکن است نتایج تحت تأثیر کمبود خون قرار گرفته است و یا هر عاملی نتیجه آزمایش را تحت تاثیر قرار داده است، ممکن است از بیمار بخواهد که آزمایش را در زمان دیگری انجام دهد.
سطح پایین هماتوکریت ممکن است نشانهای از موارد زیر باشد:
تجربه برخی علائم ممکن است نشان دهنده نیاز فرد به آزمایش هماتوکریت و بالا بودن هماتوکریت باشد. اگر فردی علائم زیر را دارد، باید با پزشک خود درمورد انجام دادن آزمایش هماتوکریت صحبت کنید. سطح بالای هماتوکریت میتواند نشان دهنده موارد زیر باشد:
اگر آزمایش هماتوکریت انجام شود و سطح هماتوکریت بالا باشد، این بدان معنی است که تعداد گلبولهای قرمز خون بیش از حد طبیعی است. سطح بالای هماتوکریت میتواند مواردی که در زیر آمدهاند را نشان دهد:
داشتن مقادیر غیر طبیعی و بالای گلبولهای قرمز لزوماً به این معنی نیست که فرد یکی از بیماریهای ذکر شده در بالا را دارد. سطح بالای هماتوکریت میتواند به این معنی باشد که فرد ممکن است یک بیماری جدی مانند بیماری قلبی داشته باشد، اما پزشک آزمایشهای دیگری را برای اطمینان از تشخیص صحیح انجام میدهد.
آزمایش هماتوکریت با هیچ عارضه جانبی یا خطری همراه نیست. ممکن است در محلی که خون گرفته میشود تنها مقداری خونریزی یا کبودی تجربه شود. اگر تورم یا خونریزی در عرض چند دقیقه بعد از فشار وارد شده بر محل نمونهگیری متوقف نشد، به پزشک اطلاع دهید.
در طی آزمایش هماتوکریت HCT ، نمونه خون توسط متخصص و یا تکنسین آزمایشگاه گرفته میشود. همانطور که اشاره شد، گرفتن خون ممکن است ناراحت کننده باشد، اما بیشتر افراد فقط در هنگام وارد شدن سوزن به داخل ورید، اندکی احساس خارش یا ناراحتی میکنند. اگر نیاز به انجام آزمایش هماتوکریت است و فرد میداند که ممکن است دچار سبکی سر شود، توصیه میشود که در هنگام خونگیری دراز بکشد و حتما به فرد متخصص اطلاع دهد.