هپاتیت A و راه‌های درمانی آن
نوشته شده توسط سمانه نصیری
22 / 01 / 1400
هپاتیت آ (Hepatitis A) که پیش از این با نام هپاتیت عفونی شناخته می‌شد، نوعی بیماری عفونی حاد کبد است که توسط ویروس هپاتیت آ (HAV) ایجاد می‌شود. ما در این مقاله تلاش کرده‌ایم، اطلاعات کاملی از این بیماری را گردآوری کنیم:
فهرست مطالب
هپاتیت a چیست؟
هپاتیــت (Hepatitis) بــه معنــای التهــاب و ورم کبــدی است و گاهی بــه آن یرقـان هم مـی‌گوینـد. هنگامی که کبد ملتهب یا آسیب ببیند، عملکرد آن تحت تأثیر قرار می‌گیرد و علائم بیماری‌های کبدی ظاهر می‌شود. قبل از اشاره به علائم هپاتیت a، اجازه بدهید به این موضوع اشاره کنیم که انواع هپاتیت‌ها، با حضور ویروس‌های خانواده هپاتیت ایجاد می‌شوند و بسته به شرایطی که در فرد ایجاد می‌کنند، به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود: چنانچــه ایــن بیمــاری و علائــم آن کمتــر از شــش مــاه طــول بکشــد بــه آن هپاتیــت حــاد و اگــر طــول مــدت آن از 6 مـاه بیشـتر باشـد بـه آن هپاتیـت مزمـن می‌گویند.
آیا هپاتیت a کشنده است؟
در سراسر جهان هر ساله حدود ۵/۱ میلیون مورد ابتلاء علامت‌دار رخ می‌هد و روی هم رفته احتمالا ده‌ها میلیون نفر مبتلا می‌شوند. این بیماری در مناطقی از جهان که وضعیت بهداشتی ضعیفی دارند و آب سالم به اندازه کافی در دسترس نیست رایج تر است. در کشورهای در حال توسعه حدود ۹۰٪ کودکان تا سن ۱۰ سالگی به این بیماری مبتلا شده‌اند و بنابراین در بزرگسالی مصون هستند. این بیماری اغلب در کشورهای نسبتاً توسعه یافته که کودکان در سنین کم در معرض بیماری قرار نمی‌گیرند و واکسیناسیون گسترده وجود ندارد شیوع پیدا می‌کند. در سال ۲۰۱۰ بیماری حاد هپاتیت A منجر به مرگ ۱۰۲۰۰۰ نفر شد. ۲۸ جولای (۶ مرداد) هر سال به منظور آگاهی دادن در مورد هپاتیت ویروسی به عنوان روز جهانی هپاتیت نام‌گذاری شده‌است.
نحوه تکثیر و رشد ویروس هپاتیت A در بدن
ویـروس هپاتیت A، ابتـدا از راه دهـان و همــراه بــا آب و یــا مــواد غذایــی وارد روده مــی شــود و در ســلولهای روده تکثیـر مـی‌یابـد. سـپس بـه سـلولهای کبـد مـی‌رود و در ایـن سـلول‌هـا نیـز زیـاد مـی‌شـود. تکثیـر ویـروس در کبـد سـبب تورم کبد و اختـلـال در عملکرد آن مــی‌شــود. پس از آن کــه کیســه صفـرا آلـوده شـد، ویـروس از طریـق ترشـحات صفـراوی وارد روده شـده و همـراه بـا مدفـوع بـه محیـط خـارج دفـع شـده و سـبب آلودگـی‌های بیشتر مـی‌شـود.
اکثر افراد مبتلا به هپاتیت A چندین هفته احساس درد و بیماری می‌کنند، اما معمولا به طور کامل بهبود می‌یابند و آسیب کبدی پایدار ندارند. در موارد نادر، هپاتیت A می‌تواند باعث نارسایی کبدی و مرگ شود که اغلب در افراد بالای 50 سال و در افراد مبتلا به بیماری های کبدی شایع‌تر است.
راه انتقال هپاتیت a
هپاتیت a از طریق تماس نزدیک با شخصی که به این بیماری آلوده است، منتقل می‌شود. داشتن رابطه جنسی (دخول و یا دهانی)، مراقبت از بیماری که به این بیماری مبتلا است و استفاده مشترک از سرنگ آلوده، منجر به انتقال ویروس هپاتیت A می‌شود. بنابراین، با خوردن یا نوشیدن غذا و آبی که متاسفانه به مدفوع فرد بیمار، آلوده است، هم انتقال انجام می‌شود.
