علائم و عوارض کمبود ویتامین B12

نوشته شده توسط فاطمه مهربان
08 / 08 / 1400

ویتامین B12 که با نام کوبالامین نیز شناخته می‌شود و مهم‌ترین ویتامین موردنیاز برای حیات انسان تلقی می‌شود. این ویتامین نقش اساسی در تولید گلبول‌های قرمز خون و DNA و همچنین عملکرد صحیح سیستم عصبی شما ایفا می‌کند.

ویتامین B12 به طور طبیعی در غذاهای حیوانی از جمله گوشت، ماهی، مرغ، تخم مرغ و لبنیات یافت می‌شود. با این حال، می‌توان آن را در محصولات غنی شده با B12، مانند برخی از انواع نان و شیرهای گیاهی نیز یافت.

متاسفانه کمبود B12 به خصوص در افراد مسن شایع است. اگر به اندازه کافی از رژیم غذایی خود این ویتامین را دریافت نکنید یا نتوانید به اندازه کافی ویتامین B12 را از غذایی که می‌خورید جذب کنید، در معرض خطر کمبود هستید. افرادی که در معرض خطر کمبود B12 هستند عبارتند از:

سالمندان
کسانی که جراحی کرده‌اند و بخشی از روده را که B12 را جذب می‌کند، برداشته‌اند
افرادی که برای دیابت داروی متفورمین مصرف می‌کنند
افرادی که از رژیم غذایی سخت گیاهخواری پیروی می‌کنند
کسانی که داروهای ضد اسید طولانی مدت برای سوزش سر دل مصرف می‌کنند

متأسفانه علائم کمبود ویتامین B12 ممکن است سال‌ها طول بکشد تا ظاهر شود و تشخیص آن نیز می‌تواند پیچیده باشد. بدین صورت که گاهی اوقات ممکن است کمبود B12 با کمبود فولات اشتباه گرفته شود.

سطوح پایین B12 باعث کاهش سطح فولات شما می‌شود. با این حال، اگر کمبود B12 دارید، اصلاح سطوح پایین فولات ممکن است به سادگی کمبود را بپوشاند و مشکل اساسی را برطرف نکند.

فهرست مطالب

علائم کمبود ویتامین B12

در اینجا چند علامت و نشانه کمبود واقعی ویتامین B12 وجود دارد که به شرح زیر هستند. برای ویزیت پزشک در منزل کلیک کنید.

پوست رنگ پریده

افراد مبتلا به کمبود B12 اغلب رنگ پریده به نظر می‌رسند یا دارای رنگ زرد خفیفی در پوست و سفیدی چشم‌ها هستند که به عنوان زردی شناخته می‌شود. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که کمبود B12 باعث ایجاد مشکلاتی در تولید گلبول‌های قرمز خون شود.

ویتامین B12 نقش اساسی در تولید DNA مورد نیاز برای ساخت گلبول‌های قرمز دارد. بدون آن، دستورالعمل‌های ساخت سلول‌ها ناقص است و سلول‌ها قادر به تقسیم نیستند. بنابراین، این باعث نوعی کم خونی به نام کم خونی مگالوبلاستیک می‌شود که در آن گلبول‌های قرمز تولید شده در مغز استخوان شما بزرگ و شکننده هستند.

این گلبول‌های قرمز خون خیلی بزرگ هستند که از مغز استخوان شما خارج شده و وارد گردش خون شما نمی‌شوند. بنابراین، تعداد زیادی گلبول قرمز در اطراف بدن شما در گردش نیست و پوست شما ممکن است رنگ پریده به نظر برسد.

شکنندگی این سلول‌ها همچنین به این معنی است که بسیاری از آنها تجزیه می‌شوند و باعث ایجاد بیلی روبین اضافی می‌شوند. بیلی روبین ماده‌ای به رنگ قرمز یا قهوه‌ای است که با تجزیه سلول‌های قدیمی خون توسط کبد تولید می‌شود. مقادیر زیاد بیلی روبین همان چیزی است که به پوست و چشم شما رنگ زرد می‌دهد.

ضعف و خستگی

ضعف و خستگی از علائم شایع کمبود ویتامین B12 است. این دو علامت به این دلیل رخ می‌دهند که بدن شما ویتامین B12 کافی برای ساخت گلبول‌های قرمز خون ندارد که اکسیژن را در سراسر بدن شما حمل می‌کند. در نتیجه، نمی‌توانید اکسیژن را به طور موثر به سلول‌های بدنتان منتقل کنید و باعث می‌شود احساس خستگی و ضعف کنید.

