چه نکاتی را باید درباره سرطان کبد بدانید؟ همه چیز این جاست!
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
11 / 02 / 1401
محل قرارگیری کبد شاید اهمیت چندانی نداشته باشد؛ اما موضوع جایی جالب می شود که بدانیم در قسمت راست حفره شکمی مان، درست زیر دیافراگم یک کارخانه یک کیلوگرمی مشغول انجام بیش از پانصد عملکرد حیاتی و مهم است که تک تک شان برای ما اهمیتی در ابعاد خود زندگی دارد. اهمیت کبد تا جایی است که کوچک ترین مشکلش، می تواند اثرات بزرگی داشته باشد؛ چه رسد به این که مهمانی ناخوانده، یک توده سلولی سرطانی از راه برسد. این جاست که به صورت یکپارچه عملکرد کلی بدن تحت الشعاع قرار می گیرد. پس لازم است با دلایل، علائم و نشانه ها و مسیرهای درمانی سرطان در این بافت حیاتی بیشتر آشنا شویم.
فهرست مطالب
اهمیت کبد در بدن
زمانی بیشتر به اهمیت کبد پی می بریم که بدانیم تمام خونی که از معده و روده خارج می شود، در درجه اول از این ارگان عبور کرده، در آن جا پردازش شده و سپس به اندام های هدف می رود. پس مسئول اصلی توزیع خون سرشار از اکسیژن و مواد مغذی به سرتاسر بدن، همان کبد است. اما این تنها وظیفه این اندام پرمشغله نیست. از آن جا که ذکر تمامی عملکردهای کبد امکان پذیر نبوده و در این مقال نیز نمی گنجد، به اشاراتی اکتفا می کنیم:
- متابولیسم تمامی مواد مغذی مانند کربوهیدرات، پروتئین و چربی (مانند انسولین، اما کامل تر)
- متابولیسم تمامی داروها و تبدیل آن ها به ترکیبات غیرسمی برای بدن.
- پاکسازی خون و در نتیجه سلامت و جوانسازی پوست که از طریق آزمایش قابل سنجش است.
- عملکرد انعقادی و کمک به تشکیل لخته خون و جلوگیری از هدررفت بی رویه خون.
- مقاومت در برابر عفونت ها و تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری های عفونی
- پیشگیری از کم خونی؛ چه کم خونی در بانوان، چه آقایون
سرطان کبد چیست؟
به طور کلی سرطان یعنی گسترش و تکثیر و تمایز خارج از برنامه یک توده سلولی. با این توضیح توده سلول های سرطانی می توانند در هر قسمتی از کبد یافت شوند. اما در نهایت سرطان کبد از لحاظ منشأ به دو دسته کلی تقسیم می شود:
- سرطان اولیه: به این مفهوم که منشأ آن خود کبد است.
- سرطان ثانویه؛ یعنی از اندام دیگری مثل پانکراس به کبد گسترش یافته است.
این که سرطان کبد چه قدر جدی است، به چند عامل بستگی دارد:
- کدام قسمت کبد را درگیر کرده است؟
- توده سلولی چقدر بزرگ است؟
- آیا گسترش یافته است یا خیر؟
- اولیه است و یا ثانویه؟
- و سلامت عمومی شما.
اما در این بین مهم ترین نکته این است که علائم سرطان کبد در سریع ترین زمان ممکن مورد بررسی قرار گیرند که برای این منظور می توانید از خدمات ویزیت پزشک در منزل و یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین استفاده نمایید.
علائم سرطان کبد
داشتن یک یا چند مورد از علائم زیر به معنای ابتلا به سرطان کبد نیست. در واقع به احتمال زیاد، بسیاری از آن ها دلایل دیگری دارند. با این حال، اگر هر یک از این علائم را دارید، حتما توسط پزشک بررسی شوید تا در صورت نیاز بتوان علت را پیدا و درمان کرد.
