چرا زود خسته میشیم؟
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
12 / 07 / 1400
خستگی جسمی و ذهنی با یکدیگر متفاوت هستند اما اغلب با هم اتفاق می‌افتند. خستگی جسمی مکرر به‌مرور زمان می‌تواند منجر به خستگی ذهنی شود. کیفیت پایین خواب نیز به‌ویژه هنگامی‌که در مدتی طولانی رخ دهد می‌تواند منجر به خستگی شود. متخصصان توصیه می‌کنند که بزرگسالان هر شب 7 تا 8 ساعت بخوابند. داشتن رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم نیز می‌تواند به کاهش خستگی شما کمک کند. در این شرایط، درمان علت زمینه‌ای خستگی نیز اهمیت زیادی دارد. در ادامه با این موضوع بیشتر آشنا می‌شوید. برای انجام آزمایش خون و آزمایش چکاپ پزشکی در منزل کلیک کنید.
فهرست مطالب
انواع خستگی
خستگی به دو نوع جسمی و ذهنی تقسیم می‌شود:
- خستگی جسمی زمانی اتفاق می‌افتد که انجام کارهای جسمی معمول خود مثل بالا رفتن از پله‌ها برای شما سخت باشد. در این شرایط، علائمی مانند ضعف عضلانی را تجربه می‌کنید و تشخیص مسئله ممکن است با تست قدرت انجام شود.
- خستگی ذهنی زمانی اتفاق می‌افتد که تمرکز بر روی چیزها و متمرکز ماندن برای شما سخت‌تر می‌شود. ممکن است احساس خواب‌آلودگی داشته باشید یا وقتی کار می‌کنید در بیدار ماندن با مشکل مواجه شوید.
تفاوت خواب‌آلودگی و خستگی
خواب‌آلودگی می‌تواند زمانی رخ دهد که به اندازه کافی نخوابید یا خواب شما کیفیت لازم را نداشته باشد. از سوی دیگر، خواب‌آلودگی می‌تواند نشانه بیماری‌ای مثل آپنه خواب یا سندرم پای قرار نیز باشد. خواب‌آلودگی از خستگی کوتاه‌مدت‌تر است و معمولا با خوابیدن منظم و مداوم قابل‌درمان است. بااین‌حال، خستگی به‌ویژه زمانی که مزمن است اغلب نشان‌دهنده یک بیماری یا مشکل مرتبط با سلامتی است. همچنین ممکن است نشان‌دهنده سندرم خستگی مزمن یا انسفالومیلیت میالژیک باشد.
علل خستگی
چرا احساس خستگی می کنیم؟ خستگی با بیماری‌های مختلف و برخی عوامل مرتبط با سبک زندگی در ارتباط است. در ادامه با جزئیات بیشتری به علل خستگی بدن و ذهن پرداخته‌ایم.
مسائل مربوط به سلامت روان
خستگی یکی از علائم شایع افسردگی بالینی است و ممکن است از خود افسردگی یا از مشکلات مرتبط با آن مثل بی‌خوابی ناشی شود. خستگی می‌تواند از موارد دیگر نیز نشات بگیرد:
- استرس
- سوگ و غم و اندوه
- اختلالات خوردن
- اضطراب
- بی‌حوصلگی
- فرسودگی عاطفی
- رویدادهای زندگی مثل نقل‌مکان یا طلاق
علل مرتبط با غدد درون‌ریز و سوخت‌وساز
بیماری‌ها و سایر عوامل موثر بر هورمون‌ها نیز باعث خستگی شوند که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سندرم کوشینگ
- بیماری کلیوی
- اختلالات الکترولیت
- دیابت
- مشکلات تیروئید
- بارداری
- روش‌های هورمونی جلوگیری از بارداری مانند مصرف قرص ضدبارداری
داروها
برخی داروها و روش‌های درمانی خاص می‌توانند باعث خستگی شوند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- برخی از داروهای ضدافسردگی
- داروهای اضطراب
- داروهای ضد فشارخون
- استاتین‌ها
- استروئیدها
- آنتی‌هیستامین‌ها
- آرام‌بخش‌ها
قطع دارو نیز تا زمانی که بدن با شرایط جدید سازگار شود می‌تواند موجب خستگی شود. تغییر در دوز دارو نیز می‌تواند علت خستگی باشد.
