گزگز دست و پا نشانه چیست؟
نوشته شده توسط سمانه نصیری
19 / 11 / 1399
بی‌حسی در اعضای بدن، طیف وسیعی از احساسات غیرمعمول را دربرمی‌گیرد، اما احتمالا بسیاری از ما، بارها و بارها آن را در بی‌حس شدن دست و پا، تجربه کرده‌ایم که در نهایت با گزگز دست و پا همراه می‌شود. گزگز دست و پا که در انگلیسی با Tingling of hands and feet شناخته می‌شود، در مواردی می‌تواند نشانه خطر و مشکلی در بدن باشد. پس اگر این اواخر زیاد دچار چنین وضعیتی می‌شوید، پیشنهاد می‌کنیم با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
فهرست مطالب
بی‌حسی در نقاط مختلف بدن
به طور معمول، بی‌حسی می‌تواند بر اساس نحوه قرارگیری و نشستن فرد اتفاق بیفتد، برای مثال زمانی که برای مدت زمان زیادی، یکی از پاهای شما، روی پای دیگر قرار گرفته باشد، به دلیل عدم عبور جریان خون، امکان ایجاد خشکی و گزگز شدن پا پس از خروج از این موقعیت باشد. اما بی‌حسی، فقط به این نواحی محدود نمی‌شود و می‌توان بسته به شرایط مختلف، آن را در دست، بازو و اطراف دهان هم تجربه کرد.
نشانه بی حسی بخشی از بدن، گزگزی، سوزن سوزن شدن، عدم واکنش به محرک‌های خارجی و عدم انقباض صحیح عضلات باشد. برای مثال، زمانی که برای مدت زمان زیادی دستان شما در شرایط سرما قرار می‌گیرند و یا حتی با وجود پوشیدن کفش، نوک انگشتانتان، بی حس شده باشد، پس از حضور در شرایط گرم، سوزن سوزن شدن این اندام‌ها را تجربه می‌کنید و تا مدت گرم شدن و برگشتن به حالت طبیعی، نمی‌توانید به خوبی قلم یا هر شی دیگر را به دست بگیرید و انقباض عضلات دچار مشکل می‌شود.
چرا بدن دچار بی حسی می‌شود؟
اگرچه در بخش قبل، به شکل خلاصه‌ای دلایل بی‌حسی بدن و اتفاقات بعد از آن، مانند گزگز دست و پا را گفتیم، اما بیایید یکبار دیگر این موضوع را با جزئیات و موار بیشتر مرور کنیم:
- برخی در زمان بروز حمله‌های عصبی یا حتی دچار شدن به میگرن انگشتان و اطراف دهانشان بی‌حس می‌شود یا گزگز می‌کند.
- بی‌حسی گاهی می‌تواند نشانه ابتلا به عارضه‌ای جدی مانند آسیب عصبی یا دیسک کمر باشد که به مرور پیشرفت می‌کند و در نهایت دائمی می‌شود که باید تا حد امکان از آن پیشگیری کرد.
- پارگی دیسک گردن موجب بروز درد در گردن، انتشار درد به بازو، درد شانه، گزگز و بی‌حسی بازو و دست می‌شود.
- موارد گاه به گاه، مانند حضور طولانی مدت در سرما، نشستن طولانی مدت و یا عدم حرکت دادن بخشی از بدن که به آن فشردگی عصبی می‌گویند، می‌تواند بی‌حسی و در نهایت گزگز شدن را به وجود بیاورد. البته فشردگی عصبی درازمدت و مکرر آسیب زننده به اعصاب بروز مشکل جدی‌تری را در پی دارد که به درد و ضعف و بی حسی دست و پا می‌انجامد.
- کمبود مواد غذایی: داشتن رژیم غذایی نامناسب و فاقد مقادیر لازم ویتامین‌های ضروری مانند, B5, B6,B12 وD و A مواد معدنی مانند آهن، پتاسیم، کلسیم، سدیم و فسفر موجب بروز علائمی چون بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا می‌شود.
علائم کمبود ویتامین در بی حسی بدن
اگر می‌خواهید با علائم کمبود ویتامین‌ها هم آشنا شوید، باید بدانید سرگیجه، تنگی نفس، احساس خستگی، سردرد، مشکلات گوارشی، درد در قفسه سینه، حالت تهوع و هپاتومگالی یا بزرگ شدن کبد بزرگ‌ترین نشانه‌های این نقص در بدن هستند. در چنین شرایطی، انجام آزمایش خون می‌تواند این موضوع را نشان دهد.
