سیتومگالوویروس چیست و با بدن انسان چه می‌کند؟

نوشته شده توسط فاطمه مهربان
20 / 01 / 1401

سیتومگالوویروس که با نام‌های HCMV، CMV یا هرپس ویروس انسانی 5 (HHV-5) نیز شناخته می‌شود، شایع‌ترین ویروسی است که به جنین در حال رشد منتقل می‌شود و در دسته تبخال (هرپس) قرار دارد. بسیاری از مردم نمی‌دانند که به این عفونت مبتلا هستند زیرا ممکن است علائمی برای افراد سالم ایجاد نکند. با این حال، این ویروس در بدن نهفته باقی می‌ماند و می‌تواند در دوران بارداری و برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، عوارض ایجاد کند.

تخمین زده شده است که بیش از 50 درصد از بزرگسالان تا 40 سالگی به این ویروس مبتلا شده‌اند. سیتومگالوویروس از طریق مایعات بدن پخش می‌شود و در هر سنی و بدون توجه به قومیت، مردان و زنان را به طور مساوی تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر باردار هستید یا اگر سیستم ایمنی شما ضعیف شده است، ابتلا به سیتومگالوویروس نگران کننده است. برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به ویژه افرادی که پیوند عضو، سلول‌های بنیادی یا مغز استخوان داشته‌اند، عفونت CMV می‌تواند کشنده باشد.

CMV از فردی به فرد دیگر از طریق مایعات بدن مانند خون، بزاق، ادرار، مایع منی و شیر مادر منتقل می‌شود. این عارضه هیچ درمانی ندارد، اما داروهایی وجود دارند که می‌توانند به درمان و کنترل علائم کمک کنند. در این مطلب با تمامی نکات لازم در مورد سیتومگالوویروس از جمله علائم، علل، راه‌های پیشگیری، تشخیص و درمان آشنا می‌شوید.

فهرست مطالب

علائم سیتومگالوویروس کدامند؟

اکثر افراد سالم که به سیتومگالوویروس (CMV) آلوده هستند ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. برخی دیگر از افراد تنها علائم جزئی را تجربه می‌کنند. افرادی که برای تجربه علائم و نشانه‌های CMV عبارتند از:

نوزادانی که قبل از تولد به CMV آلوده شده‌اند (CMV مادرزادی).
نوزادانی که در حین تولد یا اندکی پس از آن مبتلا می‌شوند (CMV پری ناتال). این گروه شامل نوزادانی است که از طریق شیر مادر آلوده می‌شوند.
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افرادی که پیوند عضو، مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی انجام داده‌اند یا افرادی که به HIV آلوده هستند.

نوزادان

اکثر نوزادانی که CMV مادرزادی دارند در بدو تولد سالم به نظر می‌رسند. تعداد کمی از نوزادانی که سیتومگالوویروس مادرزادی دارند و در بدو تولد سالم به نظر می‌رسند با گذشت زمان (گاهی اوقات نه ماه یا سال‌ها پس از تولد) علائمی را بروز می‌دهند. شایع ترین این علائم دیررس، کاهش شنوایی و تاخیر در رشد است. تعداد کمی از نوزادان نیز ممکن است دچار مشکلات بینایی شوند. ویزیت پزشک در منزل قادر است به شما در شرایطی که نوزاد شما هر یک از این علائم را تجربه می‌کند، به شما یاری برساند. علائم و نشانه‌های زیر در نوزادانی که سیتومگالوویروس مادرزادی دارند و در بدو تولد بیمار هستند، شایع تر است:

تولد زودرس
وزن کم هنگام تولد
زردی پوست و چشم (یرقان)
کبد بزرگ شده که ضعیف عمل می‌کند
لکه‌های پوستی بنفش یا راش یا هر دو
سر کوچک و غیر طبیعی (میکروسفالی)
طحال بزرگ شده
پنومونی
تشنج

تعداد کمی از نوزادانی که سیتومگالوویروس مادرزادی دارند و در بدو تولد سالم به نظر می‌رسند با گذشت زمان (گاهی اوقات نه ماه یا سال‌ها پس از تولد) علائمی را بروز می‌دهند.

انجام چکاب‌های دوره بارداری برای تشخیص این عارضه بسیار حائز اهمیت است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این پکیج‌ها با مشاوره پزشکی تلفنی تماس بگیرید.