بیماری‌های قلبی و ریوی
بیماری‌های قلبی و ریوی می‌توانند بر جریان خون در بدن تاثیر بگذارند یا باعث التهاب در بدن شوند. این مسئله ممکن است منجر به خستگی شود. برخی از بیماری‌های قلبی و ریوی عبارت‌اند از:
- ذات‌الریه
- آریتمی‌ها
- آسم
- بیماری مزمن انسداد ریوی
- بیماری دریچه قلب
- بیماری عروق کرونر قلب
- نارسایی احتقانی قلب
مشکلات خواب
عوامل مرتبط با خواب نیز می‌توانند باعث خستگی شوند که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کار کردن تا دیروقت
- شیفت‌های کاری
- جت لگ
- آپنه خواب
- نارکولپسی
- بی‌خوابی
- التهاب مری
مواد شیمیایی و مواد معدنی
کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی و همچنین مسمومیت می‌توانند بر خواب و ایجاد خستگی تاثیر بگذارند. اگر سوال شما این است که علت خستگی بدن کمبود کدام ویتامین است؟ تحقیقات نشان می‌دهند کمبود ویتامین D و B12 و کمبود مواد معدنی‌ای مثل آهن، منیزیم و پتاسیم در خستگی نقش دارند. مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکل به‌ویژه در زمان نزدیک به خواب نیز می‌تواند خواب طبیعی را مختل کند. استفاده از محصولات حاوی نیکوتین نیز می‌تواند خواب را با مشکل مواجه کند.
شرایط پزشکی
چندین بیماری می‌توانند موجب خستگی شوند که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم‌خونی
- دیابت
- فشارخون بالا
- چاقی
- بیماری قلبی
- سندرم خستگی مزمن
- ضعف عملکرد سیستم ایمنی بدن
- فیبرومیالژیا
- لوپوس منتشر
- روماتیسم مفصلی
- التهاب مری
- التهاب روده
- سرطان و درمان آن ازجمله شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
- از دست دادن مقدار زیادی خون
خستگی می‌تواند یکی از علائم عفونت نیز باشد. برخی از عفونت‌هایی که می‌توانند باعث خستگی شوند عبارت‌اند از:
- مالاریا
- بیماری سل
- مونونوکلئوز عفونی
- سیتومگالوویروس
- HIV
- آنفولانزا
- هپاتیت
درد مزمن
افراد مبتلا به درد مزمن ممکن است شب‌ها بیدار شوند و ازآنجایی‌که خوب نخوابیده‌اند صبح‌ها با احساس خستگی و ضعف بیدار شوند. همراه شدن درد مزمن با کمبود خواب می‌تواند خستگی مداوم را ایجاد کند.
اضافه‌وزن یا کمبود وزن
اضافه‌وزن با بیماری‌هایی که می‌توانند منجر به خستگی شوند ارتباط دارند. برخی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از: دیابت و آپنه خواب. از سوی دیگر، تحمل وزن بیشتر می‌تواند منجر به درد مفاصل و ماهیچه‌ها و درنتیجه خستگی شود. افرادی که دچار کمبود وزن هستند نیز بسته به علت مسئله ممکن است دچار خستگی شوند. آن‌ها ممکن است به بیماری‌هایی مثل اختلالات خوردن، سرطان، بیماری‌های مزمن و تیروئید بیش‌ازحد فعال مبتلا باشند.