همچنین به یاد داشته باشید ویروس هپاتیت A می‌تواند ماه‌ها در خارج از بدن زنده بماند. دماهای بالا، مانند جوشیدن یا پخت غذا یا مایعات برای حداقل 1 دقیقه در دمای 185 درجه فارنهایت (85 درجه سانتیگراد) ویروس را از بین می‌برد.
از آنجا که این ویروس تا ۴ ساعت در زیر ناخن‌ها زنده باقی می‌ماند، شستن مناسب دست‌ها به خصوص پس از توالت و قبل از پخت غذا یا قبل از غذا خوردن در پیشگیری بسیار مؤثر است. همچنین رعایت بهداشت فردی در درون خانواده، جداسازی صابون، حوله و محل قرار دادن مسواک‌ها توصیه می‌شود.
آیا هپاتیت a واگیردار است؟
میــزان شــیوع هپاتیت A، ارتبــاط مســتقیمی بــا ســطح بهداشــت جامعــه دارد و شــیوع آن در جمعیــت‌هــای مختلــف متفــاوت اســت. همچنین کــودکان بــه عنــوان مخــزن اصلــی و منبــع اصلــی ایــن ویــروس در جامعــه مطــرح‌اند. متاسفانه بیماری هپاتیت A، به شدت مسری است و افراد حتی پیش از آنکه احساس بیماری کنند، امکان انتقال ویروس را به افراد سالم دارند.
علائم هپاتیت a
بسیاری از افراد مبتلا به ویژه افراد کم سن و سال علائم کمی داشته و یا هیچ علامتی ندارند. فاصله زمانی بین ابتلاء و بروز علایم در افرادی که علایم بیماری هپاتیت a را نشان می‌دهند بین دو تا شش هفته است. این علائم موارد زیر هستند:
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- زردی پوست
- تب و شکم درد
- یرقان و زردی پوست یا چشم‌ها در اثر بیلی‌روبین
- صفرا از جریان خون جدا شده و به ادرار می‌پیوندد و رنگ آن را تیره می‌کند
حدود ۱۰–۱۵٪ افراد طی شش ماه پس از ابتلای اولیه بازگشت علایم را تجربه می‌کنند. نارسایی حاد کبد به ندرت ممکن است اتفاق بیفتد با این حال در میان افراد سالخورده رایج تر است.
علل ایجاد بیماری هپاتیت a
هپاتیت A بوسیله یک ویروس آلوده به سلول های کبدی ایجاد و باعث التهاب می‌شود. التهاب می‌تواند بر عملکرد کبد تاثیر گذارد و علائم و نشانه های دیگر هپاتیت A را به وجود آورد.
- خوردن غذا آلوده به ویروس
- نوشیدن آب آلوده
- خوردن صدف های خام آلوده با آب به فاضلاب
- تماس نزدیک با فردی که آلوده شده است، حتی اگر این فرد علائم و نشانه‌ای ندارد
- داشتن رابطه جنسی با کسی که ویروس دارد
واکسن هپاتیت A و راه های پیشگیری
بهترین راه برای جلوگیری از هپاتیت A از طریق واکسیناسیون با واکسن هپاتیت A است. برای به دست آوردن مزیت کامل واکسن هپاتیت A، بیش از یک بار تزریق مورد نیاز است. واکسن هپاتیت آ (hepatitis A vaccine) در پیشگیری از بیماری مؤثر است و دو نوع تهیه می‌شود: در نوع اول، دوز اول واکسن در فاصله زمانی 6 ماه از یکدیگر به فرد تزریق می‌شود و هر دوز واکسنی که استفاده می‌شود، برای طولانی مدت، فرد را نسبت به ویروس هپاتیت A، مصون می‌کند.
نوع دوم واکسن، نوع ترکیبی است که فرد را در برابر هپاتیت a و هپاتیت b محافظت می‌کند. در برخی از کشورها این واکسن به‌طور معمول برای کودکان و افراد در معرض خطر بالای ابتلاء که قبلاً واکسینه نشده‌اند توصیه می‌شود و به نظر می‌رسد به صورت مادام العمر مؤثر باشد. سایر اقدامات پیشگیرانه شامل شستن دست و پخت صحیح غذا است.
