سرطان پانکراس: علائم، علل و درمان سرطان لوزالمعده
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
04 / 02 / 1401
پانکراس یا لوزالمعده در پشت معده و در نزدیکی کیسه صفرا قرار دارد. این اندام دارای غده‌هایی است که هورمون‌های مهمی مانند انسولین و برخی از آنزیم‌ها را تولید می‌کنند. به دلیل موقعیت پانکراس، ممکن است تشخیص سرطان پانکراس دشوار باشد و این بیماری معمولا زمانی تشخیص داده می‌شود که در مراحل پیشرفته قرار دارد. بر اساس مطالعات، هفتمین سرطان کشنده در جهان و دهمین سرطان کشنده در ایران، سرطان پانکراس است. به همین دلیل، آشنایی با علائم، علل و راه‌های درمان این بیماری بسیار مهم است. در ادامه با سرطان پانکراس بیشتر آشنا می‌شوید.
فهرست مطالب
سرطان پانکراس چیست؟
سرطان پانکراس در بافت‌های پانکراس رخ می‌دهد. پانکراس یا لوزالمعده، یک غده درون‌ریز حیاتی است که در پشت معده قرار دارد. این عضو بدن آنزیم‌هایی تولید می‌کند که بدن برای هضم چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها به آن نیازمند است. بنابراین، پانکراس در هضم غذا نقش بسیار مهمی دارد.
از سوی دیگر، لوزالمعده دو هورمون مهم به نام‌های گلوکاگون و انسولین تولید می‌کند که این هورمون‌ها مسئولیت کنترل متابولیسم گلوکز (قند) را به عهده دارند. انسولین‌ها به سلول‌ها در متابولیز کردن گلوکز برای ساخت انرژی کمک می‌کنند و گلوکاگون به افزایش سطح گلوکز در زمانی که خیلی پایین است کمک می‌کند. بر اساس نوع سلولی که سرطان پانکراس از آن شروع می‌شود، این بیماری به دو نوع تقسیم می‌شود:
- آدنوکارسینوم پانکراس: آدنوکارسینوم پانکراس شایع‌ترین نوع سرطان پانکراس است که در سلول‌های برون‌ریز شروع می‌شود. سلول‌های برون‌ریز آنزیم‌هایی تولید می‌کنند که به هضم غذاها کمک می‌کنند.
- تومور نورواندوکرین پانکراس: این نوع نادر سرطان پانکراس در سلول‌های درون‌ریز شروع می‌شود. سلول‌های درون‌ریز هورمون‌هایی را آزاد می‌کنند که بر همه چیز از خلق‌وخو تا سوخت‌وساز تاثیر می‌گذارند.
علائم سرطان پانکراس چیست؟
سرطان پانکراس اغلب تا زمانی که به مراحل پیشرفته نرسد علائمی ایجاد نمی‌کند. درنتیجه، معمولا علائم اولیه‌ای از این بیماری وجود ندارد. حتی در مراحل پیشرفته نیز برخی از سرطان‌های پانکراس ممکن است علائمی نداشته باشند. وقتی این سرطان پیشرفت می‌کند ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
- از دست دادن اشتها
- کاهش ناخواسته وزن
- دل‌درد که ممکن است به پشت کشیده شود
- درد پایین کمر
- لخته شدن خون که اغلب در ساق پا اتفاق می‌افتد و می‌تواند باعث قرمزی، درد و تورم شود
- زردی (زردی پوست و چشم)
- افسردگی
- رنگ روشن مدفوع یا چرب شدن آن
- تیره یا قهوه‌ای شدن ادرار
- خارش پوست
- حالت تهوع و استفراغ
سرطان پانکراس همچنین می‌تواند بر قند خون تاثیر بگذارد. در این موارد، ممکن است سرطان منجر به دیابت شود یا بیماری دیابت را بدتر کند. به یاد داشته باشید که نشانه‌های بالا ممکن است در اثر بیماری‌های کمتر جدی نیز ایجاد شوند. بنابراین، برای تشخیص علت نشانه‌ها، مشورت با پزشک ضروری است. درصورتی‌که این علائم را تجربه می‌کنید و نگران ابتلا به سرطان پانکراس هستید، استفاده از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین می‌تواند به شما کمک کند که هرچه سریع‌تر در مورد شرایط خود با پزشک صحبت کنید.
چه عواملی باعث سرطان پانکراس می‌شوند؟
علت ابتلا به سرطان پانکراس هنوز ناشناخته است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های نابهنجار در لوزالمعده شروع به رشد می‌کنند و تومورها را شکل می‌دهند. معمولا، سلول‌های سالم به تعداد متوسط رشد می‌کنند و می‌میرند اما اگر سرطان رخ دهد تولید سلول‌های ناهنجار افزایش پیدا می‌کند و این سلول‌ها درنهایت بر سلول‌های سالم غلبه می‌کنند. اگرچه علت زیربنایی ابتلا به سرطان پانکراس ناشناخته است اما برخی عوامل خاص می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند که از میان این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف تنباکو: 20 تا 35 درصد از موارد سرطان لوزالمعده ناشی از سیگار کشیدن است.