فعالیت زیاد یا کم
فرد مبتلا به خستگی ممکن است احساس کند که قادر به ورزش نیست و ورزش نکردن نیز به‌نوبه خود منجر به خستگی بیشتر می‌شود. ورزش نکردن درنهایت می‌تواند شرایط نامطلوبی را ایجاد کند و انجام کارهای بدنی را سخت‌تر و خسته‌کننده‌تر کند. از سوی دیگر، افرادی که فعالیت‌های جسمی و ذهنی طولانی دارند نیز ممکن است به خستگی دچار شوند.
نشانه‌های خستگی
علامت اصلی خستگی، خستگی ناشی از فعالیت جسمی یا ذهنی است. از سوی دیگر، وقتی استراحت می‌کنید یا می‌خوابید احساس سرزندگی و شادابی نمی‌کنید. همچنین، ممکن است انجام کارهای روزانه ازجمله کارهای شغلی، کارهای خانه و مراقبت از دیگران برای شما دشوار باشد. علائم خستگی می‌تواند جسمی، ذهنی یا عاطفی باشد. نشانه‌های مرتبط با خستگی عبارت‌اند از:
- درد عضلات
- بی‌تفاوتی و انگیزه نداشتن
- خواب‌آلودگی در طول روز
- مشکل در تمرکز یا یادگیری کارهای جدید
- مشکلات گوارشی مانند نفخ، دل‌درد، یبوست و اسهال
- سردرد
- تحریک‌پذیری یا نوسانات خلقی
- کند شدن زمان واکنش
- مشکلات بینایی مانند تاری دید
علائم خستگی پس از انجام فعالیت جسمی یا ذهنی بدتر می‌شوند. آن‌ها ممکن است چند ساعت پس از فعالیت یا احتمالا روز بعد ظاهر شوند.
تشخیص خستگی
تشخیص خستگی می‌تواند دشوار باشد زیرا علل و علائم خستگی متنوع و غیراختصاصی است. پزشک ممکن است در مورد موارد زیر از شما سوال بپرسد:
- ویژگی‌های خستگی
- الگوهای خستگی مانند ساعاتی از روز که علائمتان بهتر یا بدتر هستند و اینکه آیا چرت زدن به بهتر شدن علائم کمک می‌کند یا خیر.
- کیفیت خواب شما
- وضعیت عاطفی و سطح استرس شما
شما می‌توانید با ثبت میزان خواب شبانه خود و دفعات بیدار شدن به تشخیص علت مسئله کمک کنید. همچنین، پزشک ممکن است برای بررسی نشانه‌های بیماری معاینه فیزیکی انجام دهد و از شما در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید سوال کند. او همچنین، ممکن است در مورد رژیم غذایی، مصرف کافئین، مصرف مواد مخدر و الکل و الگوی کار و خواب شما سوال بپرسد.
آزمایش‌های تشخیصی
آزمایش‌های تشخیصی می‌توانند به تشخیص علت زمینه‌ای خستگی کمک کنند. بسته به علائم دیگر، ممکن است لازم باشد آزمایش ادرار، آزمایش تصویربرداری و آزمایش خون انجام دهید یا پرسشنامه‌های مرتبط با سلامت روان را تکمیل کنید. آزمایش‌های تشخیصی می‌توانند به رد علل فیزیکی خستگی مثل عفونت، مشکلات هورمونی، کم‌خونی، مشکلات کبدی یا مشکلات کلیوی کمک کنند. از سوی دیگر، پزشک ممکن است مطالعه خواب را برای رد ابتلا به اختلالات خواب توصیه کند. درصورتی‌که بیماری زمینه‌ای تشخیص داده شود، درمان مناسب برای شما تجویز می‌گردد.
درمان خستگی
برای درمان موثر خستگی، ابتدا لازم است پزشک علت مسئله را تشخیص دهد و سپس بر اساس آن برای درمان اقدام کند. انتخاب درمان مناسب و تجویز داروهای رفع خستگی می‌تواند به کاهش خستگی کمک بسیار زیادی کند. همچنین، ممکن است پزشک قرص ویتامین برای رفع خستگی تجویز کند. در ادامه با روش‌های درمانی خستگی آشنا می‌شوید. برای انجام چکاپ پزشکی در منزل کلیک کنید.