عوارض واکسن هپاتیت A
برخی از افراد پس از واکسن، درد و قرمزی و سخت شدن پوست را در محل تزریق مشاهده می‌کنند. یک توده کوچک و بدون درد نیز ممکن است تشکیل شود، اما معمولاً به سرعت از بین می رود و دلیلی برای نگرانی نیست. سایر عوارض واکسن هپاتیت A که نادر است، موارد زیراند:
- درجه حرارت بالا
- احساس بیماری
- خستگی
- سردرد
- کاهش اشتها
درمان هپاتیت A
در پاسخ به این سوال که آیا هپاتیت A قابل درمان است، باید بگوییم همانطور که متوجه شدید، بسیاری از کودکانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، پس از گذراندن دوره نقاهت، کاملا بهبود می‌یابند و این بدان معنی است که هپاتیت A قابل درمان است. البته هیچ درمان خاصی برای تهوع یا اسهال با استفاده از دارو و استراحت وجود ندارد مگر آنکه در صورت لزوم توصیه شود. عفونت‌های ایجاد شده در کبد معمولاً به‌طور کامل و بدون ایجاد بیماری کبدی مزمن برطرف می‌شوند. اما اگر بیماری بهبود نیابد، نارسایی حاد کبدی رخ می‌دهد و چنین شرایطی، نیاز به پیوند کبد خواهد داشت.
بنابراین این موضوع را تکرار می‌کنیم: برای هپاتیت A درمان خاصی وجود ندارد. ایـن بیمـاری خـود بـه خـود محـدود شـونده بـوده و نیـازی بـه درمـان اختصاصــی نــدارد و درمــان بصــورت علامتــی و نگــه دارنــده اســت. در تمــام مــوارد بیمــاری اســتراحت بیشــتر و رژیــم غذایــی متعــادل و مناســب توصیــه مــی‌شــود. بدن شما ویروس هپاتیت A را به تنهایی پاک خواهد کرد. در اکثر موارد هپاتیت A، کبد طی شش ماه بهبود می‌یابد و هیچ آسیب پایداری ندارد.
در تمــام مــوارد بیمــاری اســتراحت بیشــتر و رژیــم غذایــی متعــادل و مناســب توصیــه مــی‌شــود. بدن شما ویروس هپاتیت A را به تنهایی پاک خواهد کرد. در اکثر موارد هپاتیت A، کبد طی شش ماه بهبود می‌یابد و هیچ آسیب پایداری ندارد.
توصیـه مـی‌شـود در طـول مـدت بیمـاری از حضـور در محـل کار یــا مدرســه خــودداری کنیــد. میـزان مصـرف مایعـات بایـد افزایـش یابـد و در صـورت کـم آبـی و عـدم توانایـی در مصـرف مایعـات، بصـورت تزریـق سـرم مایعـات بـدن تأمیـن شـوند. اجتنـاب از مصـرف الـکل و دوری از اسـتعمال دخانیـات اکیـداً توصیـه مـی‌شـود. در صـورت عـدم کنتـرل تهـوع و اسـتفراغ پزشـک مـی‌توانـد برخـی داروهـا را جهـت کنتـرل آنهـا تجویـز کند.
هپاتیت A در ایرانیان
طبق آمارهای منتشر شده، ۸۰ درصد ایرانیان تا ۲۰ سالگی به هپاتیت نوع A مبتلا می‌شوند، بنابراین آنتی بادی این بیماری در بدن اکثر افراد تولید می‌شود. عمدتا مرگ و میر در افرادی ایجاد می‌شود که بیماری مزمن کبدی دارند. به عنوان نمونه به دلیل ابتلا به هپاتیت B و C یا بیماری سیروز کبدی، هپاتیت A حاد روی آن سوار شده و گاه به سمت نوع برق آسا که مرگ و میر بالایی دارد، حرکت می‌کند.
آزمایش تشخیص هپاتیت A
هپاتیت A را با آزمایش هپاتیت تشخیص می‌دهند و برای اینکار از نمونه خونی استفاده می‌شود. نمونه خونی از جهت حضور آنتی‌بادی‌هایی که در مقابل ویروس‌های هپاتیت تولید می‌شوند بررسی می‌شود و به این ترتیب، مشخص می‌شود فرد به هپاتیت مبتلا است یا خیر. اگر مایلید این آزمایش را انجام دهید، می‌توانید از خدمت آزمایش هپاتیت در محل آزمایش آنلاین نیز استفاده کنید.
