آزمایش زمان نسبی ترومبوپلاستین PTT

نوشته شده توسط سمانه نصیری
12 / 12 / 1399

آزمایش PTT یا زمان ترومبوپلاستین جزئی (PTT ؛ همچنین به عنوان زمان فعال شدن ترومبوپلاستین جزئی (aPTT) شناخته می‌شود) یک آزمایش غربالگری است که به ارزیابی توانایی فرد در ایجاد مناسب لخته خون کمک می‌کند. تعداد ثانیه‌های لازم برای تشکیل لخته در نمونه خون پس از افزودن مواد (معرف‌ها) اندازه‌گیری می‌شود. آزمایش PTT میزان و عملکرد برخی پروتئین‌ها در خون را که عوامل انعقادی یا لخته شدن نامیده می‌شوند و بخش مهمی از تشکیل لخته خون هستند، ارزیابی می‌کند.

هنگامی که بافت (های) بدن یا دیواره عروق خونی آسیب می‌بینند، خونریزی رخ می‌دهد و فرایندی به نام هموستاز آغاز می‌شود. تکه‌های سلولی کوچک به نام پلاکت می‌چسبند و سپس در محل آسیب تجمع می‌یابند. در همان زمان، فرایندی به نام آبشار انعقاد آغاز می‌شود و عوامل انعقادی در یک فرآیند گام به گام فعال می‌شوند. از طریق واکنش‌های آبشار، رشته‌هایی به نام فیبرین تشکیل می‌شوند و به یک شبکه متصل می‌شوند که به محل آسیب می‌چسبد و آن را تثبیت می‌کند. این یک لخته خون پایدار برای بستن صدمات رگ‌های خونی ایجاد می‌کند، که از دست دادن خون اضافی جلوگیری می‌کند و به مناطق آسیب دیده زمان می‌دهد تا التیام یابند.

هر قسمت از این فرآیند هموستاتیک باید به درستی عمل کند و به مقدار کافی برای تشکیل طبیعی لخته خون وجود داشته باشد. اگر مقدار یک یا چند عامل بسیار کم باشد، یا اگر عوامل نتوانند کار خود را به درستی انجام دهند، ممکن است یک لخته پایدار ایجاد نشود و خونریزی ادامه یابد.

با آزمایش PTT ، نتیجه شما با یک فاصله زمانی طبیعی (مرجع) برای زمان انعقاد مقایسه می‌شود. هنگامی که لخته شدن PTT شما بیش از حد معمول طول می‌کشد، PTT “طولانی” در نظر گرفته می‌شود.

هنگامی که از PTT برای بررسی خونریزی یا لخته شدن یا رد خونریزی یا بیماری لخته شدن (به عنوان مثال، ارزیابی قبل از عمل) استفاده می‌شود، اغلب همراه با زمان پروترومبین (PT) تجویز می‌شود. یک پزشک متخصص نتایج هر دو آزمایش را برای رد یا تائید و تعیین علت خونریزی یا اختلال لخته شدن ارزیابی می‌کند.

اکنون قابل درک است که آزمایش‌های انعقادی مانند آزمایش PT و PTT بر اساس آنچه در محیط آزمایش به طور مصنوعی اتفاق می‌افتد (in vitro) است و بنابراین؛ لزوماً آنچه را که واقعاً در بدن (in vivo) اتفاق می‌افتد منعکس نمی‌کند. با این وجود، می‌توان از آنها برای ارزیابی اجزای خاصی از سیستم هموستاز استفاده کرد. آزمایش‌های PTT و PT هر کدام عوامل انعقادی را که بخشی از گروه‌های مختلف مسیرهای واکنش شیمیایی در آبشار هستند، به نام مسیرهای ذاتی، بیرونی و مشترک ارزیابی می‌کنند.

PTT برای ارزیابی عوامل انعقادی XII ، XI ، IX ، VIII ، X ، V ، II (پروترومبین) و I (فیبرینوژن) و همچنین prekallikrein (PK) و کینینوژن با وزن مولکولی بالا (HK) استفاده می‌شود.
یک آزمایش PT عوامل انعقادی VII ، X ، V ، II و I (فیبرینوژن) را ارزیابی می‌کند.