افرادی که ایمنی ضعیفی دارند

اگر سیستم ایمنی بدن شما ضعیف شده باشد، ممکن است مشکلات جدی را تجربه کنید که بر روی قسمت‌های مختلف بدن شما تأثیر می‌گذارد، از قبیل:

چشم‌ها
ریه‌ها
کبد
مری
معده
روده‌ها
مغز

بزرگسالان سالم

اکثر افرادی که به سیتومگالوویروس آلوده هستند و به طور کلی (به غیر از ابتلا به این ویروس) سالم هستند علائم کمی را تجربه می‌کنند. هنگامی که برای اولین بار مبتلا می‌شوند، برخی از بزرگسالان ممکن است علائمی مشابه مونونوکلئوز عفونی داشته باشند، از جمله:

خستگی
تب
گلو درد
دردهای عضلانی

تجربه هر یک از این موارد را با مشاوره پزشکی تلفنی در میان بگذارید و اطلاعات لازم را برای انجام قدم بعدی دریافت کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید و علائم عفونت CMV را تجربه می‌کنید به پزشک خود مراجعه کنید. برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، عفونت CMV می‌تواند جدی یا حتی کشنده باشد. به نظر می‌رسد افرادی که تحت پیوند سلول‌های بنیادی یا اندام قرار گرفته‌اند در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

در صورتی که در دوران بارداری دچار یک بیماری شبیه مونونوکلئوز می‌شوید نیز باید در اسرع وقت برای آگاهی از اقدامات اولیه با مشاوره پزشکی تلفنی تماس بگیرید. اگر CMV دارید اما به طور کلی سالم هستید و هر گونه بیماری خفیف و عمومی را تجربه می‌کنید، ممکن است در دوره فعال سازی مجدد قرار داشته باشید. مراقبت از خود، مانند استراحت زیاد، باید برای کنترل عفونت کافی باشد.

زمانی که کودک شما باید به پزشک مراجعه کند

اگر می‌دانید که در دوران بارداری به CMV آلوده شده‌اید، به پزشک کودک خود اطلاع دهید. پزشک احتمالاً کودک شما را از نظر مشکلات شنوایی یا بینایی ارزیابی خواهد کرد.

انواع عفونت سیتومگالوویروس کدامند؟

سه نوع اصلی عفونت CMV وجود دارد: اکتسابی، عود کننده یا مادرزادی.

سیتومگالوویروس اکتسابی یا اولیه زمانی است که فرد برای اولین بار به ویروس مبتلا می‌شود.
سیتومگالوویروس عود کننده زمانی است که فرد قبلاً ویروس را داشته باشد. ویروس نهفته است و سپس به دلیل ضعف سیستم ایمنی فعال می‌شود.
سیتومگالوویروس مادرزادی زمانی است که فرد در دوران بارداری به این ویروس مبتلا شده و آن را به جنین منتقل می‌کند.

CMV به طور کلی مشکلی ایجاد نمی‌کند، مگر زمانی که یک کودک متولد نشده یا فردی با سیستم ایمنی ضعیف (به علت دریافت پیوند) یا فرد مبتلا به HIV را تحت تاثیر قرار دهد. اگر یک فرد مبتلا به HIV به سیتومگالوویروس مبتلا شود، می‌تواند منجر به نارسایی اندام، آسیب چشم و نابینایی شود. بهبود داروهای ضد ویروسی در سال‌های اخیر خطر را کاهش داده است.

افرادی که پیوند اعضا و مغز استخوان دریافت کرده‌اند باید از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی استفاده کنند تا سیستم ایمنی خود را کاهش دهند تا بدن‌شان اعضای جدید را پس نزند. سیتومگالوویروس خفته می‌تواند در این افراد فعال شود و منجر به آسیب اندام شود. گیرندگان پیوند نیز ممکن است داروهای ضد ویروسی را به عنوان یک اقدام احتیاطی در برابر CMV دریافت کنند.

اکثر این نوزادان که به هر طریقی به سیتومگالوویروس مبتلا می‌شوند علائمی را بروز نمی‌دهند، اما حدود 20 درصد از آنها علائم یا عوارض طولانی مدت سلامتی از جمله مشکلات یادگیری را خواهند داشت.