در افراد مسن، این نوع کم خونی اغلب به دلیل یک بیماری خود ایمنی به نام کم خونی پرنیشیوز ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به کم خونی خطرناک به اندازه کافی پروتئین مهم به نام فاکتور درونی تولید نمی‌کنند.

فاکتور درونی برای جلوگیری از کمبود B12 ضروری است، زیرا با ویتامین B12 در روده شما متصل می‌شود تا بتوانید آن را جذب کنید.

احساس سوزن و سوزن

یکی از عوارض جانبی جدی کمبود طولانی مدت B12 آسیب عصبی است. این مورد ممکن است در طول زمان اتفاق بیفتد، زیرا ویتامین B12 کمک کننده مهمی در مسیر متابولیک است که ماده چرب میلین را تولید می‌کند. میلین اعصاب شما را به عنوان نوعی محافظت و عایق احاطه می‌کند.

بدون B12، میلین به طور متفاوتی تولید می‌شود و سیستم عصبی شما قادر به عملکرد صحیح نیست. یکی از علائم رایج این اتفاق پارستزی یا احساس سوزن سوزن شدن است که شبیه به احساس سوزش در دست و پا است.

جالب توجه است که علائم عصبی مرتبط با کمبود B12 معمولا در کنار کم خونی رخ می‌دهد. با این حال، یک مطالعه نشان داد که حدود 28٪ از افراد علائم عصبی کمبود B12 را بدون هیچ نشانه‌ای از کم خونی داشته‌اند.

همانطور که گفته شد، احساس سوزن سوزن شدن یک علامت رایج است که می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، بنابراین این علامت به تنهایی معمولاً نشانه کمبود B12 نیست و نیاز به بررسی توسط پزشک را دارد.

تغییرات در تحرک

در صورت عدم درمان، آسیب به سیستم عصبی شما ناشی از کمبود B12 می‌تواند باعث تغییر در نحوه راه رفتن و حرکت شما شود. حتی ممکن است تعادل و هماهنگی شما را تحت تاثیر قرار دهد و شما را مستعد سقوط کند.

این علامت اغلب در کمبود B12 تشخیص داده نشده در افراد مسن دیده می‌شود، زیرا افراد بالای 60 سال بیشتر در معرض کمبود B12 هستند. با این حال، پیشگیری یا درمان کمبودها در این گروه ممکن است تحرک را بهبود بخشد. همچنین، این علامت ممکن است در جوانانی که کمبود شدید و درمان نشده دارند، وجود داشته باشد.

گلوسیت و زخم‌های دهان

گلوسیت اصطلاحی است که برای توصیف زبان ملتهب استفاده می‌شود. اگر گلوسیت دارید، رنگ و شکل زبان شما تغییر می‌کند و آن را دردناک، قرمز و متورم خواهد کرد. این التهاب همچنین می‌تواند زبان شما را صاف به نظر برساند، زیرا تمام برجستگی‌های ریز روی زبان که حاوی جوانه‌های چشایی شما هستند کشیده شده و ناپدید می‌شوند. گلوسیت علاوه بر دردناک بودن، این مورد می‌تواند نحوه غذا خوردن و صحبت کردن شما را نیز تغییر دهد.

مطالعات نشان داده‌اند که زبان متورم و ملتهب که ضایعات مستقیم طولانی روی آن دارد، می‌تواند نشانه اولیه کمبود ویتامین B12 باشد. علاوه بر این، برخی از افراد مبتلا به کمبود B12 ممکن است علائم دهانی دیگری مانند زخم دهان، احساس سوزن سوزن شدن در زبان یا احساس سوزش و خارش در دهان را تجربه کنند.

تنگی نفس و سرگیجه

اگر به دلیل کمبود B12 دچار کم خونی شوید، ممکن است احساس تنگی نفس و کمی سرگیجه داشته باشید، مخصوصاً زمانی که به خودتان فشار می‌آورید. این بدین دلیل است که بدن شما فاقد گلبول‌های قرمز خونی است که برای رساندن اکسیژن کافی به سلول‌های بدن نیاز دارد.

با این حال، این علائم می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، بنابراین اگر متوجه شدید که به طور غیرمعمول نفس تنگی دارید، باید با پزشک خود صحبت کنید تا علت را بررسی کند.

اختلال در دید

یکی از علائم کمبود ویتامین B12، تاری دید یا اختلال در دید است. این می‌تواند زمانی رخ دهد که کمبود B12 درمان نشده منجر به آسیب سیستم عصبی به عصب بینایی شود که به چشم شما منتهی می‌شود.

