علائم تیروئید
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
12 / 07 / 1400
غده تیروئید اندامی کوچک است که در جلوی گردن قرار دارد و شکل آن شبیه به یک پروانه است. غده‌های مختلفی در سراسر بدن وجود دارند که هر یک از آن‌ها در تولید و آزاد کردن برخی مواد نقش دارند و به بدن در انجام یک کار خاص کمک می‌کنند. تیروئید نیز یکی از غدد است که هورمون‌هایی را تولید می‌کند و از طریق این کار به کنترل بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن کمک می‌کند.
هنگامی‌که غده تیروئید به‌درستی کار نمی‌کند می‌تواند کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد. اگر بدن بیش‌ازحد هورمون تیروئید تولید کند ممکن است به پرکاری تیروئید دچار شوید و اگر بدن هورمون تیروئید بسیار کمی را تولید کند ممکن است به کم‌کاری تیروئید دچار شوید. هردوی این بیماری‌ها بسیار جدی هستند و به‌محض شروع علائم تیروئید باید تحت درمان قرار بگیرید. در ادامه با این موضوع بیشتر آشنا می‌شوید.
فهرست مطالب
بیماری تیروئید چیست؟
بیماری تیروئید یک اصطلاح کلی برای بیماری‌ای است که از تولید میزان مناسب هورمون‌ها توسط تیروئید جلوگیری می‌کند و منجر به علائم تیروئید می‌شود. تیروئید به‌طورمعمول هورمون‌هایی تولید می‌کند که به حفظ عملکرد طبیعی بدن کمک می‌کنند. وقتی این غده بیش‌ازاندازه هورمون تیروئید تولید می‌کند بدن انرژی را خیلی سریع مصرف می‌کند. به این وضعیت، پرکاری تیروئید گفته می‌شود. مصرف سریع انرژی موجب می‌شود بیشتر خسته شوید، ضربان قلبتان سریع شود، بدون هیچ‌گونه تلاش دچار کاهش وزن شوید و حتی گاهی اوقات به‌شدت عصبی شوید.
از سوی دیگر، غده تیروئید ممکن است هورمون تیروئید کمی را تولید کند. به این وضعیت، کم‌کاری تیروئید گفته می‌شود. هنگامی‌که هورمون تیروئید در بدن بسیار کم است می‌تواند موجب احساس خستگی، افزایش وزن و حتی عدم تحمل دمای پایین شود. اختلال پرکاری و کم‌کاری تیروئید می‌توانند بر اثر شرایط مختلفی ایجاد شوند. در برخی موارد نیز ممکن است این اختلالات ارثی باشند.
چه کسانی دچار بیماری تیروئید می‌شوند؟
همه افراد ممکن است به بیماری تیروئید دچار شوند. هم زنان و هم مردان در هر سنی ممکن است علائم تیروئید را تجربه کنند. برای مثال، در برخی موارد نوزادان در هنگام تولد به کم‌کاری تیروئید دچار هستند و برخی افراد نیز با افزایش سن به این بیماری مبتلا می‌شوند. بیماری تیروئید بسیار شایع است و احتمال ابتلای زنان به آن حدود پنج تا هشت برابر مردان است. اگر موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند بیشتر احتمال دارد که به بیماری تیروئید مبتلا شوید:
- سابقه خانوادگی بیماری تیروئید دارید.
- به یک بیماری مثل کم‌خونی خطرناک، دیابت نوع یک، نارسایی اولیه آدرنال، لوپوس، آرتریت روماتوئید، سندرم شوگرن و سندرم ترنر مبتلا هستید.
- دارویی حاوی ید بالا مثل آمیودارون مصرف می‌کنید.
- سن شما بالای 60 سال است و به‌ویژه زن هستید.
- قبلا تحت درمان بیماری سرطان تیروئید (تیروئیدکتومی یا پرتودرمانی) بوده‌اید.