- مصرف سنگین الکل: نوشیدن سه یا بیشتر از سه نوشیدنی الکلی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهد. علاوه بر این، مصرف سنگین الکل می‌تواند به پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده نیز منجر شود که این مسئله عامل خطر دیگری برای سرطان پانکراس است.
- پانکراتیت مزمن و ارثی: این بیماری به التهاب لوزالمعده اشاره دارد که پانکراتیت مزمن اغلب درنتیجه نوشیدن سنگین الکل در مدت‌زمانی طولانی اتفاق می‌افتد. پانکراتیت می‌تواند ارثی نیز باشد.
- وزن: ابتلا به اضافه‌وزن یا چاقی به‌خصوص در اوایل بزرگسالی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهد.
- رژیم غذایی: داشتن رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز و فرآوری شده، غذاهای سرخ‌شده، شکر یا کلسترول می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهد.
- جنسیت: احتمال ابتلای مردان به سرطان لوزالمعده کمی بیشتر از احتمال ابتلای زنان به این بیماری است.
- مواجهه با برخی مواد شیمیایی در محل کار: کار کردن با مواد شیمایی به‌خصوص با مواد فلزی و آفت‌کش‌ها در 12 درصد از موارد بیماری سرطان پانکراس نقش دارند.
- سن: افراد 65 تا 74 ساله بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پانکراس قرار دارند.
- دیابت: اگر به دیابت نوع یک یا دو مبتلا باشید بیشتر احتمال دارد که به سرطان پانکراس مبتلا شوید.
- سابقه خانوادگی: بیشتر از 10 درصد از افراد مبتلا به سرطان پانکراس سابقه خانوادگی این بیماری را دارند.
- عفونت‌ها: داشتن سابقه عفونت هلیکوباکتر پیلوری در دستگاه گوارش می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهد. بااین‌حال، علت این ارتباط هنوز مشخص نشده است. ابتلا به هپاتیت B نیز می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را تا 24 درصد افزایش دهد.
شما می‌توانید با دریافت مشاوره پزشکی تلفنی از آزمایش آنلاین در مورد عوامل خطر سرطان پانکراس اطلاعات بیشتری کسب کنید و از اقدامات ضروری بعدی در این زمینه آگاه شوید. از سوی دیگر، برخی تغییرات و جهش‌های ژنتیکی خاص می‌توانند شرایطی را ایجاد کنند که ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان پانکراس شوند. برخی از این شرایط شامل موارد زیر می‌شوند:
- سندرم پوتز جگرز
- سندرم لینچ
- سندرم ملانوم مول چندگانه غیرمعمول خانوادگی (FAMMM)
- پانکراتیت ارثی
- سندرم ارثی پستان و سرطان تخمدان (HBOC)
سرطان پانکراس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص زودهنگام سرطان پانکراس می‌تواند به‌صورت قابل‌توجهی احتمال بهبودی را افزایش دهد. به همین دلیل، در صورت مشاهده علائم غیرعادی و به‌خصوص زمانی که عوامل خطر پانکراس را دارید مهم است که در اسرع وقت در مورد شرایط خود با پزشک صحبت کنید. شما می‌توانید در این شرایط از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی آزمایش آنلاین استفاده کنید.
برای تشخیص سرطان پانکراس، پزشک در ابتدا علائم و سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند. سپس ممکن است از چند آزمایش دیگر به این منظور استفاده کند که این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
- CT اسکن یا MRI برای دریافت تصویر کامل و دقیق از پانکراس
- سونوگرافی آندوسکوپی که در این روش، لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر که دوربین به آن متصل است وارد معده می‌شود تا از پانکراس، تصاویری به دست بیاید
- بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت پانکراس
- آزمایش خون برای تشخیص وجود شاخص تومور CA 19-9 که می‌تواند نشان‌دهنده ابتلا به سرطان پانکراس باشد
مراحل سرطان پانکراس چیست؟
وقتی سرطان پانکراس تشخیص داده می‌شود، پزشکان با استفاده از برخی آزمایش‌ها بررسی می‌کنند که این بیماری چقدر و چگونه پیشرفت کرده است. این آزمایش‌ها شامل آزمایش‌های تصویربرداری، مانند اسکن PET یا آزمایش خون می‌شوند. مشخص کردن مرحله سرطان به تشخیص میزان پیشرفت بیماری و گزینه‌های درمانی آن کمک می‌کند که در این زمینه دریافت خدمات ویزیت پزشک در منزل می‌تواند به شما کمک کند که شرایطتان به‌سرعت و به‌راحتی توسط پزشک بررسی شود. در ادامه با مراحل سرطان پانکراس آشنا می‌شوید.
