انواع سرطان مثانه و راه‌های درمان آن
نوشته شده توسط فاطمه مهربان
20 / 01 / 1401
مثانه، اندامی توخالی در قسمت تحتانی شکم است که به عنوان یک مخزن برای ادرار (تا زمانی که از طریق مجرای ادرار از بدن خارج شود) عمل می‌کند. سرطان مثانه انواع مختلفی دارد. نوع سلول سرطانی می‌تواند کارسینوم سلول انتقالی، کارسینوم سلول سنگفرشی یا آدنوکارسینوم باشد که هر کدام به خاطر انواع سلول‌هایی که دیواره مثانه را از جایی که سرطان منشا می‌گیرد، نامگذاری شده‌اند.
اکثر سرطان‌های مثانه (بیش از 90 درصد) از سلول‌های انتقالی شروع می‌شوند که داخلی‌ترین پوشش دیواره مثانه را اشغال می‌کنند. سرطان‌هایی که از این سلول‌های پوشاننده مثانه منشا می‌گیرند، در برخی موارد می‌توانند به لایه‌های عمیق‌تر مثانه (به نام lamina propria)، لایه ماهیچه‌ای ضخیم مثانه یا از طریق دیواره مثانه به بافت‌های چربی حمله کرده و مثانه را احاطه کند.
فهرست مطالب
انواع سرطان مثانه کدامند؟
انواع مختلف سلول‌های مثانه ممکن است سرطانی شوند. نوع سلول مثانه که در آن سرطان شروع می‌شود، نام انواع سرطان مثانه را تعیین می‌کند. پزشکان از این اطلاعات برای تعیین اینکه کدام درمان ممکن است برای شما بهترین عملکرد را داشته باشد، استفاده می‌کنند. انواع سرطان مثانه عبارتند از:
- کارسینوم اروتلیال کارسینوم اروتلیال که قبلاً کارسینوم سلول انتقالی نامیده می‌شد، در سلول‌هایی که داخل مثانه را پوشانده‌اند، رخ می‌دهد. سلول‌های اروتلیال زمانی که مثانه شما پر است منبسط می‌شوند و زمانی که مثانه شما خالی است منقبض می‌شوند. همین سلول‌ها داخل حالب‌ها و مجرای ادرار را می‌پوشانند و سرطان‌ها نیز می‌توانند در آن مکان‌ها ایجاد شوند. کارسینوم اروتلیال شایع ترین نوع سرطان مثانه است.
- سرطان سلول سنگفرشی: کارسینوم سلول سنگفرشی با تحریک مزمن مثانه (به عنوان مثال، از عفونت یا استفاده طولانی مدت از کاتتر ادراری) مرتبط است. این بیماری در مناطقی از جهان که یک عفونت انگلی خاص (شیستوزومیازیس) یکی از علل شایع عفونت مثانه است، شایع تر است.
- آدنوکارسینوما. آدنوکارسینوما در سلول هایی شروع می شود که غدد ترشح کننده مخاط در مثانه را می‌سازند. آدنوکارسینوم مثانه بسیار نادر است. برخی از سرطان‌های مثانه شامل بیش از یک نوع سلول هستند.
مراحل سرطان مثانه به چه صورت است؟
سرطان مثانه می‌تواند در مراحل اولیه (محدود به پوشش مثانه) یا تهاجمی باشد (به دیواره مثانه نفوذ کند و احتمالاً به اندام‌ها یا غدد لنفاوی مجاور گسترش یابد). مراحل از TA (محدود به پوشش داخلی مثانه) تا IV (تهاجمی‌ترین) هستند. در مراحل اولیه (TA، T1 یا CIS)، سرطان به پوشش مثانه یا در بافت همبند درست زیر پوشش محدود می‌شود، اما به دیواره اصلی ماهیچه‌ای مثانه حمله نکرده است. مراحل II تا IV نشان دهنده سرطان تهاجمی است:
- در مرحله دوم، سرطان به دیواره عضلانی مثانه گسترش یافته است.
- در مرحله III، سرطان به بافت چربی خارج از عضله مثانه گسترش یافته است.
- در مرحله IV، سرطان از مثانه به غدد لنفاوی یا سایر اندام‌ها یا استخوان‌ها متاستاز داده است.