چگونه آزمایش PTT استفاده می‌شود؟

PTT در درجه اول برای بررسی خونریزی یا لخته شدن بی‌دلیل خون استفاده می‌شود. ممکن است به همراه زمان پروترومبین (PT/INR) برای ارزیابی فرایندی که بدن برای تشکیل لخته خون برای کمک به توقف خونریزی استفاده می‌کند، نیز از طرف پزشک تجویز شود. این آزمایشات معمولاً نقطه شروع برای بررسی خونریزی زیاد یا اختلالات انعقادی هستند.

با ارزیابی نتایج این دو آزمایش، پزشک متخصص می‌تواند سرنخ‌هایی را در مورد وجود خونریزی یا اختلال لخته شدن بدست آورد. آزمایش PTT و PT تشخیصی نیستند اما معمولاً اطلاعاتی در مورد اینکه آیا ممکن است به آزمایشات بیشتری نیاز باشد یا خیر، ارائه می‌دهند. برخی از نمونه‌های استفاده از آزمایش PTT عبارتند از:

برای شناسایی کمبود فاکتور انعقادی ؛ اگر PTT طولانی شود، می‌توان مطالعات بیشتری را انجام داد تا مشخص شود چه عوامل انعقادی ممکن است کم و یا ناکارآمد باشند یا اینکه مشخص شود آیا آنتی بادی علیه فاکتور انعقادی (معروف به مهار کننده عامل خاص) در خون وجود دارد یا خیر.
برای تشخیص اتوآنتی بادی‌های غیر اختصاصی (آنتی بادی‌های ضد فسفولیپید)، مانند ضد انعقاد لوپوس. این موارد با دوره‌های لخته شدن و سقط مکرر همراه است. به همین دلیل، آزمایش PTT ممکن است به عنوان بخشی از پانل اختلالات انعقادی برای کمک به بررسی سقط مکرر یا تشخیص سندرم آنتی فسفولیپید (APS) انجام شود. ممکن است از نوعی PTT به نام PTT حساس به LA برای این منظور استفاده شود.
برای نظارت بر درمان ضد انعقاد هپارین استاندارد (بدون تراکم، UF) ؛ با این حال، برخی از آزمایشگاه‌ها از آزمایش ضد Xa برای نظارت بر درمان هپارین استفاده می‌کنند. هپارین یک داروی ضد انعقاد است که به صورت داخل وریدی (IV) یا تزریقی برای جلوگیری و درمان لخته شدن خون (آمبولی و ترومبوآمبولی) تجویز می‌شود. هنگامی که هپارین برای اهداف درمانی تجویز می‌شود، باید تحت نظارت دقیق قرار گیرد. در صورت مصرف بیش از حد، فرد تحت درمان ممکن است خونریزی بیش از حد داشته باشد. در صورت کم بودن، فرد تحت درمان ممکن است به لخته شدن خون ادامه دهد.

بر اساس شرح حال دقیق بیماران، آزمایشPTT و PT گاهی قبل از جراحی برنامه ریزی شده یا سایر روش‌های تهاجمی به صورت انتخابی برای غربالگری گرایش‌های احتمالی خونریزی انجام می‌شوند.

چه زمانی آزمایش PTT تجویز می‌شود؟

PTT ممکن است همراه با سایر آزمایشات مانند آزمایشPT دستور داده شود اگر موارد زیر را دارید:

خونریزی بدون دلیل یا کبودی آسان
لخته شدن خون در رگ یا شریان
یک بیماری حاد مانند انعقاد منتشر داخل عروقی (DIC) که ممکن است باعث خونریزی و لخته شدن شود زیرا عوامل انعقادی به سرعت مصرف می‌شوند
یک بیماری مزمن مانند بیماری کبد که ممکن است بر لخته شدن تأثیر بگذارد

آزمایشPTT همچنین ممکن است برای موارد زیر نیز دستور داده شود:

به عنوان بخشی از ارزیابی داروهای ضد انعقاد لوپوس، آنتی بادی‌های ضد کاردیولیپین و سندرم آنتی فسفولیپید، هنگامی که شما دچار لخته خون شده‌اید یا هنگامی که یک زن سقط مکرر داشته است.
هنگامی که از درمان با هپارین به درمان طولانی مدت با وارفارین (کومادین) منتقل می‌شوید، این دو با هم تداخل دارند و هر دو PTT و PT تحت نظر قرار می‌گیرند تا زمانی که ثبات پیدا کنید.
هنگامی که یک عمل جراحی را برنامه ریزی کرده‌اید؛ ممکن است قبل از عمل آزمایش PTT داشته باشید. هنگامی که جراحی خطر از دست دادن خون را افزایش می‌دهد و یا سابقه بالینی خونریزی دارید، مانند خونریزی مکرر یا بیش از حد بینی و کبودی آسان، که ممکن است نشان دهنده وجود اختلال خونریزی باشد.

نتایج آزمایش PTT چه چیزی را نشان می‌دهد؟

این آزمایش به شما می‌گوید چند ثانیه طول می‌کشد تا خون شما لخته شود. محدوده طبیعی سطح آزمایش PTTدر آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت است، بنابراین با پزشک خود مشورت کنید تا به شما در درک معنای اعداد و ارقام خود کمک کند. معمولاً نتایج را در عرض چند ساعت یا یک روز دریافت می‌کنید، اما با این وجود بستگی به آزمایشگاه شما دارد.

میزان معمولی برای زمان نسبی ترومبوپلاستین، 60 تا 70 ثانیه است. همچنین یک آزمایش PTT (aPTT) فعال وجود دارد که همان زمان را اندازه می‌گیرد، اما آنها ماده‌ای را به خون شما اضافه می‌کنند تا سریعتر لخته شود.

اگر آزمایش را به دلیل مصرف هپارین انجام می‎دهید، ممکن است نتایج آزمایش PTT شما بیشتر از 120 تا 140 ثانیه و aPTT شما 60 تا 80 ثانیه باشد.

PTT که طولانی‌تر از حد معمول است اغلب یه علت یکی از موارد زیر است:

شرایط زمینه‌ای که باعث سطوح پایین عوامل لخته شدن می‌شود، مانند:

بیماری کبدی: اکثر عوامل انعقادی توسط کبد تولید می‌شوند، بنابراین بیماری کبدی ممکن است باعث طولانی شدن PT و PTT شود. با این حال، احتمال طولانی شدن PT بیشتر از PTT است.
کمبود ویتامین K: ویتامین K برای تشکیل چندین عامل انعقادی ضروری است. کمبود ویتامین K به ندرت اتفاق می‌افتد اما ممکن است ناشی از رژیم غذایی بسیار ضعیف، اختلالات سوء جذب یا استفاده طولانی مدت از برخی آنتی بیوتیک‌ها باشد. احتمال طولانی شدن PT بیشتر از PTT است.

فاکتورهای ارثی که کمتر منجر به انعقاد خون می‌شوند:

بیماری فون ویلبراند (vWD) شایع ترین اختلال خونریزی ارثی است و به دلیل کاهش فاکتور فون ویلبراند بر عملکرد پلاکت‌ها تأثیر می‌گذارد. PTT در بیشتر موارد طبیعی است اما در vWD شدید می‌تواند طولانی شود.
هموفیلی A و هموفیلی B (بیماری کریسمس) دو اختلال خونریزی ارثی دیگر هستند که به ترتیب ناشی از کاهش عوامل VIII و IX هستند.
کمبود سایر عوامل انعقادی، مانند عوامل XII و XI. کمبود XI ممکن است باعث خونریزی غیرطبیعی شود، اما کمبود XII با خطر خونریزی در بدن همراه نیست.
یک مهار کننده غیر اختصاصی مانند ضد انعقاد لوپوس: این یک آنتی بادی خودکار (آنتی بادی آنتی فسفولیپید) است که با PTT تداخل دارد زیرا موادی به نام فسفولیپیدها را که در PTT استفاده می‌شود، هدف قرار می‌دهد. اگرچه آنها می‌توانند نتیجه PTT را طولانی کنند، اما در بدن با لخته شدن بیش از حد همراه هستند. فردی که این آنتی بادی‌ها را تولید می‌کند ممکن است در معرض خطر لخته شدن خون باشد.
یک مهار کننده خاص: اگرچه نسبتاً نادر است، اما آنتی بادی‌هایی هستند که به طور خاص عوامل انعقادی را هدف قرار می‌دهند (معروف به مهار کننده‌های عامل) و بر نحوه عملکرد آنها تأثیر می‌گذارد. به عنوان نمونه می‌توان به آنتی بادی اشاره کرد که عامل VIII را هدف قرار می‌دهد. مهار کننده‌های خاص می‌توانند باعث خونریزی شدید شوند.
هپارین: یک ضد انعقاد است و PTT را طولانی می‌کند یا به عنوان آلوده کننده نمونه یا به عنوان بخشی از درمان ضد انعقاد محسوب می‌شوند. برای درمان ضد انعقاد، PTT هدف اغلب حدود 1.5 تا 2.5 برابر بیشتر از سطح پیش درمانی فرد است. PTT هنوز برای نظارت بر درمان استاندارد هپارین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان ضد انعقاد وارفارین (Coumadin®) – PTT برای نظارت بر درمان با وارفارین استفاده نمی‌شود، اما PTT ممکن است توسط وارفارین در دوز بالا طولانی شود. به طور معمول، زمان پروترومبین/نسبت نرمال شده بین المللی (PT/INR) برای نظارت بر درمان با وارفارین استفاده می‌شود.
سایر داروهای ضد انعقاد: درمان ضد انعقاد با مهار کننده مستقیم ترومبین (به عنوان مثال، آرگاتروبان، دبیگاتران) یا مهار کننده مستقیم عامل Xa (به عنوان مثال، ریواروکسابان، آپیکسابان)

سطوح طولانی مدت PTT همچنین ممکن است با انواع خاصی از سرطان خون، خونریزی زیاد در زنان باردار قبل یا بعد از زایمان یا سقط مکرر دیده شود.

نتایج PTT اغلب با نتایج PT در تعیین شرایطی که ممکن است وجود داشته باشد تفسیر می‌شود.

در طول آزمایش PTT چه اتفاقی می افتد؟

یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی با استفاده از یک سوزن کوچک نمونه خونی را از رگ بازوی شما می‌گیرد. پس از قرار دادن سوزن، مقدار کمی خون در لوله آزمایش یا ویال جمع آوری می‌شود. وقتی سوزن داخل یا بیرون می‌رود ممکن است کمی احساس سوزش کنید. این معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.

چگونه برای آزمایش PTT آماده شوم؟

برای آماده شدن هیچ چیز خاصی لازم نیست انجام دهید. پزشک خود را در مورد هرگونه دارو، گیاهان، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای بدون نسخه، با نسخه یا داروهای غیرقانونی، مطلع کنید. بسیاری از داروهای رایج مانند رقیق کننده خون، آسپرین و آنتی هیستامین‌ها ممکن است بر نتایج آزمایش PTT تأثیر بگذارند.

آیا آزمایش PTT خطری دارد؟

خطر بسیار کمی برای انجام این آزمایش خون وجود دارد. ممکن است در نقطه‌ای که سوزن در آن قرار داده شده‌اند احساس درد یا کبودی جزئی داشته باشید، اما اکثر علائم به سرعت از بین می‌روند.

آیا همزمان با آزمایش PTT، آزمایش‌های دیگری نیز خواهم داشت؟

بستگی به این دارد که پزشک شما به دنبال چه چیزی است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد چگونگی لخته شدن خون، ممکن است آزمایش‌های دیگری که در ادامه آمده‌اند نیز تجویز شوند: