سرطان کبد سرطانی است که از کبد شروع میشود. برخی از سرطانها در خارج از کبد شکل می گیرند و به اندام دیگر منتقل میشوند اما پزشکان فقط توموری که از کبد شروع میشود را به عنوان سرطان کبد توصیف میکنند. کبد در زیر ریه راست، درست در زیر قفسه سینه قرار دارد، یکی از بزرگترین اعضای بدن انسان است و عملکردهای اساسی بسیاری مانند از بین بردن سموم بدن را به عهده دارد. در ادامه با سرطان کبد، نشانهها و علل آن و همچنین درمان این بیماری آشنا میشوید.
فهرست مطالب
همانطور که مطرح شد سرطان کبد سرطانی است که در کبد ایجاد میشود. کبد بزرگترین اندام غدهای در بدن است و برای از بین بردن سموم و مواد مضر بدن عملکردهای حیاتی مختلفی را انجام میدهد. کبد مسئول تولید صفرا است. صفرا مادهای است که به شما کمک میکند چربیها، ویتامینها و سایر مواد مغذی را هضم کنید. کبد همچنین مواد مغذی مانند گلوکز را در خود ذخیره میکند تا در مواقعی که غذا نمیخورید بدن شما تغذیهشده باشد. همچنین این عضو از بدن باعث تجزیه داروها و سموم میشود. هنگامیکه سرطان در کبد ایجاد میشود، سلولهای کبدی را از بین میبرد و توانایی عملکرد طبیعی کبد را مختل میکند.
سرطان کبد بهطورکلی به دو دسته اولیه و ثانویه طبقهبندی میشود. سرطان اولیه کبد از سلولهای کبد آغاز میشود. سرطان ثانویه کبد هنگامی گسترش مییابد که سلولهای سرطانی اندام دیگری به کبد منتقل شوند. سلولهای سرطانی برخلاف سایر سلولهای بدن میتوانند از محل اولیه یا محل شروع سرطان جدا شوند. آنها از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به مناطق دیگر بدن میروند و سرانجام در اندام دیگری از بدن جمع میشوند و در آنجا شروع به رشد میکنند.
انواع مختلف سرطان اولیه کبد از سلولهای تشکیلدهنده کبد شروع میشوند. سرطان اولیه کبد میتواند به صورت رشد یک توده در کبد شروع شود یا میتواند همزمان در بسیاری از نقاط کبد شروع شود. افرادی که آسیب شدید کبدی دارند، بهاحتمالزیاد چندین نقطه رشد سرطان دارند. انواع اصلی سرطان اولیه کبد عبارتاند از:
سرطان هپاتوسلولار (hepatocellular carcinoma) که به هپاتوم (hepatoma) نیز معروف است، شایعترین نوع سرطان کبد است که 75 درصد از کل سرطانهای کبد را تشکیل میدهد. این بیماری در هپاتوسیتها (hepatocytes) که سلولهای اصلی کبدی هستند ایجاد میشود و میتواند از کبد به سایر قسمتهای بدن مانند لوزالمعده، روده و معده گسترش یابد. HCC بیشتر در افرادی رخ میدهد که به دلیل سوءمصرف الکل به کبد خود آسیب رساندهاند.
کلانژیوکارسینوما که بیشتر به عنوان سرطان مجرای صفراوی شناخته میشود، در مجاری صفراوی کوچک و لوله مانند در کبد ایجاد میشود. این مجاری، صفرا را به کیسه صفرا میرسانند تا به هضم غذا کمک کنند. وقتی سرطان از قسمت مجاری داخل کبد شروع میشود، آن را سرطان مجرای صفراوی داخل کبدی مینامند. وقتی سرطان در قسمت مجاری خارج از کبد شروع میشود، آن را سرطان مجاری صفراوی خارج کبدی مینامند. سرطان مجرای صفراوی تقریبا 10 تا 20 درصد از کل سرطانهای کبد را تشکیل میدهد.
آنژیوسارکوم کبدی نوعی سرطان کبد است که از رگهای خونی کبد شروع میشود. این نوع سرطان بسیار سریع پیشرفت میکند، بنابراین بهطورمعمول در مرحله پیشرفتهتری تشخیص داده میشود.
هپاتوبلاستوما یک نوع بسیار نادر از سرطان کبد است و تقریبا همیشه در کودکان، به ویژه در کودکان زیر 3 سال دیده میشود. با جراحی و شیمیدرمانی، پیش آگهی این نوع سرطان میتواند بسیار خوب باشد. هنگامیکه هپاتوبلاستوما در مراحل اولیه تشخیص داده شود، میزان بقا بیش از 90 درصد است.