سیتومگالوویروس چگونه منتقل می‌شود؟

CMV مربوط به ویروس‌هایی است که باعث آبله مرغان، هرپس سیمپلکس و مونونوکلئوز می‌شوند. CMV ممکن است در دوره‌هایی که نهفته است و سپس دوباره فعال می‌شود، در بدن چرخه بزند. اگر سالم هستید، CMV عمدتاً خاموش می‌ماند.

یک مادر آلوده می‌تواند ویروس را قبل یا در حین تولد به کودک خود منتقل کند.

هنگامی که ویروس در بدن شما فعال است، این امکان وجود دارد که ویروس را به افراد دیگر منتقل کنید. ویروس از طریق مایعات بدن از جمله خون، ادرار، بزاق، شیر مادر، اشک، مایع منی و مایعات واژن پخش می‌شود. این درحالیست که تماس گاه به گاه CMV را منتقل نمی‌کند. راه‌های انتقال ویروس عبارتند از:

دست زدن به چشم‌ها یا داخل بینی یا دهان پس از تماس با مایعات بدن فرد آلوده.
تماس جنسی با فرد مبتلا.
شیر مادر یک مادر مبتلا.
پیوند اعضا، مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی یا انتقال خون.
تولد: یک مادر آلوده می‌تواند ویروس را قبل یا در حین تولد به کودک خود منتقل کند. اگر برای اولین بار در دوران بارداری آلوده شوید، خطر انتقال ویروس به جنین شما بیشتر است.

اگر احساس میکنید شما و کودک و یا هر یک از اعضای خانواده ممکن است به این بیماری دچار شده باشید هم اکنون با مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین تماس برقرار کرده تا در صورت نیاز آزمایش های مورد نیاز و همچنین ویزیت توسط پزشک در منزل برای شما ثبت شودو هر چه سریعتر در صورت مبتلا شدن به این بیماری ، اقدامات لازم صورت بگیرد.

عوارض ابتلا به سیتومگالوویروس

عوارض عفونت CMV بسته به سلامت کلی شما و زمانی که آلوده شده‌اید متفاوت است.

بزرگسالان سالم

به ندرت، سیتومگالوویروس باعث ایجاد مونونوکلئوز در بزرگسالان سالم می‌شود. سایر عوارض نادر برای بزرگسالان سالم شامل مشکلات سیستم گوارشی، کبد، مغز و سیستم عصبی است.

افرادی که ایمنی ضعیفی دارند

عوارض عفونت CMV می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

از دست دادن بینایی به دلیل التهاب لایه حساس به نور چشم (رتینیت)
مشکلات دستگاه گوارش، از جمله التهاب روده بزرگ (کولیت)، مری (ازوفاژیت) و کبد (هپاتیت)
مشکلات سیستم عصبی، از جمله التهاب مغز (آنسفالیت)
پنومونی

نوزادانی که CMV مادرزادی دارند

نوزادی که مادر آنها برای اولین بار در دوران بارداری به سیتومگالوویروس آلوده شده است، احتمال بیشتری دارد که دچار عوارض شود. عوارض برای نوزاد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

از دست دادن شنوایی
ناتوانی ذهنی
مشکلات بینایی
تشنج
عدم هماهنگی
ضعف یا مشکلات در استفاده از عضلات

چگونه از آلوده شدن به سیتومگالوویروس پیشگیری کنیم؟

بهداشت دقیق بهترین راه پیشگیری در برابر سیتومگالوویروس است. با این حال، می‌توانید این اقدامات احتیاطی را انجام دهید:

دست‌های خود را اغلب بشویید. از آب و صابون به مدت 15 تا 20 ثانیه استفاده کنید، به خصوص اگر با کودکان خردسال یا پوشک آنها، بزاق یا سایر ترشحات دهانی تماس دارید. این امر به ویژه در صورتی مهم است که کودکان در مراقبت از خود نیز نکات لازم را اجرا کنند.
هنگام بوسیدن کودک از تماس با اشک و بزاق دهان خودداری کنید. به عنوان مثال، به جای بوسیدن لب‌های کودک، پیشانی او را ببوسید. اگر باردار هستید این امر به صورت ویژه‌ای مهم است.
از به اشتراک گذاشتن غذا یا نوشیدنی از همان لیوان با دیگران خودداری کنید. استفاده از لیوان‌ها و ظروف آشپزخانه مشترک باعث انتشار سیتومگالوویروس می‌شود.
مراقب وسایل دور ریختنی باشید. هنگام دور انداختن پوشک، دستمال کاغذی و سایر مواردی که به مایعات بدن آلوده شده‌اند، قبل از دست زدن به صورت، دست‌های خود را کاملا بشویید.
اسباب بازی‌ها و میزها را تمیز کنید. سطوحی که با ادرار یا بزاق کودکان در تماس است را تمیز کنید.
رابطه جنسی ایمن را تمرین کنید. هنگام تماس جنسی از کاندوم استفاده کنید تا از انتشار CMV از طریق مایع منی و واژن جلوگیری کنید.
اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، ممکن است از مصرف داروهای ضد ویروسی برای جلوگیری از بیماری CMV بهره مند شوید.

