نارسایی تخمدان

نوشته شده توسط مهدی یاری
03 / 06 / 1400

فهرست مطالب

نارسایی تخمدان چیست؟

قبلاً به نارسایی اولیه تخمدان، نارسایی زودرس تخمدان گفته می‌شد. این وضعیتی است که زنان را قبل از رسیدن به یائسگی به خوبی تحت تأثیر قرار می‌دهد. تخمدان‌های یک زن سالم استروژن تولید می‌کنند. این هورمون دوره‌های قاعدگی را کنترل می‌کند و باعث باروری (توانایی باردار شدن) شما می‌شود. با افزایش سن، تخمدان شما در نهایت از ساخت استروژن جلوگیری می‌کند.

گاهی اوقات، تخمدان‌ها مدت‌ها قبل از انتظار یائسگی متوقف می‌شوند. (میانگین سن یائسگی 51 سال است.) اگر کمتر از 40 سال دارید و تخمدان‌های شما دیگر تخمک گذاری نمی‌کنند و قاعدگی شما متوقف شده است، ممکن است نارسایی اولیه تخمدان باشد.

علل بروز نارسایی تخمدان

درون تخمدان‌ها کیسه‌های کوچکی وجود دارد که فولیکول نامیده می‌شوند. آنها با رشد و بالغ شدن تخم‌ها را نگه می‌دارند. دختران معمولاً با حدود 2 میلیون تخمک متولد می‌شوند که به این فولیکول‌ها تبدیل می‌شوند، که در دوران یائسگی دوام می‌آورند.

اگر نارسایی اولیه تخمدان داشته باشید، فولیکول‌های شما یا تمام می‌شوند (ممکن است پزشک این کاهش را تخلیه نام گذاری کند) یا به درستی کار نمی‌کنند (که به آن اختلال عملکرد نیز گفته می‌شود). پزشکان تا به امروز مطمئن نیستند که چرا این اتفاق می‌افتد. اگر مادر یا خواهر شما به این بیماری مبتلا شده باشند، احتمال مواجه با این عارضه برای شما و یا زنان خانواده شما افزایش خواهد یافت. موارد دیگری که احتمال بروز نارسایی تخمدان را بیشتر می‌کند عبارتند از:

اختلالات خود ایمنی: یکی از اختلالات خود ایمنی مربوط به پاسخ سیستم ایمنی بدن به بافت تخمدان است. این حالت بسیار نادر است اما به طور کلی در این اختلال خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن شما با تولید آنتی بادی علیه بافت تخمدان شما به فولیکول‌های حاوی تخم آسیب رسانده و به تخمک صدمه می‌زند. علت تحریک پاسخ ایمنی مشخص نیست، اما قرار گرفتن در معرض ویروس یک احتمال است.
شیمی درمانی و پرتودرمانی: سموم شیمی درمانی و پرتودرمانی از دلایل عمده نارسایی تخمدان ناشی از سم است. این روش‌های درمانی می‌تواند به مواد ژنتیکی سلول‌ها آسیب برساند. سموم دیگر مانند دود سیگار، مواد شیمیایی، آفت کش‌ها و ویروس‌ها ممکن است نارسایی تخمدان را تسریع کنند.
اختلالات ژنتیکی و کروموزومی از جمله سندرم Fragile X و سندرم ترنر: برخی از اختلالات ژنتیکی با نارسایی اولیه تخمدان در ارتباط است. این مورد شامل سندرم موزاییک ترنر که در آن زن فقط یک کروموزوم X طبیعی و یک کروموزوم X تغییر یافته دوم دارد و سندرم X شکننده که در آن کروموزوم X شکننده و شکسته است.
عفونت‌های ویروسی
عوامل ناشناخته: علت نارسایی اولیه تخمدان (ایدیوپاتیک) اغلب ناشناخته است. پزشک شما ممکن است آزمایشات بیشتری را برای یافتن علت توصیه کند، اما در بسیاری از موارد، علت آن مشخص نخواهد شد.