علائم هشدار دهنده سرطان مثانه چیست؟
برخی از علائم سرطان مثانه ممکن است با علائم سایر بیماری‌های دیگر همپوشانی داشته باشد، بدین خاطر باید به مشاوره پزشکی مراجعه کنند. وجود خون در ادرار مهمترین علامت هشدار دهنده است. درد هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار یا مشکل در ادرار کردن از دیگر علائم است. علائم و نشانه‌های سرطان مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- وجود خون در ادرار (هماچوری)، که ممکن است باعث شود ادرار قرمز روشن به نظر برسد، اگرچه گاهی اوقات ادرار طبیعی به نظر می‌رسد و خون در آزمایش آزمایشگاهی تشخیص داده می‌شود.
- تکرر ادرار
- ادرار دردناک
- کمر درد
چه عللی منجر به بروز سرطان مثانه می‌شود؟
سرطان مثانه زمانی شروع می‌شود که سلول‌های مثانه تغییراتی (جهش) در DNA خود ایجاد می‌کنند. DNA یک سلول حاوی دستورالعمل‌هایی است که به سلول دستور می‌دهد چه کاری انجام دهد. این تغییرات به سلول می‌گوید که به سرعت تکثیر شود و زمانی که سلول‌های سالم می‌میرند، به زندگی ادامه می‌دهد. سلول‌های غیرطبیعی توموری را تشکیل می‌دهند که می‌تواند به بافت طبیعی بدن حمله کرده و آن را از بین ببرد. با گذشت زمان، سلول‌های غیرطبیعی می‌توانند جدا شده و در بدن پخش شوند (متاستاز).
چه عواملی خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می‌دهد؟
سرطان مثانه ممکن است همه افراد را تحت تاثیر قرار دهند، اما با این حال، وجود برخی از عوامل برخی از افراد را بیشتر از سایرین در معرض خطر قرار می‌دهد. این عوامل خطر عبارتند از:
- سیگار کشیدن: کشیدن سیگار، سیگار برگ یا پیپ ممکن است خطر ابتلا به سرطان مثانه را با تجمع مواد شیمیایی مضر در ادرار افزایش دهد. وقتی سیگار می‌کشید، بدن شما مواد شیمیایی موجود در دود را پردازش می‌کند و مقداری از آنها را در ادرار دفع می‌کند. این مواد شیمیایی مضر ممکن است به پوشش مثانه آسیب برساند و در نهایت خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
- افزایش سن: خطر ابتلا به سرطان مثانه با افزایش سن افزایش می‌یابد. اگرچه ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما اکثر افرادی که ابتلا به سرطان مثانه تشخیص داده می‌شود بالای 55 سال سن دارند.
- مرد بودن: مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به سرطان مثانه هستند.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص: کلیه‌ها نقش کلیدی در فیلتر کردن مواد شیمیایی مضر از جریان خون و انتقال آنها به مثانه دارند. به همین دلیل، تصور می‌شود که قرار گرفتن در اطراف برخی مواد شیمیایی ممکن است خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش دهد. مواد شیمیایی مرتبط با خطر سرطان مثانه شامل آرسنیک و مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت رنگ، لاستیک، چرم، منسوجات و محصولات رنگ است.
- درمان سرطان قبلی: درمان با داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می‌دهد. افرادی که برای سرطان قبلی تحت پرتو درمانی لگن قرار گرفته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان مثانه هستند.
- التهاب مزمن مثانه: عفونت‌ها یا التهاب‌های مزمن یا مکرر ادراری (سیستیت)، مانند استفاده طولانی مدت از سوند ادراری، ممکن است خطر ابتلا به سرطان مثانه سلول سنگفرشی را افزایش دهد. در برخی از مناطق جهان، کارسینوم سلول سنگفرشی با التهاب مزمن مثانه ناشی از عفونت انگلی به نام شیستوزومیازیس مرتبط است.
- سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان: اگر سرطان مثانه داشته‌اید، احتمال ابتلای مجدد به آن بیشتر است. اگر یکی از خویشاوندان خونی شما مانند والدین، خواهر و برادر یا فرزند سابقه سرطان مثانه را داشته باشد، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهید، اگرچه به ندرت اتفاق می‌افتد که سرطان مثانه در خانواده‌ها ایجاد شود. سابقه خانوادگی سندرم لینچ که به عنوان سرطان کولورکتال غیر پولیپوز ارثی (HNPCC) نیز شناخته می‌شود، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را در سیستم ادراری و همچنین در روده بزرگ، رحم، تخمدان‌ها و سایر اندام‌ها افزایش دهد. در صورتی که هر یک از موارد بالا را متوجه هستید، می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر با مشاوره پزشکی تلفنی مشورت کنید.