معمولا مراحل اولیه بیماری، دارای علامت و مشخصه چندان بارزی نیست و نشانه ها در مراحل بعدی دیده می شوند. ولی گاهی پیش می آید که زودتر هم ظاهر شوند. برخی از شایع ترین علائم سرطان کبد عبارتند از:
- کاهش وزن ناخواسته
- از دست دادن اشتها
- احساس سیری بسیار پس از یک وعده غذایی کوچک
- حالت تهوع یا استفراغ
- بزرگ شدن کبد که به شکل پری زیر دنده های سمت راست حس شده و با سونوگرافی قابل تشخیص است.
- بزرگ شدن طحال که به شکل پری زیر دنده های سمت چپ حس شده و با سونوگرافی قابل تشخیص است.
- درد در ناحیه شکم یا نزدیک تیغه شانه راست
- تورم یا تجمع مایع در شکم که با سونوگرافی شکمی قابل تشخیص است.
- خارش
- زردی پوست و چشم (یرقان)
- تب
- بزرگ شدن سیاهرگ های شکم که از طریق پوست دیده می شود
- کبودی یا خونریزی غیرطبیعی
در هپاتیت مزمن یا سیروز، ممکن است احساسی بدتر از حد معمول را تجربه کنید یا فقط تغییراتی در نتایج آزمایشگاهی داشته باشید؛ مانند تست های عملکرد کبد یا سطوح آلفا فتوپروتئین (AFP)
همچنین برخی از تومورهای کبدی، باعث افزایش سطح هورمون هایی می شوند که روی اندام هایی غیر از کبد عمل نموده و موجب تغییراتی می شوند؛ از جمله:
- افزایش سطح کلسیم خون (هایپرکلسمی) که با تهوع، گیجی، یبوست، ضعف یا مشکلات عضلانی همراه است.
- کاهش سطح قند خون یا همان افت قند (هایپوگلیسمی)، که با احساس خستگی، لرز، تپش قلب، سردرد و سرگیجه و تشنج همراه است.
- در مردان، بزرگ شدن سینه (ژنیکوماستی) و/یا کوچک شدن بیضه ها
- افزایش تعداد گلبول های قرمز خون (اریتروسیتوز) که با قرمزی و برافروختگی همراه است.
- افزایش سطح کلسترول
اگر این علائم را مشاهده کردید، نترسید!!! کافیست گوشی خود را بردارید و از مشاوره پزشکی تلفنی کمک بگیرید. به همین سادگی!! علاوه بر آن تمامی این موارد از طریق آزمایش قابل سنجش هستند.
عوامل سرطان کبد
متهم ردیف اول، سبک زندگی ناسالم است که عوامل متعددی را در بر می گیرد از جمله:
- اضافه وزن یا چاقی. شاخص توده بدنی یا همان BMI بالاتر از 25 (در نژاد آسیایی بالاتر از 23)، اضافه وزن و BMI بیشتر مساوی 30 چاقی در نظر گرفته می شود. ارتباط بین چاقی و سرطان کبد را می توان در تجمع قطرات چربی در کبد و از بین بردن بافت کبد دانست که آن را به شدت مستعد ابتلا به سرطانی شدن می کند.
- استعمال سیگار و سایر دخانیات اعتیادآور. ریسک ابتلا در کسانی که قبلا سیگار می کشیده و اکنون ترک کرده اند، کمتر از سیگاری هاست. اما با این حال هر دو گروه، بیشتر از کسانی که هرگز سیگار نکشیده اند، در معرض خطرند.
- نوشیدن مداوم الکل. از آن جایی که کبد مسئولیت زدودن سموم وارده به بدن است، وقتی مصرف الکل به صورت بی رویه باشد، بار کاری کبد بیش از حالت عادی شده و در معرض خطر قرار می گیرد.
- دیابت نوع دو که به طور معمول با چاقی و کبد چرب همراه است.
- کبد چرب الکلی و/یا غیرالکلی که خود در اثر هپاتیت، مصرف الکل، چاقی و دیابت نوع دو ایجاد می شوند.
- سیروز کبدی. در اصل سیروز کبدی همان کبد چرب درمان نشده و پیشرفت کرده است.
- آفلاتوکسین (قارچ روی برخی غذاها، مانند غلات و آجیل هایی که به درستی ذخیره نشده اند)
- مصرف بی رویه استروئیدها
عوامل متعددی احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهند که مثل یک پازل در کنار هم فرد را مستعد بیماری می کنند.