مرحله صفر
این اولین مرحله از سرطان پانکراس است. بااین‌حال، لزوما ممکن است شامل سرطان نباشد. این مرحله تنها بدین معنی است که سلول‌های نابهنجار تشخیص داده شده‌اند و این سلول‌ها ممکن است در آینده سرطانی شوند. این مرحله با هیچ نشانه‌ای همراه نیست.
مرحله یک
مرحله یک سرطان پانکراس شامل توموری است که در تنها در پانکراس قرار دارد. این مرحله بسته به اندازه تومور به دو دسته تقسیم می‌شود:
- مرحله 1 A: اندازه تومور دو سانتیمتر یا کمتر است.
- مرحله 1 B: در این مرحله اندازه تومور بیشتر از دو سانتیمتر و کمتر از چهار سانتیمتر است.
مرحله یک سرطان پانکراس معمولا باعث ایجاد علائم قابل‌توجهی نمی‌شود اما اگر سرطان پانکراس در این مرحله تشخیص داده شود می‌توان آن را با جراحی درمان کرد.
مرحله دو
در مرحله دو سرطان پانکراس، سرطان در پانکراس باقی می‌ماند اما ممکن است به غدد لنفاوی یا عروق خونی نزدیک گسترش پیدا کند. این مرحله بسته به محل تومور و اندازه آن به دو دسته تقسیم می‌شود:
- مرحله 2 A: تومور از چهار سانتیمتر بزرگتر است اما به هیچیک از بافت‌ها و غدد لنفاوی نزدیک گسترش پیدا نکرده است.
- مرحله 2 B: این تومور به غدد لنفاوی نزدیک گسترش پیدا کرده است اما به بیش از سه غده لنفاوی گسترش نیافته است.
علائم مرحله دو سرطان پانکراس بسیار نامحسوس است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- زردی
- تغییر رنگ ادرار
- درد یا حساسیت به لمس در بالای شکم
- کاهش وزن
- از دست دادن اشتها
- خستگی
درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عمل جراحي
- پرتودرمانی
- شیمی درمانی
- درمان‌های دارویی هدفمند
پزشک ممکن است برای کوچک کردن تومور و پیشگیری از متاستازهای احتمالی از ترکیبی از این درمان‌ها استفاده کند.
مرحله سه
مرحله سه سرطان پانکراس، توموری در پانکراس و احتمالا نواحی مجاور مانند رگ‌های خونی و غدد لنفاوی است. علائم این مرحله از سرطان پانکراس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد در پشت
- درد یا حساسیت به لمس در بالای شکم
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- خستگی
- افسردگی
درمان سرطان پانکراسی که در مرحله سوم است دشوار است اما استفاده از روش‌های درمانی می‌تواند از گسترش بیماری پیشگیری کند و به تسکین علائم کمک کند. این روش‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شوند:
- جراحی برای برداشتن قسمتی از پانکراس
- داروهای ضدسرطان
- پرتودرمانی
بیشتر افرادی که در این مرحله از سرطان پانکراس هستند، عود را تجربه می‌کنند. این مسئله احتمالا به دلیل میکرومتاستازها یا رشد غیرقابل‌تشخیص سرطان در برخی نواحی کوچک است که در طول جراحی برداشته نمی‌شوند.
مرحله چهار
مرحله چهار سرطان پانکراس فراتر از ناحیه اصلی و به نواحی دورتر مانند سایر اندام‌ها، مغز و استخوان‌ها گسترش پیدا کرده است. سرطان پانکراس اغلب در مرحله آخر تشخیص داده می‌شود زیرا نشانه‌ها تا زمان گسترش سرطان به سایر نواحی بروز پیدا نمی‌کنند. علائمی که ممکن است در این مرحله از سرطان پانکراس تجربه کنید عبارت‌اند از:
- درد در قسمت بالای شکم
- درد در پشت
- خستگی
- یرقان یا زرد شدن پوست
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- افسردگی
سرطان پانکراس در مرحله چهار قابل‌درمان نیست اما گزینه‌های درمانی می‌توانند به تسکین علائم و پیشگیری از عوارض سرطان کمک کنند. استفاده از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین می‌تواند به شما کمک کند که هرچه سریع‌تر در مورد شرایط خود با پزشک صحبت کنید.