- برخی از داروهای شیمی درمانی (مانند سیکلوفسفامید) نیز خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می دهند.
- قرار گرفتن در معرض محیطی خطرناک که ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می‌دهد. افرادی که با مواد شیمیایی کار می‌کنند، مانند آمین‌های معطر (مواد شیمیایی مورد استفاده در رنگ‌ها) در معرض خطر هستند. به نظر می‌رسد قرار گرفتن در معرض لاستیک، چرم، برخی از منسوجات، رنگ و لوازم آرایش مو خطر را افزایش می‌دهد.
- عفونت با انگلی به نام شیستوزوما هماتوبیوم که در کشورهای در حال توسعه و خاورمیانه شایع تر است.
سایر عوامل خطر شامل رژیم‌های غذایی سرشار از گوشت سرخ شده و چربی‌های حیوانی است.
چه آزمایشاتی برای تشخیص سرطان مثانه انجام می‌شوند؟
پزشک شما لازم می‌داند که ادرار شما (تجزیه و تحلیل ادرار) را تجزیه و تحلیل کند تا تشخیص دهد که آیا عفونت می‌تواند علت علائم شما باشد یا خیر. معاینه میکروسکوپی ادرار که سیتولوژی نامیده می‌شود، سلول‌های سرطانی را جستجو می‌کند.
- سیستوسکوپی روش اصلی برای شناسایی و تشخیص سرطان مثانه است. در این روش، یک تلسکوپ روشن (سیستوسکوپ) از مجرای ادرار وارد مثانه می‌شود تا داخل مثانه را مشاهده کند و پس از بیهوشی، نمونه‌های بافتی (بیوپسی) را که بعداً در زیر میکروسکوپ برای علائم سرطان بررسی می‌شود، انجام می‌شود. هنگامی که این روش در مطب پزشک انجام می‌شود، ژل بی حسی موضعی قبل از عمل در مجرای ادرار قرار می‌گیرد تا ناراحتی به حداقل برسد.
- اگر تشخیص سرطان مثانه داده شود، مرحله بعدی برداشتن تومور برای مرحله بندی و تشخیص دقیق است.
- رزکسیون از طریق پیشابراه (TURBT) روشی است که تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی در اتاق عمل انجام می‌شود. یک تلسکوپ داخل مثانه قرار داده می‌شود و تومور با خراش دادن آن از دیواره مثانه، با استفاده از یک سیستوسکوپ مخصوص (به نام رزکتوسکوپ) خارج می‌شود. این روش تشخیصی و درمانی است. این اغلب می‌تواند به عنوان یک روش سرپایی انجام شود و بیماران در همان روز از بیمارستان مرخص می‌شوند. پس از برداشتن، تومور توسط یک پاتولوژیست تجزیه و تحلیل می‌شود که نوع تومور، درجه تومور (تهاجمی) و عمق تهاجم را تعیین می‌کند. هدف از این روش برداشتن تومور و به دست آوردن اطلاعات مرحله بندی مهم (مانند درجه تومور و عمق تهاجم) است.
برای برخی از بیماران مبتلا به سرطان تهاجمی، سی تی اسکن شکم و لگن ممکن است قدم بعدی برای تعیین اینکه آیا بیماری در خارج از مثانه گسترش یافته است یا خیر، میباشد. تصویربرداری تشدید مغناطیسی، که از آهنربا، امواج رادیویی و رایانه برای گرفتن تصاویر دقیق استفاده می‌کند، نیز قابل انجام است و در برنامه ریزی درمان اضافی مفید است.
همچنین ممکن است برای تشخیص اینکه آیا سرطان به ریه‌ها سرایت کرده است یا خیر، رادیوگرافی قفسه سینه انجام شود. گاهی ممکن است اسکن استخوان برای بررسی متاستاز (گسترش) سرطان به استخوان انجام شود. بیشتر این تست‌ها به صورت انتخابی (فقط در بیماران خاص با علائم مرتبط) استفاده می‌شوند. هنگامی که سرطان مثانه تشخیص داده شد، مرحله بندی بیماری با استفاده از آزمایشاتی که در بالا توضیح داده شد انجام می‌شود. آگاهی از مرحله بیماری مسیر درمان را تعیین می‌کند.