و عوامل دیگر مانند:
- ژنتیک
- جنسیت. آمار مردان مبتلا به سرطان کبد بیشتر از زنان است که دلیل آن را می توان در رفتارهای پرخطری که بالاتر ذکر شد، یافت.
- ابتلای طولانی مدت به ویروس هپاتیت B یا C. در کشورهای حوزه آمریکای شمالی ویروس هپاتیت C نقش بیشتری دارد، اما در کشورهای اصلی ابتلا به هپاتیت نوع B.
- هموکروماتوز (وضعیتی که در آن بدن آهن بیشتری نسبت به نیاز خود جذب و ذخیره می کند)
تشخیص سرطان کبد
آزمایش ها و روش های مورد استفاده برای تشخیص سرطان کبد عبارتند از:
- آزمایش های خون که می توانند ناهنجاری های عملکرد کبد را نشان دهند.
- تصویربرداری هایی مانند سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی.
- بیوپسی یا نمونه برداری از بافت کبد. به این صورت که پزشک یک سوزن نازک را از طریق پوست وارد کبد شما می کند تا نمونه بافتی به دست آورد. در آزمایشگاه، پزشکان بافت را زیر میکروسکوپ بررسی و سلول های سرطانی را جستجو می کنند. بیوپسی کبد خطر خونریزی، کبودی و عفونت را به همراه دارد.
بنابراین پیش از هر تصمیمی، از خدمات ویزیت پزشک در منزل و یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین استفاده نمایید.
روش های مختلف تهاجمی و غیرتهاجمی برای تشخیص سرطان کبد موجود هستند.
تعیین مراحل سرطان کبد
پس از تشخیص، برای تصمیم گیری درباره رویکرد درمانی باید مرحله (گرید) بیماری مشخص گردد. تست های مرحله بندی اندازه، محل سرطان و میزان گسترش آن را مشخص می کنند. این تست ها شامل سی تی اسکن، ام آر آی و اسکن استخوان هستند.
مرحله اول که خود بسته به سایز تومور به دو مرحله تقسیم می شود:
- مرحله یک A: در این مرحله فقط یک تومور منفرد وجود دارد به اندازه 2 سانتی متر یا حتی کوچک تر از آن. بنابراین هنوز فقط در کبد است، وارد رگ های خونی نشده، به غدد لنفاوی نزدیک یا نقاط دوردست سرایت نکرده است.
- مرحله یک B: در این مرحله فقط یک تومور منفرد وجود دارد به اندازه بیشتر از 2 سانتی متر، اما هنوز فقط در کبد است، وارد رگ های خونی نشده، به غدد لنفاوی نزدیک یا نقاط دوردست سرایت نکرده است.
مرحله دوم: در این مرحله، یا فقط یک تومور منفرد وجود دارد به اندازه بیشتر از 2 سانتی متر و یا بیش از یک تومور دیده می شود؛ اما اندازه هیچ کدام بیشتر از 5 سانتی متر نیست. تومور یا تومورهای از کبد خارج شده و وارد رگ های خونی شده اند. اما به غدد لنفاوی نزدیک یا نقاط دوردست سرایت نکرده اند.
مرحله سوم بر اساس ورود تومور به داخل جریان خون، به دو مرحله تقسیم می شود:
- مرحله سه A: در این مرحله بیش از یک تومور دیده می شود که اندازه حداقل یکی از آن ها بیشتر از 5 سانتی متر است. اما هنوز به غدد لنفاوی نزدیک یا نقاط دوردست سرایت نکرده اند.
- مرحله سه B: در این مرحله حداقل یکی از تومورها (با هر اندازه ای) به شاخه اصلی ورید بزرگ کبد راه پیدا کرده است، اما هنوز به غدد لنفاوی نزدیک یا نقاط دوردست سرایت نکرده است.
مرحله چهارم بر اساس گسترش به نقاط دور به دو دسته تقسیم می شود:
- مرحله چهار A: در این مرحله یک تومور یا تومورهای متعدد با هر اندازه ای، به غدد لنفاوی نزدیک سرایت کرده اند.