علائم نارسایی تخمدان

شاید متوجه نشوید که تخمدان شما به طور عادی فعالیت خود را انجام نمی‌دهد. برخی از زنان با وجود نارسایی زودرس تخمدان همچنان دوره‌های قاعدگی را تجربه می‌کنند و حتی ممکن است باردار شوند. اما بسیاری از کسانی که به این بیماری مبتلا هستند برای باردار شدن با مشکل مواجه می‌شوند. این موارد معمولا همان چیزهایی هستند که می‌توان با مراجعه به پزشک متوجه شد و اقدامات لازم را قبل از اینکه دیر شود، انجام داد.

شایعترین علائم نارسایی زودرس تخمدان، دوره‌های از دست رفته یا عقب افتاده قاعدگی است. دوره‌ها ممکن است سال‌ها بعد دوباره شروع و متوقف شوند و درد تخمدان هست . علائم دیگر می‌تواند مانند علائم یائسگی باشد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

گرگرفتگی
عرق شبانه
اضطراب، افسردگی یا تغییرات خلقی
مشکلات حافظه یا مربوط به تمرکز کردن
میل جنسی شما مانند گذشته نیست
مشکل در خوابیدن
خشکی واژن که می‌تواند رابطه جنسی را ناخوشایند کند

تشخیص نارسایی تخمدان

اگر پریود شما متوقف شده یا به ندرت اتفاق می‌افتد، پزشک آزمایش خونی را برای بررسی سطح هورمون شما و رد بارداری، بیماری تیروئید و سایر شرایط سلامتی انجام می‌دهد. اولین آزمایش‌های خونی که احتمالاً انجام می‌دهید، سطح خون شما را اندازه گیری می‌کند:

FSH (هورمون محرک فولیکول). غده هیپوفیز شما این هورمون را تولید می‌کند که به تخمدان‌ها دستور می‌دهد که هر ماه تخمک آزاد کنند.
استرادیول: این نوعی استروژن است که توسط تخمدان ساخته می‌شود.

نتایج حاصل از این آزمایشات به پزشک شما کمک می‌کند تا متوجه شود که در تخمدان‌های شما چه خبر است. اگر زیر 40 سال ندارید و یکی از موارد زیر را دارید، پزشک ممکن است تشخیص دهد که به نارسایی اولیه تخمدان مبتلا هستید:

سطح FSH بالا (در محدوده یائسگی) در دو آزمایش مختلف که حداقل با فاصله 1 ماه انجام شده باشد
سطح استرادیول کم، به این معنی که تخمدان شما به اندازه کافی استروژن تولید نمی‌کند
گذشت 3ماه متوالی بدون پریود یا قاعدگی نامنظم

همچنین ممکن است پزشک انجام سونوگرافی از طریق واژن را به شما پیشنهاد دهد. این آزمایش از تهخمدان‌ها تصویربرداری می‌کند و دید بهتری برای معاینه به پزشک ارائه می‌دهد. خانم‌هایی که نارسایی اولیه تخمدان دارند معمولاً تخمدان‌های کوچکتر و فولیکول کمی نسبت به سایرین دارند. اگر این بیماری را داشته باشید، ممکن است آزمایشات بیشتری برای بررسی علت تجویز شود.

نارسایی تخمدان چه اثراتی بر سلامتی فرد دارد؟

مقادیر کم استروژن می‌تواند بر روی چیزهایی بیشتر از ناتوانی در باردار شدن اثر بگذارد. استروژن برای سلامت قلب و استخوان‌ها و همچنین موارد دیگر لازم است. اگر تخمدان شما به اندازه کافی این هورمون را تولید نکند، احتمال دارد به سایر بیماری‌ها نیز مبتلا شوید که عبارت‌اند از:

اضطراب و افسردگی
بیماری چشم، از جمله خشکی چشم
کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی
کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار)
پوکی استخوان

با پزشک خود در مورد راه‌های کاهش خطرات صحبت کنید. یک شیوه زندگی سالم و دارو ممکن است به جلوگیری از برخی از این شرایط کمک کند.

