آیا پاکسازی کبد واقعیت دارد؟

نوشته شده توسط سمانه نصیری
21 / 01 / 1400

سازندگان محصولات پاکسازی کبد و برخی متخصصان طب سنتی، این وعده را به شما می‌دهند که پاکسازی کبد بدنتان را از سموم و ناخالصی‌ها پاک می‌کند اما چنین وعده‌ای تاکنون بحث‌های چالش‌برانگیز بسیاری را ایجاد کرده است زیرا هنوز اطلاعات کافی در مورد آن وجود ندارد. محصولاتی که ادعا می‌کنند کبد را سم‌زدایی می‌کنند حتی ممکن است خطرناک باشند و سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده (FDA) استفاده از آن‌ها را توصیه نمی‌کند. در این مقاله با موضوع پاکسازی کبد، شواهدی که در مورد آن وجود دارد و همچنین روش‌های سالم نگه داشتن کبد آشنا می‌شوید.

فهرست مطالب

پاکسازی کبد چیست؟

کبد سم‌زدای طبیعی بدن است زیرا بدن را از سموم پاک می‌کند و برای هضم سالم، صفرا تولید می‌کند. یک کبد سالم، تقریبا می‌تواند هر نوع ماده‌ای که وارد بدن می‌شود را سم‌زدایی کند. کبد در سمت راست بدن و زیر قفسه سینه قرار دارد. وقتی کبد بیمار است، بدن نمی‌تواند مانند قبل و به‌صورت کارآمد مواد سمی را فیلتر کند. این مسئله می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم را ایجاد کند، ازجمله:

خارش
زردی پوست
ورم
مشکلات رگ‌های خونی
سنگ صفرا
خستگی
حالت تهوع
اسهال

بسیاری از متخصصین طب سنتی، شرکت‌های تولیدکننده مکمل و وب‌سایت‌های پزشکی مطرح می‌کنند که کبد مواد سمی را در طول فرایند فیلتر کردن، جمع‌آوری می‌کند. آن‌ها مطرح می‌کنند که با گذشت زمان، این سموم می‌توانند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کنند و حتی ممکن است باعث بیماری‌هایی جدی مانند سرطان شوند. بااین‌حال، شواهد کمی برای اثبات این موضوع وجود دارد.

هرچند لازم به ذکر است که با گذشت زمان، ورود مواد شیمیایی به بدن می‌تواند به کبد آسیب برساند. به‌عنوان‌مثال، نوشیدن الکل یک روش شناخته‌شده برای از بین بردن عملکرد کبد با گذشت زمان است. در اکثر موارد، پاکسازی کبد شامل یک یا چند مورد زیر است:

مصرف مکمل‌هایی که برای دفع سموم از کبد ساخته شده‌اند
داشتن یک رژیم غذایی مناسب برای کبد
اجتناب از برخی غذاهای خاص
رژیم آبمیوه
پاکسازی روده بزرگ و کوچک از طریق استفاده از تنقیه

درحالی‌که نارسایی کبدی یک مشکل جدی در سلامتی است، هیچ شواهدی وجود ندارد که سموم خطرناک در کبد سالم جمع شوند، مگر اینکه مواد شیمیایی سمی بسیار زیادی وارد بدن شما شوند. پزشکان معتقدند که کبد نیازی به سم‌زدایی ندارد و انجام این کار حتی ممکن است خطرناک باشد.

پاکسازی کبد: واقعیت یا داستان؟

پاکسازی کبد چیست

مطمئنا شما با تبلیغات زیادی در مورد پاکسازی کبد با عناوین مختلفی ازجمله پاکسازی کبد و خون در 4 روز، پاکسازی فوری کبد و پاکسازی کبد از سودا مواجه شده‌اید. لازم است بدانید یک کبد سالم به‌طور طبیعی خودش را تمیز می‌کند. بنابراین، کبد ناسالم با پاکسازی کبد بهتر نخواهد شد. فرد مبتلا به بیماری کبد نیاز به درمان پزشکی مناسب دارد و ممکن است به تغییر سبک زندگی یا رژیم غذایی نیاز داشته باشد.