سرطان پانکراس چگونه درمان می‌شود؟
درمان سرطان پانکراس، دو هدف اصلی را دربرمی‌گیرد: از بین بردن سلول‌های سرطانی و پیشگیری از گسترش سرطان. انتخاب مناسب‌ترین گزینه درمانی به مرحله سرطان بستگی دارد. بنابراین، دریافت مشاوره پزشکی در این زمینه اهمیت بسیار زیادی دارد. گزینه‌های درمانی اصلی این بیماری عبارت‌اند از:
- جراحی: درمان جراحی سرطان پانکراس شامل برداشتن قسمت‌هایی از پانکراس است. اگرچه با استفاده از جراحی می‌توان تومور اصلی را از بین برد اما سرطانی که به سایر نواحی گسترش پیدا کرده است را نمی‌توان از این طریق از بین برد. درنتیجه، برای سرطان پانکراسی که در مراحل پیشرفته قرار دارد، جراحی توصیه نمی‌شود.
- پرتودرمانی: در این روش از اشعه ایکس و پرتوهای پرانرژی دیگر برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
- شیمی‌درمانی: در این روش، از داروهای ضد سرطان برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و همچنین پیشگیری از رشد آن‌ها در آینده استفاده می‌شود.
- درمان هدفمند: در این روش از داروها و آنتی‌بادی‌ها برای هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی بدون آسیب زدن به سایر سلول‌ها استفاده می‌شود.
- ایمونوتراپی: در این درمان از روش‌های مختلفی به‌منظور تحریک سیستم ایمنی برای مبارزه با سرطان استفاده می‌شود.
در برخی موارد، پزشک ممکن است برای درمان سرطان پانکراس از ترکیب چند روش استفاده کند. برای مثال، ممکن است قبل از جراحی از شیمی‌درمانی استفاده شود. برای درمان سرطان پانکراس در مراحل پیشرفته، گزینه‌های درمانی می‌توانند بر تسکین درد و مدیریت علائم تا جای ممکن تمرکز داشته باشند.
جراحی سرطان پانکراس
تومورهایی که به «سر و گردن» پانکراس محدود هستند را می‌توان به عمل جراحی‌ای به نام پانکراتیکودئودنکتومی برداشت. در این روش قسمت اول یا «سر» پانکراس و حدود 20 درصد از قسمت دوم یا «بدن» پانکراس برداشته می‌شود. همچنین، نیمه پایینی مجرای صفراوی و بخش اول روده برداشته می‌شود. در نسخه‌ای اصلاح‌شده از این عمل جراحی، قسمتی از معده نیز برداشته می‌شود.
چگونه می‌توان از سرطان پانکراس پیشگیری کرد؟
هنوز علت ابتلا به سرطان پانکراس مشخص نیست و به همین دلیل، هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری وجود ندارد. اگرچه برخی از عوامل می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند اما بعضی از این عوامل قابل‌تغییر نیستند. بااین‌حال، ایجاد چند تغییر در سبک زندگی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش دهد که این تغییرات عبارت‌اند از:
- ترک سیگار: اگر در حال حاضر سیگار می‌کشید، برای ترک آن اقدام کنید.
- محدود کردن نوشیدن الکل: نوشیدن زیاد الکل می‌تواند خطر ابتلا به پانکراتیت مزمن و احتمالا ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهد.
- داشتن وزن متوسط: مجموعه‌ای از عوامل می‌توانند در ایجاد اضافه‌وزن و چاقی نقش داشته باشند که برخی از آن‌ها قابل‌کنترل نیستند. اگر به اضافه‌وزن یا چاقی دچار هستید با یک پزشک برای داشتن وزن متوسط مشورت کنید. شما می‌توانید به این منظور از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین استفاده کنید.
- گنجاندن غذاهای کامل در رژیم غذایی: برخی غذاها ازجمله گوشت قرمز، گوشت فرآوری شده، شکر و غذاهای سرخ‌شده می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند. اگرچه نیازی نیست که همه این غذاها را به‌صورت کامل از رژیم غذایی خود حذف کنید اما سعی کنید رژیم غذایی خود را با در نظر گرفتن میوه‌ها و سبزیجات تازه یا منجمد، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی متعادل سازید.
درنهایت، اگر علائمی را تجربه می‌کنید که ممکن است با سرطان پانکراس ارتباط داشته باشند حتما در این مورد با پزشک صحبت کنید. این مسئله به‌خصوص در شرایطی ضروری است که عوامل خطر ابتلا به این بیماری را داشته باشید. اگرچه علائم سرطان پانکراس با علائم بسیاری از بیماری‌ها مشابهت دارد اما وقتی این بیماری زود تشخیص داده شود می‌تواند به درمان بهترین پاسخ را بدهد. بنابراین، اگر علائم سرطان پانکراس یا لوزالمعده را تجربه کنید به پزشک مراجعه کنید. همچنین، می‌توانید از خدمات ویزیت پزشک در منزل یا مشاوره پزشکی تلفنی آزمایش آنلاین استفاده کنید و به‌این‌ترتیب به‌سرعت و به‌راحتی در مورد شرایط خود با پزشک صحبت کنید.