بسیاری از افراد در مراحل اولیه سرطان کبد، علائمی را تجربه نمیکنند. هنگامیکه علائم ظاهر میشوند، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
برای کمک به درمان و تعریف پیش آگهی سرطان کبد، پزشکان پیشرفت این بیماری را به چهار مرحله تقسیم میکنند:
پزشکان هنوز از این موضوع مطمئن نیستند که چرا برخی از افراد به سرطان کبد مبتلا میشوند درحالیکه برخی دیگر به این بیماری مبتلا نمیشوند. با این حال، برخی عوامل باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد میشوند که در ادامه به آنها پرداختهایم.
تشخیص سرطان کبد با بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی آغاز میشود. اگر سابقه سوءمصرف طولانی مدت الکل یا عفونت مزمن هپاتیت B یا C دارید، حتما به پزشک خود بگویید. آزمایشات و روشهای تشخیصی سرطان کبد شامل موارد زیر است:
نمونهبرداری از کبد ممکن است به صورت لاپاراسکوپی (laparoscopy) نیز انجام شود. لاپاراسکوپ، یک لوله نازک و انعطافپذیر و دارای یک دوربین متصل است. این دوربین به پزشک شما اجازه میدهد کبد را ببیند و نمونهبرداری دقیقتری انجام دهد. لاپاراسکوپ از طریق یک برش کوچک در شکم وارد بدن میشود. اگر به نمونههای بافتی از اعضای دیگر بدن نیاز باشد، پزشک برش بزرگتری ایجاد میکند. به این عمل لاپاراتومی (laparotomy) میگویند. اگر سرطان کبد پیدا شود، پزشک مرحله سرطان را تعیین میکند. این کار میتواند به پزشک کمک کند تا گزینههای درمانی و پیش آگهی بیماری شما را تعیین کند. مرحله چهار، پیشرفتهترین مرحله سرطان کبد است.
درمان سرطان کبد متفاوت است و به عوامل زیر بستگی دارد:
برنامه درمانی خاص شما بر اساس این عوامل ایجاد خواهد شد. روشهای درمانی سرطان کبد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
هپاتکتومی برای برداشتن بخشی از کبد یا کل کبد انجام میشود. این جراحی معمولا هنگامی انجام میشود که سرطان فقط به کبد محدود شود. با گذشت زمان، بافت سالم باقی مانده دوباره رشد میکند و قسمت از دست رفته را جایگزین میکند.
پیوند کبد شامل جایگزینی کل کبد بیمار با یک کبد سالم از یک اهداکننده مناسب است. پیوند فقط در صورتی انجام میشود که سرطان به اندامهای دیگر گسترش نیافته باشد. در این روش، داروهایی برای جلوگیری از رد پیوند نیز تجویز میشود.
ابلیشن شامل استفاده از تزریق گرما یا اتانول برای از بین بردن سلولهای سرطانی است و با استفاده از بیحسی موضعی انجام میگردد تا از احساس درد جلوگیری شود. ابلیشن میتواند به افرادی که کاندید جراحی یا پیوند نیستند، کمک کند.
شیمیدرمانی یک نوع تهاجمی از دارودرمانی است که سلولهای سرطانی را از بین میبرد. داروها به صورت داخل وریدی یا از طریق رگ تزریق میشوند. در بیشتر موارد، شیمیدرمانی میتواند به عنوان یک درمان سرپایی انجام شود. شیمیدرمانی میتواند در درمان سرطان کبد موثر باشد اما بسیاری از افراد در طول این درمان عوارض جانبی مختلفی ازجمله استفراغ، کاهش اشتها و لرز را تجربه میکنند. شیمیدرمانی همچنین میتواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد.
پرتودرمانی شامل استفاده از اشعه پرانرژی برای از بین بردن سلولهای سرطانی است و میتواند به صورت پرتودرمانی خارجی یا پرتودرمانی داخلی انجام شود. در پرتودرمانی خارجی، تابش به سمت شکم و قفسه سینه است. پرتودرمانی داخلی شامل استفاده از یک کاتتر برای تزریق گویهای کوچک رادیواکتیو به شریان کبدی است. سپس این اشعه، شریان کبدی، رگی که به کبد، خون میرساند را از بین میبرد. این کار، میزان جریان خون به تومور را کاهش میدهد. هنگامیکه شریان کبدی بسته میشود، ورید پورت همچنان به تغذیه کبد ادامه میدهد.
درمان هدفدار شامل استفاده از داروهایی است که برای هدفگیری سلولهای سرطانی در نقاط آسیبپذیر طراحی شدهاند. آنها رشد تومور را کاهش میدهند و به توقف خونرسانی به تومور کمک میکنند. سورافنیب (sorafenib) به عنوان درمان هدفدار برای افراد مبتلا به سرطان کبد تایید شده است. درمان هدفدار میتواند برای افرادی که کاندید جراحی کبد یا پیوند کبد نیستند مفید باشد. همچنین، این درمان میتواند عوارض جانبی قابلتوجهی داشته باشد.