- مرحله چهار B: در این مرحله یک تومور یا تومورهای متعدد با هر اندازه ای، ممکن است به غدد لنفاوی نزدیک سرایت کرده باشند یا نه. اما به اندام های دورتر مانند استخوان ها یا ریه ها گسترش یافته اند.
سرطان کبد در این مرحله قابل درمان نیست؛ اما گزینه های درمانی می توانند به تسکین علائم و پیشگیری از عوارض بیماری کمک کنند. استفاده از از خدمات ویزیت پزشک در منزل و یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین می‌تواند به شما کمک کند که هرچه سریع‌تر در مورد شرایط خود با پزشک صحبت کنید.
در درمان سرطان کبد هدف عمده از بین بردن سلول های سرطانی و پیشگیری از گسترش بیشتر بیماری است.
درمان سرطان کبد
به طور کلی درمان انواع مختلف سرطان دو هدف عمده را دنبال می کنند؛ از بین بردن سلول های سرطانی و پیشگیری از گسترش تومورها به سایر نقاط. اما با این حال، گزینه های درمانی سرطان کبد متعدد هستند و انتخاب آن ها به موارد زیادی وابسته است؛ مثلا:
- اندازه تومور یا تومورها
- تعداد تومورها
- محل قرار گرفتن تومورها
- میزان گسترش و پیشروی تومورها به نقاط نزدیک یا دور
بنابراین دریافت مشاوره پزشکی تلفنی در این مرحله می تواند به شما اطمینان خاطر داده و در تصمیم گیری کمک شایان توجهی نماید.
رویکردهای درمانی به طور معمول این موارد را شامل می شوند:
- فرسایش یا آمبولیزاسیون یا هر دو
- درمان های هدفمند. در این روش با کمک داروهای ویژه، سعی بر این است که فقط سلول های سرطانی مورد هدف قرار گیرند، نه بافت های سالم.
- ایمونوتراپی. در این روش از سیستم ایمنی خود فرد کمک گرفته می شود و با استفاده از روش هایی سیستم ایمنی را بر علیه توده سرطانی تحریک می کنند.
- شیمی درمانی (اعم از سیستمیک یا انفوزیون شریان کبدی). در این روش با استفاده از داروهای ضدسرطان، از گسترش و پیشروی تومورها پیشگیری شده و آن ها را از بین می برند.
- و/یا پرتودرمانی. در این روش از اشعه ایکس و یا سایر اشعه های پرانرژی برای تخریب توده سرطانی و تومورها استفاده می شود.
- جراحی. در برخی شرایط و به کمک سایر درمان ها، ممکن است تومور(ها) آن قدر کوچک شوند که با جراحی (هپاتکتومی جزئی یا پیوند) امکان برداشت آن ها فراهم شود.
با این حال درمان قطعی سرطان کبد با این درمان ها، بسیار بعید به نظر می رسد. اما می توانند:
- علائم را کاهش دهند.
- به فرد کمک کنند تا عمر طولانی تری داشته باشد.
- کیفیت زندگی را بهبود بخشند.
سرطان های غیرقابل برداشت نیز، شامل سرطان هایی هستند که هنوز به غدد لنفاوی یا قسمت های دوردست بدن گسترش نیافته اند، اما با هپاتکتومی جزئی (برداشت بخشی از کبد) هم نمی توان آن ها را به طور ایمن از بین برد که ممکن است به یکی از این دلایل باشد:
- تومور بزرگ تر از آن است که بتوان به طور ایمن آن را برداشت.
- تومور در بخشی از کبد قرار دارد که برداشتن آن را سخت می‌کند (مثلا بسیار نزدیک به یک رگ خونی بزرگ).
- چندین تومور وجود دارد یا سرطان در سراسر کبد پخش شده است.
- فرد برای جراحی کبد از سلامت کافی برخوردار نیست.