واکسن‌های آزمایشی برای زنان در سنین باروری در حال آزمایش هستند. این واکسن‌ها ممکن است در پیشگیری از عفونت سیتومگالوویروس در مادران و نوزادان مفید باشد و احتمال ناتوانی در نوزادان متولد شده از زنان مبتلا به این بیماری را کاهش دهد. در صورتی نیاز به مشاوره و سوال در خصوص آزمایشات و واکسن های مورد نیاز با مجموعه آزمایش آنلاین تماس برقرار نمایید.

سیتومگالوویروس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آزمایش‌های آزمایشگاهی از جمله آزمایش‌های خون و سایر مایعات بدن یا آزمایش‌های نمونه‌های بافتی می‌توانند CMV را تشخیص دهند. اگر برای انجام هر یک از این آزمایشات قادر به ترک خانه نیستید، از ویزیت پزشک در منزل کمک دریافت کنید.

در دوران بارداری و بعد از زایمان

اگر باردار هستید، آزمایش برای تعیین اینکه آیا تا به حال به CMV آلوده شده‌اید یا خیر، می‌تواند مهم باشد. زنان بارداری که قبلاً آنتی بادی‌های CMV ایجاد کرده‌اند، شانس بسیار کمی برای فعال شدن مجدد عفونت در کودکان متولد نشده خود دارند.

اگر مشاوره پزشکی در دوران بارداری شما عفونت CMV جدیدی را تشخیص دهد، آزمایش قبل از تولد (آمنیوسنتز) می‌تواند تشخیص دهد که آیا جنین آلوده شده است یا خیر. در این آزمایش، پزشک شما نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک را می‌گیرد و بررسی می‌کند. آمنیوسنتز معمولاً زمانی توصیه می‌شود که ناهنجاری‌هایی که ممکن است ناشی از CMV باشد در سونوگرافی مشاهده شود.

اگر مشاوره پزشکی شما مشکوک به CMV مادرزادی کودک شما باشد، مهم است که نوزاد را در سه هفته اول تولد آزمایش کنید. اگر کودک شما CMV داشته باشد، احتمالاً پزشک آزمایش‌های بیشتری را برای بررسی سلامت اندام‌های کودک مانند کبد و کلیه‌ها توصیه می‌کند.

در افرادی که ایمنی ضعیفی دارند

اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، آزمایش CMV نیز می‌تواند مهم باشد. برای مثال، اگر HIV یا ایدز دارید، یا اگر پیوند انجام داده‌اید، ممکن است ویزیت پزشک در منزل بخواهد شما را به طور منظم تحت نظر داشته باشد.

سیتومگالوویروس چگونه درمان می‌شود؟

درمان به طور کلی برای کودکان سالم و بزرگسالان ضروری نیست. بزرگسالان سالمی که به مونونوکلئوز سیتومگالوویروس مبتلا می‌شوند، به طور کلی بدون دارو بهبود می‌یابند. نوزادان و افرادی که ایمنی ضعیفی دارند، زمانی که علائم عفونت سیتومگالوویروس را تجربه می‌کنند، نیاز به درمان دارند. نوع درمان به علائم و نشانه‌ها و شدت آنها بستگی دارد.

داروهای ضد ویروسی رایج ترین نوع درمان هستند. آنها می‌توانند تولید مثل ویروس را کند کنند، اما نمی‌توانند آن را به طور کامل از بین ببرند. تیم مشاوره پزشکی در حال مطالعه داروها و واکسن‌های جدید برای درمان و پیشگیری از CMV هستند.

مقالات مرتبط