خواب
داشتن خواب باکیفیت بخش مهمی از مدیریت خستگی است. برای رعایت بهداشت خواب:
- هر روز، حتی در روزهای تعطیل، در ساعت مشخصی بخوابید و بیدار شوید.
- دمای اتاق‌خواب را در سطحی مناسب تنظیم کنید.
- اطمینان حاصل کنید که اتاق تاریک و ساکت است.
- از یک ساعت قبل از خواب از استفاده از صفحه‌نمایش اجتناب کنید زیرا نور و صدای ناشی از تلویزیون، کامپیوتر و موبایل می‌تواند فعالیت مغز را تحریک کند و بر کیفیت خواب تاثیر بگذارد.
- کمی قبل از خوابیدن از غذا خوردن اجتناب کنید.
- با نزدیک شدن به زمان خواب سعی کنید سرعت خود را ازنظر جسمی و ذهنی کاهش دهید. برای مثال، قبل از خواب موسیقی آرامش‌بخش گوش کنید یا دوش آب گرم بگیرید تا قبل از خوابیدن، از افکار استرس‌زا و نگران‌کننده رها شوید.
- نوشتن در مورد کمیت و کیفیت خواب خود به شما کمک می‌کند الگوی خواب خود را تشخیص دهید.
عادات مرتبط با خوردن و نوشیدن
رژیم غذایی می‌تواند بر احساس خستگی و میزان انرژی شما تاثیر بگذارد. رعایت رژیم غذایی متعادل می‌تواند سلامت و خواب بهتری به همراه داشته باشد. در ادامه با چند نکته در این مورد آشنا می‌شوید.
- در طول روز وعده‌های غذایی کوچک و مکرر بخورید.
- خوراکی‌هایی بخورید که قند کمی دارند.
- از خوردن هله هوله اجتناب کنید و رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید.
- میوه و سبزیجات زیادی مصرف کنید.
- از مصرف کافئین در زمان عصر و شب خودداری کنید.
- هر روز حداقل 8 لیوان آب بنوشید.
فعالیت بدنی
انجام فعالیت بدنی منظم می‌تواند خستگی شما را کاهش دهد و خواب شما را بهبود ببخشد. اگر مدتی طولانی است که ورزش نمی‌کنید به‌تدریج آن را به برنامه خود اضافه کنید. پزشک یا مربی ورزشی می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند. مهم است در ساعاتی از روز ورزش کنید که بیشترین نفع را به شما می‌رساند.
یوگا و ذهن‌آگاهی
بر اساس یک مطالعه، افرادی که مبتلا به MS بودند و به مدت دو ماه تمرینات مدیتیشن ذهن‌آگاهانه انجام دادند گزارش کردند سطح خستگی، اضطراب و افسردگی آن‌ها کاهش پیدا کرده است و کیفیت زنده آن‌ها بهبود یافته است. مطالعه‌ای دیگر در مورد فواید یوگا نشان داد که یوگا می‌تواند کاهش علائم خستگی مفرط (fatigue) و بهبود کیفیت خواب را در افرادی که سرطانشان بهبود یافته است به دنبال داشته باشد.
درنهایت، طیف وسیعی از عوامل مرتبط با سلامت و سبک زندگی ازجمله دیابت، افسردگی، درد مزمن و سایر موارد در خستگی مفرط نقش دارند. اگر خستگی و خواب‌آلودگی بر زندگی شما تاثیر گذاشته است و هیچیک از نکاتی که در این مقاله مطرح شد به شما کمکی نکرد، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا علت خستگی را تشخیص دهد و راهکارهای درمانی را به شما توصیه کند. برای کمک به تشخیص می‌توانید عادات و علائم مرتبط با خواب خود را یادداشت کنید.