چگونه سرطان مثانه درمان می‌شود؟
گزینه‌های درمانی سرطان مثانه به عوامل متعددی از جمله نوع سرطان، درجه سرطان و مرحله سرطان بستگی دارد که به همراه سلامت کلی شما و ترجیحات درمانی شما در نظر گرفته می‌شود. درمان سرطان مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- جراحی، برای حذف سلول‌های سرطانی
- شیمی درمانی در مثانه (شیمی درمانی داخل مثانه)، برای درمان سرطان‌هایی که به پوشش مثانه محدود می‌شوند اما خطر عود یا پیشرفت به مرحله بالاتر را دارند.
- شیمی درمانی برای کل بدن (شیمی درمانی سیستمیک)، برای افزایش شانس درمان در فردی که جراحی برای برداشتن مثانه دارد.
- پرتودرمانی، برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، اغلب به عنوان یک درمان اولیه زمانی که جراحی گزینه‌ای تلقی نمی‌شود یا مطلوب نیست.
- ایمونوتراپی، برای تحریک سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی، چه در مثانه و چه در سراسر بدن.
- درمان هدفمند، برای درمان سرطان پیشرفته در زمانی که سایر درمان‌ها موثر نبوده‌اند.
ترکیبی از رویکردهای درمانی ممکن است توسط مشاوره پزشکی و اعضای تیم مراقبت شما توصیه شود. اگر به این سرطان مبتلا شده‌اید و در مورد هر یک از این روش‌های درمانی نیاز به کسب آگاهی بیشتر دارید با مشاوره پزشکی تلفنی ما تماس بگیرید.
جراحی سرطان مثانه
رویکردهای جراحی سرطان مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- برداشتن تومور مثانه از طریق مجرای ادرار (TURBT): TURBT روشی برای تشخیص سرطان مثانه و حذف سرطان‌های محدود به لایه‌های داخلی مثانه است. در طول این عمل، جراح یک حلقه سیم الکتریکی را از طریق یک سیستوسکوپ و مثانه عبور می‌دهد. جریان الکتریکی در سیم برای بریدن یا سوزاندن سرطان استفاده می‌شود.
- سیستکتومی: سیستکتومی جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از مثانه است. در طی یک سیستکتومی جزئی، جراح شما تنها بخشی از مثانه را که حاوی یک تومور سرطانی است برمی‌دارد.
- سیستکتومی رادیکال: عملی است برای برداشتن کل مثانه و غدد لنفاوی اطراف آن. در مردان، سیستکتومی رادیکال معمولاً شامل برداشتن پروستات و وزیکول‌های منی می‌شود. در زنان، سیستکتومی رادیکال ممکن است شامل برداشتن رحم، تخمدان‌ها و بخشی از واژن باشد.
- بازسازی مثانه پس از سیستکتومی رادیکال: جراح باید راه جدیدی برای خروج ادرار از بدن شما ایجاد کند (انحراف ادرار). یکی از گزینه‌های انحراف ادرار، بازسازی مثانه است. جراح شما یک مخزن کروی شکل از قطعه‌ای از روده شما ایجاد می‌کند. این مخزن که اغلب مثانه جدید نامیده می‌شود، در داخل بدن شما قرار دارد و به مجرای ادرار شما متصل می‌شود. مثانه جدید به اکثر افراد اجازه می‌دهد تا به طور طبیعی ادرار کنند. تعداد کمی از افراد در تخلیه مثانه جدید مشکل دارند و ممکن است نیاز به استفاده دوره‌ای از کاتتر برای تخلیه کلیه ادرار از مثانه داشته باشند. ویزیت پزشک در منزل می‌تواند به شما در بهبود و سهولت این امر کمک کند.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی داروهایی استفاده می‌شود که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. شیمی درمانی برای سرطان مثانه معمولاً شامل دو یا چند داروی شیمی درمانی است که به صورت ترکیبی استفاده می‌شوند. داروهای شیمی درمانی که اغلب توسط ویزیت پزشک در منزل و یا متخصص تجویز می‌شوند، عبارتند از:
- از طریق ورید (داخل وریدی): شیمی درمانی داخل وریدی اغلب قبل از جراحی برداشتن مثانه برای افزایش شانس درمان سرطان استفاده می‌شود. همچنین ممکن است از شیمی درمانی برای کشتن سلول‌های سرطانی که ممکن است پس از جراحی باقی بمانند استفاده شود. در شرایط خاص، شیمی درمانی ممکن است با پرتودرمانی ترکیب شود.
