کمبود ویتامین A و کاهش رشد در کودکان
نوشته شده توسط سمانه نصیری
30 / 01 / 1400
ویتامین A یک ویتامین ضروری است که بدن برای رشد و نمو به آن نیاز دارد. این ویتامین همچنین برای شناسایی یاخته، بینایی، عملکرد ایمنی و تولیدمثل بسیار حیاتی است و علاوه بر این، به عملکرد صحیح قلب، ریه‌ها، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها کمک می‌کند. کمبود ویتامین A مسئله‌ای نادر است و در صورت بروز می‌تواند منجر به مشکلات بینایی ازجمله شب‌کوری شود. در ادامه با ویتامین A، نشانه‌ها و دلایل کمبود ویتامین A و کمبود آهن آن و همچنین درمان این مسئله آشنا خواهید شد.
فهرست مطالب
ویتامین A چیست؟
قبل از پرداختن به موضوع کمبود ویتامین A لازم است با این ویتامین بیشتر آشنا شوید. ویتامین A در بسیاری از عملکردهای بدن نقشی حیاتی دارد. ویتامین A برای عملکرد موارد زیر بسیار مهم است:
- بینایی
- سیستم ایمنی بدن
- سیستم تولیدمثل
- ارتباطات سلولی
بین ویتامین A و بینایی ارتباط مهمی وجود دارد. ویتامین A علاوه بر کمک به ایجاد غشای چشم و قرنیه، یک مولفه اصلی از پروتئینی به نام رودوپسین در بدن است که نور شبکیه را جذب می‌کند. ویتامین A همچنین نقش مهمی در رشد سلول در مناطق دیگر بدن دارد و به شکل‌گیری و عملکرد طبیعی سلول‌های قلب، ریه‌ها، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها کمک می‌کند.
ویتامین A چند نوع است؟
در رژیم غذایی انسان دو نوع ویتامین A وجود دارد. اولین مورد ویتامین A از قبل ساخته‌شده مانند رتینول (retinol) است که از منابع حیوانی ازجمله گوشت، ماهی و لبنیات تامین می‌شود. شکل دوم، کاروتنوئیدهای پروویتامین A (provitamin A carotenoids)، مانند بتا کاروتن (beta carotene) است. این ترکیبات فرم‌های قابل‌استفاده از ویتامین A نیستند زیرا به‌طور طبیعی وجود دارند اما بدن، آن‌ها را به شکل قابل‌استفاده‌ای از ویتامین A تبدیل می‌کند. هر دو شکل ویتامین از طریق متابولیسم اضافی در بدن، تبدیل به شبکیه فعال و اسید رتینوئیک (retinoic acid) می‌شوند.
کمبود ویتامین A چه نشانه‌هایی دارد؟
علائم کمبود ویتامین A ممکن است از نظر شدت متفاوت باشد و برخی از افراد علائم جدی‌تری نسبت به دیگران دارند. در ادامه با نشانه‌های کمبود ویتامین A آشنا می‌شوید.
مشکلات بینایی
طبق گزارش آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا، مشکلات بینایی در کسانی که کمبود ویتامین A دارند، معمول است. در هنگام کمبود ویتامین A، چشم‌ها ممکن است در ابتدا بسیار خشک شوند که این مسئله می‌تواند به قرنیه و شبکیه آسیب برساند. همچنین، شب‌کوری نیز ممکن است درنتیجه کمبود ویتامین A رخ دهد. این امر باعث می‌شود فرد نتواند در نور کم ببیند یا در بینایی دچار مشکل شود که این مسئله می‌تواند درنهایت منجر به نابینایی کامل در شب شود.
سازمان بهداشت جهانی خاطرنشان می‌کند که شب‌کوری یکی از اولین علائم کمبود ویتامین A است. در موارد شدید، چشم همچنان خشک می‌شود و ممکن است بافت‌ها در قرنیه جمع شوند. این به نوبه خود ممکن است منجر به تار شدن قرنیه، ایجاد ضایعات و تخریب آن شود.
عفونت‌های مکرر
ویتامین A نقشی اساسی در عملکرد ایمنی بدن دارد. فرد مبتلا به کمبود ویتامین A ممکن است عفونت‌های مکرر را تجربه کند، زیرا بدن او به راحتی نمی‌تواند با عفونت‌ها مقابله کند.