برخی شواهد نشان می‌دهند که بعضی از مکمل‌ها، مانند خار مریم، ممکن است سلامت کبد را بهبود بخشند. بااین‌حال، هیچ مدرکی دال بر سم‌زدایی کبد یا درمان بیماری کبد با این مکمل‌ها وجود ندارد. از سوی دیگر، پاکسازی کبد می‌تواند خطراتی را نیز به همراه داشته باشد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

رژیم‌های پاک‌کننده کبد ممکن است تغذیه متعادلی را برای فرد فراهم نکنند: رژیم پاک‌کننده کبد ممکن است حاوی تمام مواد مغذی موردنیاز فرد نباشد. با گذشت زمان، این مسئله می‌تواند منجر به کمبود مواد مغذی موردنیاز بدن یا سوءتغذیه، به‌ویژه در کودکان، زنان باردار، افراد دیابتی و افراد مبتلا به سایر بیماری‌ها شود.
تنقیه می‌تواند خطرناک باشد: درصورتی‌که روش مناسب تنقیه مورداستفاده قرار نگیرد این عمل می‌تواند به روده آسیب برساند.
پاکسازی کبد نمی‌تواند جایگزین درمان پزشکی شود: وقتی شخصی به‌جای درمان پزشکی از پاکسازی کبد استفاده می‌کند، بیماری‌های زمینه‌ای، درمان‌نشده باقی می‌مانند.
آب‌میوه‌های غیرپاستوریزه می‌توانند شما را بیمار کنند، به‌خصوص اگر سن شما بالا باشد یا سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشید.
اگر به بیماری کلیوی مبتلا هستید، روش پاکسازی‌ای که شامل مقادیر زیادی آب باشد می‌تواند بیماری شما را بدتر کند.
اگر مبتلا به دیابت هستید، حتما قبل از شروع یک رژیم غذایی که نحوه تغذیه شما را تغییر می‌دهد، با پزشک خود مشورت کنید.
اگر به‌عنوان بخشی از برنامه سم‌زدایی، روزه می‌گیرید، این کار ممکن است باعث احساس ضعف، سردرد یا کم‌آبی شما شود. اگر به هپاتیت B مبتلا باشید و بیماری شما باعث آسیب کبدی شده باشد، روزه می‌تواند این آسیب را بدتر کند.

آیا پاکسازی کبد به کاهش وزن کمک می‌کند؟

برخی از سازنده‌های محصولات پاکسازی کبد این وعده را می‌دهند که محصولاتشان با بهبود متابولیسم بدن، وزن را نیز کاهش می‌دهند. حامیان آن‌ها معتقدند که دفع سموم در کبد می‌تواند باعث بهبود سوخت‌وساز بدن شود اما هیچ مدرکی دال بر اثبات این ادعا وجود ندارد. در حقیقت، رژیم‌های غذایی بسیار کم‌کالری می‌توانند متابولیسم بدن را کاهش دهند. این مسئله به این دلیل است که بدن با جذب کندتر مواد مغذی، با مقدار کم مواد مغذی سازگار می‌شود.

در برخی از رژیم‌های غذایی که هدف آن‌ها پاکسازی کبد است، شما مجبور می‌شوید تا چند روز کالری کمی مصرف کنید که این امر می‌تواند منجر به کاهش موقت وزن شما شود. بااین‌حال، بیشتر کاهش وزن مربوط به این رژیم‌های غذایی به دلیل کاهش آب بدن است که با شروع دوباره طبیعی غذا خوردن، وزن بدن به حالت سابق برمی‌گردد.

داروهای پاکسازی کبد چیست؟

پاکسازی کبد با خارمریم

همان‌طور که مطرح شد هنوز شواهدی برای موثر بودن داروهای پاکسازی کبد وجود ندارند و پزشکان معتقدند که حتی استفاده از آن‌ها می‌تواند خطراتی به دنبال داشته باشد. بااین‌حال، برخی کارشناسان طب سنتی و تولیدکنندگان محصولات پاکسازی کبد بر این باورند که این داروها موثر هستند. آن‌ها می‌گویند که بهترین زمان پاکسازی کبد، زمانی است که کبد شما علائم ناکارآمدی را نشان می‌دهد.