آمبولیزاسیون و کموآمبولیزاسیون روشهای جراحی هستند و برای مسدود کردن شریان کبدی انجام میشوند. پزشک برای این کار از تزریق مواد مسدودکننده به داخل رگهای خونرسان تومور استفاده میکند که باعث میشود میزان جریان خون به تومور، کاهش پیدا کند. در کموآمبولیزاسیون، پزشک قبل از تزریق مواد مسدودکننده، داروهای شیمیدرمانی را به شریان کبدی تزریق میکند. انسداد ایجادشده، داروهای شیمیدرمانی را برای مدت طولانیتری در کبد نگه میدارد.
همیشه نمیتوان از سرطان کبد پیشگیری کرد. با این حال، میتوان با انجام برخی اقدامات، احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش داد که در ادامه با این اقدامات آشنا میشوید.
1. واکسن هپاتیت B را دریافت کنید
یکی از انواع هپاتیتی که شرایط بدتری ایجاد میکند، هپاتیت B است. به همین علت واکسنی برای هپاتیت B وجود دارد که همه کودکان باید آن را دریافت کنند. بزرگسالانی که در معرض خطر ابتلا به عفونت هستند (مانند افرادی که اقدام به سوءمصرف مواد از طریق داخل وریدی میکنند) نیز باید واکسینه شوند. واکسیناسیون هپاتیت B معمولا در طی سه مرحله تزریق و در شش ماه انجام میشود.
2. از ابتلا به هپاتیت C پیشگیری کنید
3. خطر ابتلا به سیروز را کاهش دهید
با انجام موارد زیر میتوانید خطر ابتلا به سیروز را کاهش دهید:
طبق آموزههای اسلامی، مصرف الکل حرام است، از طرفی طبق توصیه پزشکان، بهتر است از مصرف الکل خودداری کنید، اما اگر به هیچ وجه نمیتوانید آن را کنار بگذارید، حداقلبه میزان متعادل الکل بنوشید. محدود کردن میزان الکل مصرفی میتواند از آسیب کبدی جلوگیری کند. زنان نباید بیش از یک نوشیدنی در روز و مردان نباید بیش از دو نوشیدنی در روز بنوشند.
4. وزن سالم داشته باشید
حداقل 3 بار در هفته به مدت 30 دقیقه ورزش میتواند به شما در حفظ وزن کمک کند. رژیم غذایی متعادل نیز برای کنترل وزن مهم است. اطمینان حاصل کنید که وعدههای غذایی شما شامل پروتئین بدون چربی، غلات سبوسدار و سبزیجات یا میوه است. اگر نیاز به لاغر شدن دارید، میزان ورزش روزانه خود را افزایش دهید و میزان کالری مصرفی خود را کاهش دهید.
چشمانداز بیماری سرطان کبد ضعیف است. در اغلب موارد، این بیماری در مراحل آخر تشخیص داده میشود. قبل از پخش شدن سرطان کبد از محل اصلی خود به نواحی دیگر، میزان بقای 5 ساله 31٪ است. این بدان معنی است که 31٪ از افرادی که در این مرحله، تشخیص سرطان کبد میگیرند حداقل تا 5 سال پس از تشخیص زنده میمانند. به محض گسترش سرطان به بافتهای مجاور، میزان بقا به 11٪ کاهش مییابد.
در مراحل بعدی، هنگامیکه سرطان کبد به اندامهای دورتر گسترش مییابد، این میزان به 2٪ کاهش مییابد. به همین دلیل غربالگری منظم برای افرادی که در معرض خطر بالای سرطان کبد هستند بسیار مهم است. درمان سرطان کبد غالبا شامل جراحی متمرکز همراه با خطر بالای عوارض است. این مسئله بیشتر میتواند چشمانداز بیماری را تحت تاثیر قرار دهد.
درنهایت، سرطان کبد یک بیماری خاموش و توموری بدخیم است که مردان بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند. بنابراین، اگر عوامل خطر این بیماری را دارید، برای مثال سیگار مصرف میکنید یا دچار سوءمصرف الکل هستید لازم است این عوامل خطر را کاهش دهید و همچنین به صورت منظم معاینات سرطان کبد را انجام دهید. با پیشرفت سرطان به مراحل بعدی، پیش آگهی بیماری ضعیفتر میشود.
شما میتوانید برای بررسیهای بیشتر از خدمت ویزیت پزشک در محل استفاده کنید و یا درخواست چکاپ کامل داشته باشید تا وضعیت بدنی شما به طور کامل چک شود.