چه عواملی باعث بیماری تیروئید می‌شوند؟
دو نوع اصلی بیماری تیروئید، بیماری‌های کم‌کاری و پرکاری تیروئید هستند. هردوی این بیماری‌ها ممکن است در اثر شرایط دیگری ایجاد شده باشند. شرایطی که می‌توانند باعث کم‌کاری تیروئید شوند عبارت‌اند از:
- تیروئیدیت: این بیماری به معنای التهاب یا تورم غده تیروئید است. تیروئیدیت می‌تواند میزان هورمون‌های تولیدشده توسط غده تیروئید را کاهش دهد.
- تیروئیدیت هاشیموتو: تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری بدون درد و یک اختلال خودایمنی است که در آن سلول‌های ایمنی بدن به تیروئید حمله می‌کنند و به آن آسیب می‌رسانند. تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری ارثی است.
- تیروئیدیت پس از زایمان: ای وضعیت در پنج تا نه درصد از خانم‌ها پس از زایمان رخ می‌دهد و معمولا یک وضعیت موقتی است.
- کمبود ید: تیروئید برای تولید هورمون از ید استفاده می‌کند. به همین دلیل، کمبود ید می‌تواند در عملکرد تیروئید اختلال ایجاد کند.
- غده تیروئیدی که کار نمی‌کند: گاهی اوقات، غده تیروئید از بدو تولد به‌درستی کار نمی‌کند. درواقع، از هر 4000 نوزاد، یک نوزاد به این مسئله دچار می‌شود. در صورت عدم درمان، کودک ممکن است در آینده دچار مشکلات جسمی و روانی شود. به همین دلیل، همه نوزادان در اوایل تولد غربالگری می‌شوند تا عملکرد تیروئید آن‌ها بررسی شود.
شرایطی که می‌توانند باعث پرکاری تیروئید شوند عبارت‌اند از:
- بیماری گریوز: در این بیماری، کل غده تیروئید به‌شدت فعال است و هورمون زیادی تولید می‌کند. به این بیماری گواتر منتشر سمی نیز گفته می‌شود.
- ندول‌ها: پرکاری تیروئید می‌تواند ناشی از ندول‌هایی باشد که در تیروئید بیش‌ازاندازه فعال هستند.
- تیروئیدیت: این بیماری ممکن است دردناک باشد یا اصلا احساس نشود. در تیروئیدیت، تیروئید هورمون‌هایی را که ذخیره شده بود آزاد می‌کند و این مسئله می‌تواند چند هفته یا چند ماه طول بکشد.
- ید بیش‌ازاندازه: وقتی ید در بدن شما بیش‌ازاندازه است، تیروئید بیش‌ازحد نیاز هورمون تولید می‌کند. برخی داروها مثل آمیودارون و شربت‌های سرفه، بیش‌ازاندازه ید دارند.