7. بیماری خودایمنی (Autoimmune disease) ممکن است باعث گزگز دست یا پا شود. بیماری خود ایمنی هنگامی رخ می‌دهد که دستگاه ایمنی فرد به بدن خود فرد حمله می‌کند. برای درمان بیماری‌های خود ایمنی معمولا از داروهای استروئیدی و سرکوبگر ایمنی و تغییر رژیم غذایی بهره برده می‌شود.
9. بیماری دیابت موجب بالا رفتن قند خون فرد می‌شود که به نوبه خود می‌تواند موجب آسیب عصبی شود. به همین دلیل فرد مبتلا به دیابت ممکن است دچار گزگز دست و پا شود. به این عارضه نوروپاتی دیابتی گفته می‌شود.
بیماری‌هایی مربوط به بی حسی
- سندروم تونل کارپال یا مجرای مچ دست
- فتق یا لغزش دیسک
- فشردگی اعصاب در اثر وارد شدن ضربه یا تروما
- ایدز یا اچ آی وی، سیفلیس و بیماری‌های خودایمنی دیگری مانند سندرم گولیان بار و سندرم شوگرن نیز از علل کمتر رایج بی‌حسی دست و کف پا محسوب می‌شوند.
- اختلالات تیروئید: اگرچه این فرد به ندرت مشکوک است، اما مورمور و گز گز دست چپ و راست ممکن است در اثر اختلال تیروئیدی مانند کم کاری تیروئید ایجاد شود.
تشخیص بی حسی بدن
بی‌حسی معمولاً پس از چند دقیقه برطرف می‌شود. اما بهتر است در صورت رویارویی با موارد زیر برای درمان بی حسی پا با پزشک مشورت کنید:
- گزگز دست و پا و بی‌حسی مداوم بدون وجود هیچ دلیل مشخص
- حساسیت پوستی
- تشدید علائم پا در زمان راه رفتن
- احساس سرگیجه
- گرفتگی یا اسپاسم عضلانی
- تکرر ادرار
گزگز دست و پا با مواد سمی
بلعیدن یک ماده سمی یا جذب توکسین‌های مختلف از طریق پوست ممکن است باعث گزگز در پاها شود. سمومی که منجر به گزگز یا مورمور شدن می‌شوند، آرسنیک (Arsenic)، تالیم (Thallium)، جیوه (Mercury) و ضد یخ (Antifreeze) است.
استرس و گزگز دست و پا
افرادی که دائما حس اضطراب دارند ممکن است دچار هایپرونتیلیشن (hyperventilating) شوند که این عارضه می‌تواند باعث گزگز پا شود. هایپرونتیلیشن، یکی از علائم شایع اضطراب است و مشخصه اصلی آن نیز تندی تنفس است. این عارضه باعث برهم خوردن توازن بین دی‌اکسید کربن و اکسیژن می‌شود و در نتیجه آن فرد ممکن است دچار گزگز دست و پا شود.
تونل کارپال (Carpal tunnel) و بی حسی بدن
تونل کارپ مجرای باریکی است که از مرکز مچ دست عبور می‌کند. در مرکز این تونل عصب میانی قرار دارد. این عصب باعث وجود حس در انگشت‌ها از جمله انگشت شست، اشاره، میانی و بخشی از انگشت چهارم (انگشت حلقه) می‌شود.
فیبرومیالژیا (Fibromyalgia) و گز گزی پا
فیبرومیالژی یا فیبرومیالژیا وضعیتی است که در آن درد عضله و خستگی تجربه می‌شود. گاهی این وضعیت با سندرم خستگی مزمن اشتباه گرفته می‌شود، چون علائم آنها مشابه است. در فیبرومیالژیا ممکن است خستگی بسیار شدید باشد. درد در نقاط حساس متعددی در سرتاسر بدن متمرکز است. افرادی که فیبرومیالژیا دارند ممکن است بی حسی و مور مور شدن دست و پا و صورت را نیز تجربه کنند.
آسیب فشار تکراری و گزگز شدن دست و پا
آسیب فشار تکراری ممکن است باعث گزگز دست شود. آسیب فشار تکراری زمانی اتفاق می‌افتد که فرد بیش از حد و برای مدت طولانی و بدون استراحت فعالیت‌های تکراری را انجام دهد. آسیب فشار تکراری که از آن به عنوان «اختلال اندام فوقانی کاری» نیز نام برده می‌شود می‌تواند حاصل حالت‌های بد بدن در هنگام نشستن یا ایستادن باشد. این وضعیت، روی نواحی مچ و دست، بازو و آرنج و گردن و شانه تاثیر می‌گذارد.