مشکلات باروری
ویتامین A در تولیدمثل نقش دارد و کمبود آن ممکن است باعث ناباروری و مشکل در بارداری شود.
توقف رشد
ویتامین A در ایجاد سلول‌های سالم نقش دارد. کمبود ویتامین A ممکن است رشد را به تاخیر بیندازد و یا باعث شود کودکان توقف رشد یا رشد کند استخوان را تجربه کنند.
کمبود ویتامین A چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص کمبود ویتامین A معمولا بالینی است. سابقه اختلال در سازگاری با تاریکی، کمبود ویتامین A را نشان می‌دهد اما این مسئله همچنین می‌تواند در اثر استفاده درمانی از رتینوئیدها (به‌عنوان‌مثال ایزوترتینوئین تجویزشده برای آکنه) رخ دهد. یافتن خشکی چشم و خشکی پوست نشان‌دهنده کمبود ویتامین A است اما این مسئله می‌تواند به دلایل دیگری نیز رخ دهد.
اندازه‌گیری ویتامین A به شکل رتینول در صورتی مفید است که سطح آن زیر 28 میکروگرم در دسی لیتر باشد اما اگر کمبود آن خفیف باشد، نتیجه ممکن است طبیعی نشان داده شود. سطح پایین رتینول نشان‌دهنده ابتلا به یک بیماری پیشرفته است، زیرا تا زمانی که منابع کبدی ویتامین A تخلیه نشود، سطح ویتامین A در گردش خون کاهش نمی‌یابد. تشخیص کبود ویتامین A با پاسخ به مکمل ویتامین A تایید می‌شود.
ویتامین K یکی از دیگر از ویتامین‌هایی است که کمبود آن تاثیرات آن منفی زیادی بر بدن دارد. در این مقاله می‌توانید اطلاعات لازم درباره ویتامین K را بخوانید.
کمبود ویتامین A چه عللی دارد؟
علت کمبود ویتامین A، عدم دریافت کافی این ویتامین یا ناتوانی بدن در جذب یا استفاده موثر از این ویتامین است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، کمبود ویتامین A در کشورهای پیشرفته مانند ایالات‌متحده نادر است و در کشورهای درحال‌توسعه، جایی که مردم دسترسی زیادی به ویتامین A ندارند، رایج است. برخی از افراد ممکن است بیشتر در معرض کمبود ویتامین A باشند، ازجمله:
- نوزادان نارس
- افراد باردار یا شیرده
- نوزادان و کودکان خردسال در کشورهای درحال‌توسعه
علاوه بر این، برخی بیماری‌ها می‌توانند باعث ناتوانی بدن در جذب یا استفاده از ویتامین A شوند که این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- فیبروز سیستیک
- اسهال مزمن
- بیماری سلیاک
- بای پس اثنی عشری
- انسداد مجاری صفراوی
- سیروز
کودکان کم سن و افراد باردار در کشورهای کم‌درآمد بیشتر در معرض خطر ابتلا به اثرات شدید کمبود ویتامین A هستند.
شما می‌توانید برای اطلاعات بیشتر در زمینه انواع ویتامین‌ها، به مقاله کمبود ویتامین D مراجعه کنید.
میزان موردنیاز ویتامین A چقدر است؟
مصرف توصیه‌شده ویتامین A با توجه به سن متفاوت است. همچنین در دوران بارداری و شیردهی، نیاز به این ویتامین بیشتر می‌شود. این ویتامین به اشکال مختلف موجود است و ویتامین A موجود در غذاها اغلب به عنوان معادل فعالیت رتینول (RAE) اندازه‌گیری می‌شود. یک RAE برابر است با:
- 1 میکروگرم (میکروگرم) رتینول
- 12 میکروگرم بتاکاروتن از غذا
- 2 میکروگرم بتاکاروتن از مکمل‌ها
- 33/3 واحد بین‌المللی ویتامین A
میزان روزانه توصیه‌شده برای ویتامین A بر اساس سن به شرح زیر است:
- تا 6 ماهگی: 400 میکروگرم
- 7–12 ماهگی: 500 میکروگرم
- 1-3 سال: 300 میکروگرم
- 4-8 سال: 400 میکروگرم
- 9–13 سال: 600 میکروگرم
- بالاتر از 14 سال: 900 میکروگرم برای مردان و 700 میکروگرم برای زنان
- در دوران بارداری، نیاز روزانه 770 میکروگرم است. هنگام شیردهی، این مقدار 1300 میکروگرم در روز است.