پیشگیری از سرطان کبد
در قسمت عوامل ابتلا به سرطان کبد، موارد مختلفی را برشمردیم که از یک دیدگاه می توان آن ها را به دو دسته تقسیم کرد:
- دسته اول: وابسته به انتخاب های ما
- دسته دوم: مستقل از انتخاب های ما
دسته اول:
اگر بخواهیم به همان ترتیب مذکور پیش برویم، در ابتدای مسیر به اصلاح سبک زندگی می رسیم. بنابراین:
- وزن خود را مرتب پایش کنید. در صورتی که اضافه وزن ندارید، در ثبات آن بکوشید و در صورتی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستید، حتما از متخصصین تغذیه و برنامه های غذایی اصولی برای کاهش وزن کمک بگیرید. حتی 5 تا 7% کاهش وزن نیز، خطر ابتلا به بیماری های کبد را به طور چشمگیری کاهش می دهد.
- در صورت استعمال دخانیات، هم اکنون آن را ترک کنید. ممکن است این کار سخت به نظر برسد، اما ما برای شما راهکار داریم. می توانید از راهنمایی های مشاوره تلفنی آزمایش آنلاین بهره برده و با پشتوانه ما شاخ غول را بشکنید.
- اگر به مصرف مداوم و روزانه الکل عادت کرده اید، آن را به تدریج و با کمک یک مشاور، گام به گام کاهش دهید.
- در مورد دیابت نوع دو، در درجه اول باید از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد که با پایش وزن، تغذیه سالم و فعالیت فیزیکی به سادگی امکان پذیر است. اما در صورت ابتلا، با چکاپ مرتب قند خون، کنترل قند خون در محدوده هدفی که پزشک برای شما تعیین کرده، کنترل چربی و فشار خون می توانید از عوارض دیابت که یک مورد آن، مشکلات کبدی است، پیشگیری کنید.
- نکاتی که درباره دیابت گفتیم، درباره کبد چرب نیز صدق می کند. آزمایش منظم آنزیم های کبدی پزشک شما را در مسیر درک سلامت کبد کمک خواهد کرد. در صورت سهل انگاری و درمان نکردن کبد چرب، بیماری پیشرفت نموده و در نهایت به سیروز کبدی و سرطان کبد منتهی می شود. بنابراین هرگز از کنار کبد چرب بی تفاوت نگذرید، حتی اگر گرید یک باشد. از تغذیه سالم و مصرف فراوان آنتی اکسیدان ها و مواد غذایی ضدالتهاب غافل نشوید. در این زمینه می توانید از کمک متخصصین تغذیه بهره مند شوید.
- آجیل و غلات را از فروشگاه های بهداشتی تهیه بفرمایید.
- از تخت و مبل بلند شوید. حرکت کنید و شادی ناب یک زندگی سالم را به تمامی لمس کنید.
- به یاد داشته باشید که هدف فعالیت فیزیکی و ورزش و تحرک، سلامتی است؛ نه آسیب های برگشتت ناپذیر. برای پروتئین سازی و داشتن اندامی خوش فرم، نیازی به استفاده از استروئیدها ندارید. تنها کاری که باید بکنید، انجام تمرینات ورزشی تحت نظر یک کارشناس حرفه ای است.
دسته دوم:
شاید به نظر برسد این دسته از عوامل در اختیار ما نیستند. مواردی مانند فاکتورهای ژنتیکی، جنسیت، انواع هپاتیت و هموکروماتوز.
ولی با نگاهی موشکافانه، حتی در این بخش هم می توانیم نقش داشته باشیم. چگونه؟
- انجام آزمایش های ژنتیکی پیش از بارداری
- پرهیز از رفتارهای جنسی پرخطر
- پرهیز از اعتیاد به مواد مخدر، پرهیز از تزریق مواد مخدر و استفاده مشترک از یک سرنگ آلوده
سرطان کبد؛ آن چه آموختیم
پایان گفتار این که همه چیز از سال ها پیش آغاز شده است؛ از زمانی که ما سبک زندگی خود را تغییر دادیم و گام به گام به سمت زندگی های ناسالم پیش رفتیم. اما هنوز فرصت باقیست؛ از همین جا برگردید و مهم ترین دارایی خود، موهبت زیست را ارج نهید. در صورتی که هر یک از علائم مذکور را تجربه می کنید، با دوری از تنش و استرس و بدون هیچ نگرانی، با مشاوره پزشکی تماس بگیرید. زیرا همان طور که عنوان شد، علائمی که برشمردیم، هر دلیلی می توانند داشته باشند و به طور معمول بین بسیاری از مشکلات مشترک هستند.