روش‌های درمان گزگز شدن دست و پا
درمان سوزش کف پا به تشخیص صحیح و علت اصلی گزگز بستگی دارد. موضوعی که مشخص است، توانایی تکثیر سلول‌های عصبی محیطی تا زمان از بین نرفتن است، البته هیچ درمانی برای گونه‌های ارثی نوروپاتی یا آسیب عصبی محیطی وجود ندارد، بسیاری از گونه‌های اکتسابی قابل درمان‌اند. برای مثال بیماران دیابتی با تحت کنترل درآوردن قند خون می‌توانند پیشرفت نوروپاتی دیابتی را آهسته کنند؛ مصرف مکمل‌های ویتامین نیز آسیب عصبی محیطی بیماران دچار کمبود ویتامین را اصلاح می‌کند.
حفظ وزن بهینه و تناسب اندام، پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد سمی، پیروی از برنامه تمرینی تحت نظارت پزشک، رعایت رژیم غذایی متعادل و خودداری از نوشیدن مشروبات الکلی یا حداقل زیاده‌روی نکردن در این مورد توصیه‌هایی کلی برای درمان گزگز دست و پا و همچنین درمان نوروپاتی محیطی هستند که همگی ما باید آنها را به خاطر داشته باشیم.
ترک دخانیات نیز در حفظ سلامتی مؤثر است، چرا که این مواد باعث می‌شود خون کمتر به رگ‌هایی برسد که مواد مغذی را به عصب‌های محیطی می‌رسانند.
درمان گزگز دست و پا با فیزیوتراپی
- گزگزدست: درمان مور مور شدن دست و پا یا پارستزی تا حد زیادی به درمان علت اصلی این علامت بستگی دارد. چنانچه ابتلا به بیماری خاصی علت بی‌حسی باشد، بی‌حسی با درمان بیماری برطرف خواهد شد. برای مثال، به دلیل پایین بودن گردش خون، فیزیوتراپی برای درمان بی حسی دست و پا مؤثر است.
- تمرین: تمرین‌ها و حرکت‌های لغزاندن اعصاب کاربرد گسترده‌ای در درمان خواب رفتن دست و پا دارد و با تسهیل گردش خون و حرکت اعصاب از آسیب عصبی جلوگیری می‌کند
مراحل حرکتی تمرینان ورزشی در فرایند درمان
توالی حرکتی لغزاندن اعصاب: در ابتدا دست را شل و به گونه‌ای مشت کنید که انگشت شست مشت باشد و روی انگشتان تا شده را بپوشاند. این حرکت گردش خون را بهبود می‌بخشد و از میزان فشار می‌کاهد. در مرحله دوم، مشت را باز کنید و تمام انگشتان را صاف و رو به بالا نگه دارید. در مرحله سوم کف دست را تا حد امکان و تا جایی که منجر به بروز درد و ناراحتی نشود، به عقب برگردانید. دست را چند ثانیه در این حالت نگه دارید.
سپس در مرحله چهارم زمانی که دست همچنان در این حالت کشش بیشینه قرار دارد، انگشت شست را از باقی انگشتان دور کنید و چند ثانیه، البته به شرط بروز نیافتن درد، دور از دست نگه دارید. در مرحله بعد موقعیت دست را با کشش بیشتر آن به گونه‌ای تغییر دهید که کف دست رو به سقف باشد، رو به بالا و بیرون گرداندن دست کشش ملایمی را در امتداد مچ دست و عضله‌های در حال کشش از انگشت شست تا مچ دست وارد می‌کند. در آخرین مرحله باید با انگشت دست دیگر به انگشت شست کشیده شده فشار وارد کنید و آن را به سمت پایین بکشید. این توالی حرکتی را برای درمان بی حسی شست پا یا دست 3 تا 5 بار در یک نوبت انجام دهید.
3. ماساژ: علت خواب رفتن دست و پا گاهی اختلال در گردش خون است، بنابراین ماساژ درمانی جریان خون را در دست‌ها افزایش می‌دهد. ماساژ گردش خون را از طریق تحریک خارجی سیستم گردش خون و مایعات لنفاوی بهبودی می‌دهد.
