وجود علایم مشکوک به بالا یا پایین بودن سطح آهن بدن
اندازه گیری ظرفیت ذخیره ای آهن بدن
این تست معمولا همراه با آزمایش آهن خون (Iron) و ظرفیت تام اتصال آهن (TIBC) به منظور ارزیابی شدت فقر آهن یا افزایش آهن خون انجام می شود.
در موارد مشکوک به هموکروماتوز، تست فریتین در کنار آزمایشات ترانسفرین، آهن خون (Iron) ظرفیت تام اتصال آهن (TIBC) و ظرفیت آهن اشباع نشده (UIBC) می تواند به تشخیص بیماری کمک کند. آزمایش ژنتیک (HFE) برای تایید یا رد تشخیص هموکروماتوز مادر زادی به کار میرود.
خون سیاهرگی (سرم)
رعایت ناشتا بودن به مدت ۱۲ ساعت پیش از انجام خونگیری ضرورت دارد، مصرف آب در این مدت بلامانع است.
هدف از انجام این آزمایش اندازهگیری مقدار فریتین خون است. فریتین یک پروتئین دارای مولکول آهن و مولکول اصلی ذخیره آهن در بدن است. فریتین مولکول آهن دو ظرفیتی (+Fe2) را به آهن سه ظرفیتی ( +Fe3) تغییر داده و در خود ذخیره می کند. فریتین با ذخیره آهن دو نقش مهم ایفا می کند:
در شرایط پایدار، مقدار فریتین خون منعکس کننده مقدار کل ذخیره آهن در بدن است. به همین جهت، تست فریتین سرم بهترین و ساده ترین روش آزمایشگاهی برای اندازه گیری مقدار ذخائر آهن بدن است.
در افراد سالم تقريبا ۷۰ درصد از آهن جذب شده توسط بدن با هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز خون ترکیب شده و ۳۰ درصد مابقی آن به صورت فریتین یا هموسیدرین در بدن ذخیره می شود. هموسیدرین فرم دیگر ذخیره آهن در بدن می باشد که ترکیبی است از آهن، پروتئین ها و مواد دیگر. فریتین و هموسیدرین عمدتا در کبد وجود دارد، اما در بافت های دیگر (استخوان، مغز، طحال و ماهیچه های اسکلتی) نیز یافت می شود. در صورتی که مقدار آهن در دسترس و قابل استفاده برای بدن کافی نباشد، بدن از ذخایر آهن استفاده نموده و متعاقبا ذخایر آهن بدن و فریتین خون کاهش می یابد.
علل عمده کاهش آهن خون عبارتند از:
معمولا پیش از ظاهر شدن هرگونه علایم مربوط به فقر آهن، ذخائر آهن خون به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
در صورتی که مقدار آهن مصرفی بیش از مقدار مورد نیاز بدن باشد، سطح ذخائر آهن و در نتیجه سطح فریتین سرم، افزایش می یابد. بالا بودن مزمن آهن باعث تجمع آهن در بافت ها و ارگانهای مختلف بدن شده و در نهایت موجب بروز اختلال در فعالیت و نارسایی ارگان ها می شود.
هموکروماتوز یک بیماری مادرزادی است که در آن میزان جذب آهن افزایش یافته و موجب افزایش سطح آهن در خون می شود. در صورت عدم درمان موثر و به موقع، هموکروماتوز موجب رسوب آهن در بافت های مختلف بدن شده و منجر به آسیب بافتی می شود.
علایم فقر آهن عبارتند از:
در مرحله ابتدایی بیماری ممکن است علایم خاصی ظاهر نشود. در صورتی که شخص از نظر جسمی در سلامت کامل باشد، علایم فقر آهن ممکن است تا زمان آفت غلظت هموگلوبین به پایین تر از ۱۰ گرم/دسی لیتر ظاهر نشود، اما با پیشرفت بیماری علایم آن به تدریج ظاهر خواهد شد؛ بعضی از علایم فقر آهن عبارتند از: خستگی مزمن، ضعف، سرگیجه و سردرد.
با افزایش شدت فقر آهن، ممکن است علایم دیگری، مانند تنگی نفس، شنیدن صدای زنگ در گوشها (tinnitus)، خواب آلودگی و زودرنجی ظاهر شوند. فقر بسیار شدید آهن می تواند با علایمی مانند درد قفسه ی سینه، سردرد، پا درد، شوک و حتی نارسایی قلبی همراه باشد. فقر آهن در کودکان ممکن است باعث ضعف و کاهش یادگیری شود.
علاوه بر علایم مربوط به کم خونی ناشی از فقر آهن، علایمی نیز وجود دارد که اختصاصا به دلیل «فقر آهن» ایجاد می شوند:
تست فریتین معمولا همراه با سایر آزمایشات مربوط به متابولیسم آهن انجام می شود.
سطح فریتین خون در افراد دچار فقر آهن، پایین و در افراد مبتلا به هموکروماتوز و سایر اختلالاتی که موجب افزایش ذخیره آهن در بدن می شوند، بالا است.
فریتین یک پروتئین واکنش دهنده فاز حاد (Acute Phase Reactant) است و بنابراین ممکن است در بیماریهای التهابی، بیماری های کبد، عفونت مزمن، سرطان ها و بیماری های اتوایمیون نیز افزایش یابد؛ البته تست فریتین به طور روتین جهت تشخیص یا نظارت بر این بیماری ها به کار نمی رود.