آزمایش اسپرم چیست ؟
نوشته شده توسط مهدی یاری
01 / 06 / 1400
آزمایش اسپرم که به‌عنوان آنالیز مایع منی نیز شناخته می‌شود سلامت و قابلیت زنده ماندن اسپرم مردان را تجزیه‌وتحلیل می‌کند. مایع منی علاوه بر مواد قندی و پروتئینی حاوی اسپرم است که در طول انزال آزاد می‌شود. در این آزمایش، سه عامل اصلی سلامت اسپرم اندازه‌گیری می‌شود که این سه عامل عبارت‌اند از: تعداد اسپرم، شکل اسپرم و حرکت اسپرم.
پزشکان برای ارزیابی دقیق سلامت اسپرم، معمولا دو تا سه بار آزمایش اسپرم را انجام می‌دهند. بر طبق گزارش انجمن شیمی بالینی آمریکا، این آزمایش‌ها باید در فاصله هفته روزه و طی دو تا سه ماه انجام شوند. تعداد اسپرم‌های منی می‌توانند هر روز متفاوت باشند. بنابراین، انجام آزمایش‌های متعدد باعث می‌شود پزشک به نتایجی قطعی برسد. در ادامه با این موضوع بیشتر آشنا می‌شوید.
فهرست مطالب
چرا آزمایش اسپرم انجام می‌شود؟
همانطور که مطرح شد در آزمایش اسپرم، سلامت اسپرم‌ها و قابلیت زنده ماندن آن‌ها بررسی می‌شود. این آزمایش اغلب به دو دلیل انجام می‌شود که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.
- آزمایش ناباروری مردان
هنگامی‌که زوجین در باردار شدن با مشکل مواجه می‌شوند انجام آزمایش اسپرم یا آنالیز منی توصیه می‌شود. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند که اگر مرد دچار ناباروری است آن را تشخیص دهد. این آزمایش همچنین به پزشک کمک می‌کند که تشخیص دهد علت ناباروری، تعداد کم اسپرم‌هاست یا عملکرد مختل اسپرم‌ها.
- آزمایش موفقیت‌آمیز بودن وازکتومی
مردانی که وازکتومی را انجام داده‌اند لازم است آزمایش اسپرم بدهند تا از این طریق مطمئن شوند که در مایع منی آن‌ها، اسپرم وجود ندارد. در عمل وازکتومی، لوله‌هایی که اسپرم را از بیضه‌ها به آلت تناسلی منتقل می‌کنند قطع و مسدود می‌شوند. این عمل برای پیشگیری دائمی از بچه‌دار شدن انجام می‌شود. پس از انجام وازکتومی، پزشکان به مردان توصیه می‌کنند که به مدت سه ماه، ماهی یک‌بار آزمایش اسپرم بدهند تا مطمئن شوند که اسپرم در مایع منی آن‌ها وجود ندارد.
نحوه آماده شدن برای آزمایش اسپرم چگونه است؟
اگر به پزشک مراجعه کرده‌اید و او به شما انجام آزمایش اسپرم را توصیه کرده است لازم است بدانید پزشک در مورد نحوه آماده شدن برای این آزمایش نیز راهنمایی‌هایی به شما ارائه می‌دهد. بااین‌حال، رعایت دستورالعمل‌هایی که در ادامه می‌آید برای انجام آزمایش اسپرم ضروری است. برای اینکه بهترین نتیجه را دریافت کنید:
- 24 تا 72 ساعت قبل از انجام آزمایش از انزال پرهیز کنید.
- دو تا پنج روز قبل از انجام آزمایش از مصرف الکل، کافئین و مواد مخدر مثل کوکائین و ماری‌جوانا اجتناب کنید.
- همانطور که پزشک از شما می‌خواهد مصرف علف چای و گیاه اکیناسه را متوقف کنید.
- همانطور که پزشک از شما می‌خواهد از مصرف داروهای هورمونی اجتناب کنید.
- پزشک را از داروهایی که مصرف می‌کنید آگاه کنید.