علائم تیروئید چیست؟
درصورتی‌که به بیماری تیروئید مبتلا شوید علائم مختلفی را ممکن است تجربه کنید. متاسفانه، علائم تیروئید در اغلب موارد بسیار شبیه به علائم سایر بیماری‌ها یا مراحل زندگی است. به همین دلیل، تشخیص بیماری تیروئید می‌تواند بسیار دشوار باشد. در بیشتر مواقع می‌توان علائم تیروئید را به علائم تیروئید پرکار و علائم تیروئید کم کار تقسیم کرد. علائم پرکاری تیروئید شامل موارد زیر است:
- اضطراب، تحریک‌پذیری و عصبی بودن
- مشکل در خوابیدن
- کاهش وزن
- بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر
- ضعف و لرزش عضلانی
- قاعدگی‌های نامنظم یا توقف چرخه قاعدگی
- حساسیت به گرما
- مشکلات بینایی یا سوزش چشم
علائم کم‌کاری تیروئید عبارت‌اند از:
- خستگی
- افزایش وزن
- تجربه فراموشی
- قاعدگی‌های مکرر و سنگین
- موهای خشک و ضخیم
- صدای خشن
- عدم تحمل دمای پایین
بیماری تیروئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در برخی موارد، تشخیص بیماری تیروئید دشوار است زیرا علائم تیروئید می‌توانند به‌راحتی با علائم بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شوند. خوشبختانه، در حال حاضر، آزمایش‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند به تشخیص بیماری تیروئید کمک کنند. این آزمایش تیروئید عبارت‌اند از:
- آزمایش‌های خون
- آزمایشات تصویربرداری
- معاینه فیزیکی
آزمایش‌های خون
یکی از قطعی‌ترین راه‌ها برای تشخیص بیماری تیروئید، آزمایش خون است. با آزمایش خون می‌توان میزان هورمون تیروئید در خون را اندازه‌گیری کرد و بر اساس آن عملکرد صحیح غده تیروئید را ارزیابی کرد. این آزمایش‌ها با استفاده از دریافت خون از بازو انجام می‌شوند و می‌توانند پرکاری و کم‌کاری تیروئید را تشخیص دهند. آزمایش خون برای تشخیص بیماری‌های تیروئید مثل تیروئیدیت، گریوز، هاشیموتو و غیره که منجر به کم‌کاری و پرکاری تیروئید می‌شوند نیز کاربرد دارد. آزمایش‌های خونی که برای بررسی عملکرد غده تیروئید استفاده می‌شوند می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH): این هورمون در غده هیپوفیز تولید می‌شود و تعادل هورمون‌های تیروئید یعنی تری‌یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) را در جریان خون تنظیم می‌کند. این تست معمولا اولین تستی است که توسط پزشک تجویز می‌شود. در بیشتر موارد، کمبود هورمون تیروئید با افزایش TSH و هورمون بیش‌ازاندازه تیروئید با کاهش TSH همراه است. اگر سطح TSH غیرطبیعی باشد پزشک آزمایش‌هایی را برای بررسی T3 و T4 تجویز می‌کند.
- T4: این هورمون برای تشخیص بیماری کم‌کاری و پرکاری تیروئید و همچنین نظارت بر درمان این بیماری‌ها استفاده می‌شود. T4 پایین نشان‌دهنده کم‌کاری تیروئید و T4 بالا نشان‌دهنده پرکاری تیروئید است.
- تیروکسین آزاد (FT4): FT4 یک روش اندازه‌گیری T4 است که تاثیر پروتئین‌هایی که به‌طور طبیعی به T4 متصل می‌شوند را حذف می‌کند و می‌تواند اندازه‌گیری دقیق‌تری را فراهم کند.
- T3: آزمایش T3 به تشخیص پرکاری تیروئید یا ارزیابی شدت بیماری کمک می‌کند. سطح پایین T3 در کم‌کاری تیروئید نیز قابل‌مشاهده است اما این آزمایش در تشخیص و مدیریت بیماری پرکاری تیروئید مفیدتر است.
- تری‌یدوتیرونین آزاد (FT3): یک روش اندازه‌گیری T3 است که تاثیر پروتئین‌هایی که به‌طور طبیعی به T3 متصل می‌شوند را حذف می‌کند و می‌تواند اندازه‌گیری دقیق‌تری را فراهم کند.
این آزمایش‌ها به‌تنهایی برای تشخیص بیماری کافی نیستند و پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را نیز توصیه کند. برخی از این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
- آنتی‌بادی‌های تیروئید: این آزمایش‌ها می‌توانند به تشخیص انواع مختلف بیماری‌های خودایمنی تیروئید کمک کنند. آزمایش‌های رایج آنتی‌بادی شامل آنتی‌بادی‌های میکروزومی، آنتی‌بادی‌های تیروگلوبولین و آنتی‌بادی‌های گیرنده تیروئید هستند.