روش‌های درمانی نارسایی تخمدان

اگرچه درمانی وجود ندارد، اما روش‌های درمانی وجود دارد که می‌تواند علائم و عوارض احتمالی مربوط به سطح پایین استروژن را کاهش دهد.

درمان جایگزینی هورمون (HRT) شایع‌ترین روش است. این روش درمانی معمولاً استروژن و پروژستین را با هم ترکیب می‌کند، اگرچه ممکن است پزشک راه‌های دیگری را نیز برای شما تجویز کند اگر این نوع درمان را در نظر دارید، مطمئن شوید که شما و پزشک در مورد عوارض جانبی و خطرات احتمالی صحبت می‌کنید.
پزشکان معمولاً مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را برای جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان تجویز می‌کنند که این امر می‌تواند با کاهش سطح استروژن اتفاق بیفتد. اگر ورزش نمی‌کنید، باید تناسب اندام را به یک عادت تبدیل کنید، زیرا ورزش‌های سنگین و مداوم می‌توانند استخوان‌ها را محکم و قلب شما را سالم نگه دارند.

اگر قصد باردار شدن داشتید اما متوجه شدید که به کمبود اولیه تخمدان مبتلا هستید، ممکن است بخواهید با یک مشاور صحبت کنید و همچنین با پزشک خود مشورت کنید تا متوجه شوید چه گزینه‌های درمانی برای شما وجود دارد.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به مدت سه ماه یا بیشتر قاعدگی خود را از دست داده‌اید، برای تعیین علت به پزشک مراجعه کنید. دلایل بسیار زیادی وجود دارد که ممکن است منجر به از دست رفتن قاعدگی شوند. مواردی از قبیل بارداری، استرس، یا تغییر در رژیم غذایی یا عادات ورزشی. اما بهتر است هر زمان که چرخه قاعدگی تغییر کرد، بررسی شوید.

حتی اگر از عدم پریود شدن ناراحت نیستید و مشکلی ندارید، توصیه می‌شود به پزشک خود مراجعه کنید تا بفهمد چه چیزی باعث این تغییر شده است. سطح پایین استروژن می‌تواند منجر به از دست دادن تراکم استخوان و افزایش خطر بیماری‌های قلبی شود.

عوامل خطر

عواملی که خطر ابتلا به نارسایی تخمدان را افزایش می‌دهند عبارتند از:

سن: این مورد بین سنین 35 تا 40 سالگی افزایش می‌یابد. اگرچه قبل از 30 سالگی نادر است، اما نارسایی اولیه تخمدان در زنان جوان و حتی در نوجوانان امکان پذیر است.
سابقه خانوادگی: داشتن سابقه خانوادگی نارسایی اولیه تخمدان خطر ابتلا به این اختلال را برای سایر اعضای خانواده افزایش می‌دهد.
جراحی تخمدان: جراحی‌های مربوط به تخمدان‌ها خطر ابتلا به نارسایی اولیه تخمدان را افزایش می‌دهد.

عوارض ناشی از ابتلا به نارسایی تخمدان

عوارض نارسایی اولیه تخمدان عبارتند از:

ناباروری: ناتوانی در بارداری می‌تواند از عوارض نارسایی اولیه تخمدان باشد. در موارد نادر، حاملگی تا زمان تخلیه تخمک‌ها امکان پذیر است.
پوکی استخوان: هورمون استروژن به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. در زنان با سطح پایین استروژن، خطر رشد استخوان‌های ضعیف و شکننده (پوکی استخوان) وجود دارد که احتمال شکستن آنها بیش از استخوان‌های سالم است.
افسردگی یا اضطراب: خطر ناباروری و سایر عوارض ناشی از سطح پایین استروژن باعث افسردگی یا اضطراب برخی از زنان می‌شود.
بیماری قلبی: از دست دادن زود هنگام استروژن ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.

مقالات مرتبط