کمبود ویتامین A چگونه درمان می‌شود؟
کمبود ویتامین A از دو طریق قابل‌درمان است:
1. تجویز مکمل ویتامین A با دوز بالا توسط پزشک
2. افزایش ویتامین A مصرفی در رژیم غذایی
معمولا اولین اقدام، افزایش مصرف منابع غذایی ویتامین A است اما ممکن است بسته به‌شدت علائم شما، مکمل نیز تجویز شود.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه کمبود ویتامین‌ها، مانند کمبود انواع ویتامین B، می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید.
منابع غذایی ویتامین A چیست؟
چند منبع غذایی ساده برای ویتامین A وجود دارد. این منابع شامل منابع گیاهی و حیوانی می‌شوند. بنابراین در صورت پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سالم، دریافت کافی ویتامین A انجام می‌شود. منابع گیاهی ویتامین A عبارت‌اند از:
- سیب‌زمینی شیرین پخته: 1403 میکروگرم در هر سیب‌زمینی کامل
- اسفناج آب پز: 573 میکروگرم در هر 2/1 فنجان
- هویج خام: 459 میکروگرم در هر 2/1 فنجان
- طالبی خام: 135 میکروگرم در 2/1 فنجان
- انبه خام: 112 میکروگرم در کل انبه
- فلفل قرمز شیرین خام: 117 در هر 2/1 فنجان
- غلات غنی‌شده صبحانه: 90 میکروگرم در هر وعده
منابع حیوانی ویتامین A عبارت‌اند از:
- جگر گوشت گاو: 6582 میکروگرم در هر اونس
- پنیر ریکوتا: 263 میکروگرم در هر فنجان
- شاه ماهی آتلانتیک: 219 میکروگرم در هر اونس ماهی پاک‌شده
- شیر بدون چربی یا بدون چربی با ویتامین A اضافه‌شده: 149 میکروگرم در فنجان
- تخم‌مرغ آب پز: 75 میکروگرم در هر تخم‌مرغ
مکمل ویتامین A چیست؟
ویتامین A همچنین به صورت مکمل وجود دارد. اگر در دریافت ویتامین A کافی از رژیم روزانه خود با مشکل مواجه باشید، ممکن است پزشک به شما مصرف مکمل را توصیه کند. این مکمل‌ها ممکن است حاوی ویتامین A از قبل ساخته‌شده یا فرم‌های دیگر از قبیل بتا کاروتن یا ترکیبی از این دو شکل باشند.
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنید
اگر نگران سطح ویتامین A در بدن خود هستید می‌توانید به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم انجام شود. این کار به تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای نیز کمک می‌کند. اگر به بیماری زمینه‌ای مبتلا هستید ضروری است که به صورت مرتب به پزشک مراجعه کنید تا سطح ویتامین A بدن شما دائما بررسی و تنظیم شود. اگر نشانه‌ای مانند شب‌کوری را تجربه کردید لازم است فورا به پزشک مراجعه کنید. همچنین مهم است که قبل از مصرف هرگونه مکمل ویتامین A با پزشک مشورت کنید.
درنهایت، کمبود ویتامین A در مکان‌هایی که به غذاهای حاوی این ویتامین دسترسی وجود دارد نادر است. با این حال، افرادی که نمی‌توانند به این غذاها به راحتی دسترسی داشته باشند یا به دلایلی مثل بیماری زمینه‌ای بدنشان قادر به جذب ویتامین A نیست ممکن است دچار کمبود ویتامین A شوند. اگر علائم کمبود این ویتامین را تجربه می‌کنید یا دچار بیماری زمینه‌ای خاصی هستید که جذب ویتامین A را مشکل می‌کند لازم است به پزشک مراجعه کنید.
شما می‌توانید برای بررسی‌های بیشتر از خدمت ویزیت پزشک در محل استفاده کنید و یا درخواست چکاپ کامل داشته باشید تا وضعیت بدنی شما به طور کامل چک شود.