از سوی دیگر، برخی مطرح می‌کنند که بهترین زمان پاکسازی کبد در زنان، در زمان تخمک‌گذاری است، زیرا در این زمان، بدن شما سرشار از هورمون استروژن است و پاکسازی کبد باعث می‌شود استروژن اضافی که منبع بسیاری از مشکلات مربوط به عدم تعادل هورمونی است از بدن خارج شود. در ادامه با برخی از داروهای پاکسازی کبد آشنا می‌شوید.

مکمل خار مریم یا قرص سیلی‌مارین (Silymarin) یک قرص پاکسازی کبد است. کارشناسان معتقدند سیلی‌مارین که یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی است، ماده اصلی فعال گیاه خار مریم است. تحقیقات متناقضی در مورد مزایای مکمل خار مریم برای سلامت کبد وجود دارد. ممکن است این دارو اثرات محافظتی بر روی کبد داشته باشد و از آسیب دیدن آن جلوگیری کند.

برخی شواهد نشان می‌دهند که خار مریم می‌تواند سیروز و هپاتیت مزمن را که می‌تواند ناشی از سوءمصرف الکل، بیماری خودایمنی یا ویروس‌ها باشد، درمان کند اما کارشناسان می‌گویند این شواهد قطعی نیست. برخی مطالعات همچنین نشان می‌دهند که خار مریم می‌تواند به افرادی که کبد آن‌ها توسط سموم صنعتی مانند تولوئن و زایلن آسیب دیده است، کمک کند. درنهایت، اطلاعات علمی کافی برای اثبات اینکه آیا خار مریم می‌تواند به مشکلات کبدی کمک کند یا نه، وجود ندارد.

داروی لیور فلاش (The Liver Flush) یک آمپول پاکسازی کبد است که درواقع به‌صورت سرم مورداستفاده قرار می‌گیرد، اما در برخی موارد به‌صورت خوراکی نیز مصرف می‌شود. بااین‌حال، برخی معتقدند که مصرف خوراکی آن نمی‌تواند دوز مناسب از دارو را به بدن برساند، زیرا روده 60 تا 70 درصد از مواد مغذی آن را جذب می‌کند.

داروی لیور فلاش حاوی گلوتاتیون است که یک آنتی‌اکسیدان بسیار قدرتمند و یک ماده مغذی اصلی برای فرآیند سم‌زدایی است. این ماده تقریبا در هر سلول از بدن شما یافت می‌شود و بدون آن، سموم سمی که روزانه مصرف می‌کنید تاثیر مخربی بر سلول‌های کبدی شما خواهد داشت. سازندگان این دارو مطرح می‌کنند که برای سم‌زدایی کامل کبد، لازم است این دارو هفته‌ای یک یا دو بار و به مدت یک ماه تزریق شود.

چگونه از کبد خود مراقبت کنید

پاکسازی کبد با مواد غذایی

درحالی‌که پاکسازی کبد با یک نوع ماده غذایی خاص یا ترکیبی از مواد غذایی امکان‌پذیر نیست، پزشکان ممکن است تغییراتی را در رژیم غذایی برای افراد مبتلا به بیماری کبد توصیه کنند. برای بیشتر افراد، اجتناب از غذاهای بسیار چرب و الکل می‌تواند خطر ابتلا به بیماری کبد را کاهش دهد. اگر دچار بیماری کبدی خاصی باشید پزشک ممکن است توصیه‌های غذایی زیر را به شما ارائه دهد:

بیماری مجاری صفراوی: هنگام پخت‌وپز از مواد جایگزین برای چربی و همچنین از روغن کرنل استفاده کنید زیرا بدن برای تجزیه آن‌ها به صفرای کمتری نیاز دارد.
سیروز: مصرف نمک را محدود کنید. همچنین ممکن است لازم باشد پروتئین مصرفی شما کاهش یابد، اما این امر فقط باید زیر نظر پزشک انجام شود.
بیماری کبد چرب: غذاهای سرشار از فیبر بخورید و از مصرف غذاهایی که کالری زیادی دارند خودداری کنید.
هموکروماتوز (Hemochromatosis): از غذاهای غنی از آهن و مکمل‌های آهن پرهیز کنید و غذای دریایی خام نخورید.
هپاتیت C: از مصرف غذاهای غنی از آهن و مکمل‌های آهن پرهیز کنید. مصرف نمک را نیز کاهش دهید.
بیماری ویلسون: مصرف غذاهای غنی از مس مانند قارچ، شکلات و آجیل را محدود کنید.

اگر کبد شما سالم باشد، نیازی به رژیم‌های غذایی خاص ندارید. صرف داشتن یک رژیم غذایی متعادل، کامل، متنوع و همچنین، محدود کردن مصرف الکل به حفظ سلامت کبد شما کمک می‌کند. برخی از راهکارهای ساده که می‌توانند خطر ابتلا به بیماری کبد را کاهش دهند و به کبد شما کمک کنند بدن را از سموم پاک کند شامل موارد زیر است:

محدود کردن مصرف الکل: مصرف زیاد الکل یک عامل خطر برای بیماری کبد است. اگر به مصرف الکل اعتیاد دارید لازم است برای ترک آن اقدام کنید.
پرهیز از مصرف داروهای غیرضروری که نیاز به نسخه ندارند: هرگز بیش از دوز توصیه‌شده توسط پزشک، دارو مصرف نکنید، به‌ویژه داروهایی مانند استامینوفن که می‌توانند به کبد آسیب برسانند. همچنین، الکل و داروهای بدون نسخه را با همدیگر مصرف نکنید.
انتخاب سالن‌های معتبر خال‌کوبی و پیرسینگ: سالنی را انتخاب کنید که تجهیزات آن‌ها استریلیزه باشد. تجهیزات غیرایمن این سالن‌ها می‌توانند باعث انتقال هپاتیت C شوند.
واکسیناسیون: لازم است واکسن هپاتیت A و B را دریافت کنید و مطمئن شوید که قبل از سفر به خارج از کشور واکسن‌های مناسب را زده‌اید.
داشتن رابطه جنسی ایمن: این امر می‌تواند خطر انتقال بیماری‌هایی که کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهند را کاهش دهد. همچنین، لازم است به‌صورت مرتب، ازنظر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی آزمایش شوید.
اجتناب از مواد شیمیایی بالقوه خطرناک: هنگام رنگ‌آمیزی یا استفاده از سموم دفع آفات، ماسک بزنید و اطمینان حاصل کنید که مکانی که در آن قرار دارید تهویه خوبی دارد.
نوشیدن مقدار زیادی آب
شستشوی میوه‌ها و سبزیجات: این کار می‌تواند به شما کمک کند که سموم دفع آفات میوه‌ها و سبزیجات را از بین ببرید.

درنهایت، کبد سالم برای حفظ سلامت کلی شما بسیار مهم است اما پاکسازی یا رژیم‌های غذایی گران‌قیمت برای مراقبت از کبد ضروری نیست. در بعضی موارد، حتی این روش‌ها می‌توانند خطرناک باشند. سبک زندگی سالم، رژیم غذایی متعادل و مشاوره منظم با پزشک برای سلامتی کبد بسیار مهم‌تر از هر رژیم غذایی یا مصرف داروی پاکسازی کبد است. فواید روش‌های پاکسازی کبد تاکنون اثبات نشده‌اند. بنابراین، آنچه برای مراقبت از سلامت کبد مهم است شامل رعایت توصیه‌های پزشک، داشتن رژیم غذایی متعادل، داشتن رابطه جنسی ایمن، عدم مصرف الکل و همچنین دوری از مواد شیمیایی خطرناک است.