آسیب می‌تواند سیگنال عصبی را که از چشم شما به مغز می‌رسد مختل کند و بینایی شما را مختل کند. این وضعیت به عنوان نوروپاتی بینایی شناخته می‌شود. اگرچه هشدار دهنده است، اما اغلب با مصرف مکمل B12 برگشت پذیر و قابل درمان است.

تغییرات خلق و خوی

افراد مبتلا به کمبود B12 اغلب تغییرات خلقی را گزارش می‌کنند. در واقع، سطوح پایین B12 با اختلالات خلقی و مغزی مانند افسردگی و زوال عقل مرتبط است. “فرضیه افسردگی هموسیستئین” به عنوان یک توضیح بالقوه برای این مورد پیشنهاد شده است.

این تئوری نشان می‌دهد که سطوح بالای هموسیستئین ناشی از سطوح پایین B12 می‌تواند به بافت مغز آسیب برساند و با سیگنال‌های ورودی و خروجی مغز شما تداخل ایجاد کند و منجر به تغییرات خلقی شود.

برخی از مطالعات نشان می‌دهد که در افراد خاصی که کمبود B12 دارند، مکمل برای دریافت این ویتامین می‌تواند علائم را معکوس کند. توجه به این نکته مهم است که تغییرات خلق و خو و شرایطی مانند زوال عقل و افسردگی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. بنابراین، اثرات مکمل در این شرایط نامشخص است.

اگر کمبود ویتامین B12 دا تجربه می‌کنید، مصرف مکمل ممکن است به بهبود خلق و خوی شما کمک کند. با این حال، جایگزینی برای سایر درمان‌های پزشکی اثبات شده در درمان افسردگی یا زوال عقل نیست.

دمای بالا

یک علامت بسیار نادر اما گاه به گاه کمبود B12 دمای بالای بدن است. مشخص نیست که چرا این اتفاق می‌افتد، اما برخی از پزشکان مواردی از تب را گزارش کرده‌اند که پس از درمان با سطوح پایین ویتامین B12 برطرف شده است. با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که درجه حرارت بالا معمولاً ناشی از بیماری است، نه کمبود B12. برای ویزیت پزشک در منزل کلیک کنید.

دریافت ویتامین B12

اگر به میزان کافی ویتامین B12 کافی دریافت نمی‌کنید، باید مطمئن شوید که این کار را انجام می‌دهید تا سالم بمانید. ویتامین B12 کارهای زیادی برای بدن انجام می‌دهد، بنابراین تعادل آن در بدن بسیار حائز اهمیت است.

از آنجایی که بدن شما ویتامین B12 نمی‌سازد، باید آن را از غذاهای حیوانی یا مکمل‌ها دریافت کنید. شما باید این کار را به طور منظم انجام دهید، زیرا بدن شما ویتامین B12 را برای مدت طولانی ذخیره نمی‌کند.

میزان لازم برای دریافت ویتامین B12

میزان دریافتی این ویتامین به مواردی از جمله سن، عادات غذایی و شرایط پزشکی شما و داروهایی که مصرف می‌کنید بستگی دارد. میانگین مقادیر توصیه شده، که بر حسب میکروگرم (mcg) اندازه گیری می‌شود، بر اساس سن متفاوت است:

نوزادان تا 6 ماهگی: 0.4 میکروگرم
نوزادان 7-12 ماهه: 0.5 میکروگرم
کودکان 1 تا 3 ساله: 0.9 میکروگرم
کودکان 4-8 ساله: 1.2 میکروگرم
کودکان 9-13 ساله: 1.8 میکروگرم
نوجوانان 14 تا 18 ساله: 2.4 میکروگرم (2.6 میکروگرم در روز در صورت بارداری و 2.8 میکروگرم در روز در صورت شیردهی)
بزرگسالان: 2.4 میکروگرم (2.6 میکروگرم در روز در صورت بارداری و 2.8 میکروگرم در روز در صورت شیردهی)

منابع غذایی سرشار از ویتامین B12

شما می‌توانید ویتامین B12 را در غذاهای حیوانی که به طور طبیعی آن را دارند یا از اقلامی که با آن غنی شده‌اند دریافت کنید. منابع حیوانی شامل لبنیات، تخم مرغ، ماهی، گوشت و مرغ است. اگر به دنبال غذای غنی شده با B12 هستید، برچسب اطلاعات تغذیه‌ای محصول را بررسی کنید. همچنین در صورت داشتن موارد زیر ممکن است احتمال ابتلا به کمبود ویتامین B12 بیشتر باشد:

گاستریت آتروفیک، که در آن پوشش معده شما نازک شده است
کم خونی خطرناک، که جذب ویتامین B12 را برای بدن سخت می‌کند
شرایطی که روده کوچک شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک، رشد باکتری یا انگل
استفاده بیش از حد از الکل یا نوشیدن زیاد می‌تواند جذب مواد مغذی را برای بدن دشوارتر کند یا از خوردن کالری کافی جلوگیری کند. یکی از علائم کمبود ویتامین B12 شما ممکن است گلوسیت یا زبان متورم و ملتهب باشد.
اختلالات سیستم ایمنی، مانند بیماری گریوز یا لوپوس
مصرف داروهای خاصی که در جذب B12 اختلال ایجاد می‌کنند. این شامل برخی از داروهای سوزش معده از جمله مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) مانند اسومپرازول (Nexium)، لانزوپرازول (Prevacid)، امپرازول (Prilosec OTC)، پانتوپرازول (Protonix) و رابپرازول (Aciphex)، بلوکرهای H2 مانند سایمتیدین (Tagamet) است. همچنین فاموتیدین (Pepcid AC)؛ و برخی داروهای دیابت مانند متفورمین (گلوکوفاژ).

علاوه براین، در صورت پیروی از رژیم غذایی وگان (به این معنی که هیچ محصول حیوانی از جمله گوشت، شیر، پنیر و تخم مرغ نمی‌خورید) یا گیاهخوار هستید که به اندازه کافی تخم مرغ یا محصولات لبنی نمی‌خورید، امکان دارد دچار کمبود ویتامین B12 شوید و نیاز شما به ویتامین B12 تامین نشود. در هر دوی این موارد، می‌توانید غذاهای غنی شده را به رژیم غذایی خود اضافه کنید یا برای رفع این نیاز از مکمل‌ها استفاده کنید.

زنان باردار و ویتامین B12

آیا شما یک زن باردار هستید که رژیم گیاهخواری دارید و قصد دارید نوزاد خود را از طریق شیر خود تغذیه کنید؟ شما باید قبل از بچه دار شدن با پزشک خود صحبت کنید تا برنامه‌ای در مورد چگونگی دریافت ویتامین B12 کافی برای حفظ سلامت کودک خود داشته باشید. بدون ویتامین B12 کافی، کودک شما ممکن است تاخیر در رشد داشته باشد و آنطور که باید رشد و نمو نکند.

درمان علائم و عوارض کمبود ویتامین B12

اگر کم خونی خطرناک دارید یا در جذب ویتامین B12 مشکل دارید، در ابتدا به تزریق این ویتامین نیاز دارید. ممکن است لازم باشد تزریق این ویتامین را ادامه دهید.

اگر محصولات حیوانی نمی‌خورید، گزینه‌های دیگری را پیش روی دارید. در صورت کمبود، می‌توانید رژیم غذایی خود را به گونه‌ای تغییر دهید که شامل غلات غنی شده با ویتامین B12، مکمل یا تزریق B12 یا ویتامین B12 خوراکی با دوز بالا باشد. افراد مسنی که کمبود ویتامین B12 دارند احتمالاً باید روزانه یک مکمل B12 یا یک مولتی ویتامین حاوی B12 مصرف کنند.

برای اکثر افراد، درمان مشکل را حل می‌کند. اما هر آسیب عصبی که به دلیل کمبود این ویتامین رخ دهد ممکن است، دائمی باشد.

جلوگیری از کمبود ویتامین B12

بیشتر افراد می‌توانند با مصرف کافی گوشت، مرغ، غذاهای دریایی، لبنیات و تخم مرغ از کمبود ویتامین B12 جلوگیری کنند.

اگر محصولات حیوانی نمی‌خورید یا شرایط پزشکی دارید که جذب مواد مغذی را در بدن شما محدود می‌کند، همانطور که اشاره شد می‌توانید ویتامین B12 را با استفاده از یک مولتی ویتامین یا سایر مکمل‌ها و غذاهای غنی شده با ویتامین B12 مصرف کنید.

اگر مصرف مکمل‌های ویتامین B12 را انتخاب کردید، به پزشک خود اطلاع دهید تا به شما بگوید چه مقدار نیاز دارید یا مطمئن شوید که بر هیچ یک از داروهایی که مصرف می‌کنید تأثیری نخواهد داشت. کمبود ویتامین D چه آسیب هایی به شما می رساند؟ برای اطلاع بیشتر مقاله لینک شده را مشاهده کنید.

مقالات مرتبط