- مستقیماً وارد مثانه می‌شود (درمان داخل مثانه): در طول شیمی درمانی داخل مثانه، لوله‌ای از مجرای ادرار شما مستقیماً به مثانه منتقل می‌شود. شیمی درمانی قبل از تخلیه برای مدت زمان معینی در مثانه قرار می‌گیرد. می‌توان از آن به عنوان درمان اولیه برای سرطان سطحی مثانه استفاده کرد، جایی که سلول‌های سرطانی تنها پوشش مثانه را تحت تأثیر قرار می‌دهند و نه بافت عضلانی عمیق تر را.
پرتو درمانی
پرتودرمانی از پرتوهای انرژی قدرتمند مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. پرتودرمانی برای سرطان مثانه معمولاً از دستگاهی ارائه می‌شود که در اطراف بدن شما حرکت می‌کند و پرتوهای انرژی را به نقاط دقیقی هدایت می‌کند. گاهی اوقات پرتودرمانی با شیمی درمانی برای درمان سرطان مثانه در شرایط خاص، مانند زمانی که جراحی گزینه‌ای مطلوب نیست، ترکیب می‌شود. برای مشورت در خصوص انجام این روش می‌توانید با مشاوره پزشکی تلفنی تماس بگیرید.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یک درمان دارویی است که به سیستم ایمنی بدن شما برای مبارزه با سرطان کمک می‌کند. ایمونوتراپی را می‌توان به روش‌های زیر انجام داد:
مستقیماً وارد مثانه می‌شود: ایمونوتراپی داخل مثانه ممکن است پس از TURBT برای سرطان‌های کوچک مثانه که در لایه‌های عضلانی عمیق‌تر مثانه رشد نکرده‌اند، توصیه شود.
از طریق ورید (داخل وریدی): ایمونوتراپی می‌تواند به صورت داخل وریدی برای سرطان مثانه که پیشرفته است یا پس از درمان اولیه عود می‌کند، انجام شود. چندین داروی ایمونوتراپی در دسترس است. این داروها به سیستم ایمنی شما کمک می‌کنند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و با آنها مبارزه کند.
درمان هدفمند
داروهای درمان هدفمند بر روی نقاط ضعف خاص موجود در سلول‌های سرطانی تمرکز دارند. با هدف قرار دادن این نقاط ضعف، درمان‌های دارویی هدفمند می‌توانند باعث مرگ سلول‌های سرطانی شوند. ممکن است سلول‌های سرطانی شما آزمایش شوند تا ببینند آیا درمان هدفمند احتمالاً مؤثر بوده است یا خیر. درمان هدفمند ممکن است گزینه‌ای برای درمان سرطان پیشرفته مثانه باشد. این در حالیست که سایر درمان‌ها کمکی نکرده باشند.
مثانه یک کیسه توخالی و قابل انعطاف در لگن شما است و وظیفه اصلی آن ذخیره ادرار قبل از خروج از بدن شماست. زمانی که سلول‌های مثانه غیرطبیعی شده و خارج از کنترل رشد می‌کنند، به سرطان مثانه مبتلا می‌شوید. غده یا تومور ایجاد شده می‌تواند به غدد لنفاوی مجاور و سایر اندام‌ها گسترش یابد. در موارد شدید، همچنین این امکان وجود دارد که به قسمت‌های دورتر بدن از جمله استخوان‌ها، ریه‌ها یا کبد گسترش یابد. این سرطان دارای انواع مختلف است و اغلب با شیمی درمانی، پرتودرمانی و سایر روش‌های درمانی ممکن است قابل درمان باشد. گاهی استفاده از ترکیبی از روش‌ها نتیجه بهتری را ارائه می‌دهد. از کشیدن سیگار اجتناب کنید زیرا شما را بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهد. در صورتی که هر یک از علائم اشاره را در خود مشاهده کردید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