- کلسی تونین: این آزمایش برای تشخیص هیپرپلازی سلول C و سرطان مدولاری تیروئید استفاده می‌شود. هردوی این بیماری‌ها، اختلالات نادر تیروئید هستند.
- تیروگلوبولین: این آزمایش برای تشخیص تیروئیدیت و از سوی دیگر، نظارت بر درمان سرطان تیروئید استفاده می‌شود.
آزمایش‌های تصویربرداری
در بسیاری از موارد نگاه کردن به خود تیروئید می‌تواند به بسیاری از سوالات پاسخ دهد. ممکن است پزشک از شما بخواهد اسکن تیروئید انجام دهید تا بتواند اندازه و شکل تیروئید یا ندول‌ها را بررسی کند. پزشک همچنین ممکن است از سونوگرافی برای بررسی وضعیت شما استفاده کند. انجام سونوگرافی معمولا نیاز به آمادگی خاصی ندارد و قبل از آن نیازی به تغییر رژیم غذایی خود ندارید. سونوگرافی معمولا 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد.
معاینه فیزیکی
یک راه دیگر برای بررسی سریع غده تیروئید، معاینه فیزیکی توسط پزشک است. معاینه فیزیکی، یک آزمایش بسیار ساده و بدون درد است که در آن پزشک گردن شما را برای تشخیص هرگونه زائده یا بزرگ شدن تیروئید لمس می‌کند.
بیماری تیروئید چگونه درمان می‌شود؟
هدف پزشک در موارد ابتلا به بیماری تیروئید، بازگرداندن سطح هورمون تیروئید به حالت عادی است. این کار را می‌توان به طرق مختلفی انجام داد و انتخاب روش درمانی بستگی به علت علائم تیروئید دارد. اگر سطح هورمون تیروئید در بدن شما بالاست، روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
- داروهای ضد تیروئید (متی‌مازول و پروپیل تیواوراسیل): این‌ها داروهایی هستند که مانع تولید هورمون تیروئید توسط غده تیروئید می‌شوند.
- ید رادیواکتیو: این درمان به سلول‌های تیروئید آسیب می‌زند و از تولید بیش‌ازاندازه هورمون‌های تیروئید جلوگیری می‌کند.
- مسدودکننده‌های بتا: این داروها میزان هورمون‌های بدن را تغییر نمی‌دهند اما در کنترل علائم موثرند.
- جراحی: این یک نوع درمان دائمی‌تر است که به این صورت انجام می‌شود که پزشک تیروئید را با جراحی برمی‌دارد. اگرچه این روش مانع از تولید هورمون تیروئید می‌شود اما پس از آن لازم است تا پایان عمر هورمون‌های جایگزین تیروئید مصرف کنید.
از سوی دیگر، اگر سطح هورمون تیروئید در بدنتان کم است برای شما داروهای جایگزین تیروئید تجویز می‌شود. این درمان برای افزایش هورمون تیروئید ساخته شده است و یکی از داروهای متداول آن، لووتیروکسین است. با مصرف این دارو می‌توانید بیماری تیروئید را کنترل کنید و زندگی عادی‌ای داشته باشید.
درنهایت، بیماری تیروئید در اغلب موارد یک بیماری مادام‌العمر است که به نظارت دائمی نیاز دارد. پزشک بر داروهای شما نظارت می‌کند و به‌مرورزمان، داروهایتان را تنظیم می‌کند. لازم است بدانید که شما معمولا می‌توانید با وجود ابتلا به بیماری تیروئید، زندگی عادی‌ای داشته باشید. اگرچه ممکن است کمی طول بکشد که درمان مناسب برای علائم تیروئید تشخیص داده شود اما درنهایت، می‌توانید بدون محدودیت‌های زیاد زندگی کنید. حد نرمال تیروئید چقدر است؟ برای کسب اطلاع از این موضوع به مقاله لینک شده مراجعه کنید.