آزمایش اسپرم چگونه انجام می‌شود؟
برای انجام آزمایش اسپرم لازم است نمونه‌ای از منی خود را در اختیار آزمایشگاه قرار دهید تا آزمایشگاه آن را تجزیه‌وتحلیل کند. چهار روش اصلی برای جمع‌آوری نمونه مایع منی وجود دارد که این روش‌ها عبارت‌اند از:
- خودارضایی
- رابطه جنسی با کاندوم
- بیرون کشیدن آلت پیش از انزال در رابطه جنسی
- انزال مصنوعی با الکتریسیته
معمولا برای گرفتن نمونه منی تمیز، خودارضایی می‌تواند روش بهتری باشد. دو نکته برای داشتن نمونه خوب از منی اهمیت دارد. اول اینکه منی باید در فضایی با دمای بدن نگهداری شود زیرا اگر خیلی گرم یا خیلی سرد شود می‌تواند نتایج اشتباهی به دنبال داشته باشد. دوم اینکه مایع منی باید ظرف 30 تا 60 دقیقه پس از خروج از بدن به آزمایشگاه تحویل داده شود.
چه عواملی بر دقت آزمایش اسپرم تاثیر می‌گذارند؟
برخی عوامل می‌توانند بر آزمایش اسپرم تاثیر منفی داشته باشند که از میان آن‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تماس پیدا کردن مایع منی با اسپرم‌کش
- دادن آزمایش در زمان استرس یا بیماری
- خطای تکنسین آزمایشگاه
- آلوده شدن نمونه
لازم است بدانید انجام آزمایش اسپرم هیچ خطری برای شما به همراه ندارد. اگر نتیجه آنالیز منی در محدوده طبیعی نباشد و آلودگی نمونه علت آن نباشد پزشک ممکن است در مورد سایر عوامل تاثیرگذار بر نتیجه از شما سوال کند. این عوامل عبارت‌اند از:
- مصرف الکل
- مصرف کافئین
- مصرف گیاهانی مانند علف چای
- مصرف داروهایی که باعث کاهش تعداد اسپرم می‌شوند، مانند سایمتیدین
- مصرف مواد مخدر
- مصرف تنباکو
نتایج طبیعی آزمایش اسپرم چگونه است؟
زمانی که نمونه منی خود را به آزمایشگاه تحول می‌دهید نتیجه آزمایشتان بسته به آزمایشگاهی که به آن مراجعه کردید از 24 ساعت تا یک هفته بعد آماده می‌شود. پزشک برای بررسی نتیجه آزمایش اسپرم، عوامل زیادی را لازم است در نظر بگیرد. در آنالیز منی پس از وازکتومی تنها وجود یا عدم وجود اسپرم ارزیابی می‌شود اما برای بررسی مشکلات باروری، آنالیز منی بسیار جزئی‌تر است و مواردی که در ادامه می‌آید موردتوجه قرار می‌گیرد.
- شکل اسپرم
نتیجه طبیعی شکل اسپرم به این صورت است که بیش از 50 درصد از اسپرم‌ها شکل طبیعی دارند. اگر بیش از 50 درصد از اسپرم‌های یک مرد شکل غیرطبیعی داشته باشند این مسئله می‌تواند باروری او را کاهش دهد. آزمایشگاه ممکن است نابهنجاری‌هایی را در سر، قسمت میانی یا دم اسپرم تشخیص دهد. از سوی دیگر، اگر اسپرم نابالغ باشد نمی‌تواند تخمک را به‌طور موثری بارور کند.
حرکت
نتیجه طبیعی این است که بیش از 50 درصد از اسپرم‌ها یک ساعت پس از انزال به‌طور عادی حرکت کنند. حرکت اسپرم برای باروری بسیار مهم است زیرا اسپرم برای اینکه تخمک را بارور کند باید حرکت کند. در آزمایش اسپرم، حرکت اسپرم بررسی می‌شود و به آن از صفر تا چهار نمره داده می‌شود. نمره صفر به این معناست که اسپرم حرکت نمی‌کند اما نمره سه و چهار نشان‌دهنده حرکت خوب اسپرم‌ها هستند.
- pH
سطح pH باید بین 2/7 تا 8/7 باشد تا نتیجه طبیعی را نشان دهد. اگر سطح pH بالاتر از 8 باشد می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد. نتیجه کمتر از 7 نیز می‌تواند نشان‌دهنده آلوده بودن نمونه یا انسداد مجاری انزالی مرد باشد.
- حجم
برای اینکه آزمایش نتیجه طبیعی داشته باشد، حجم اسپرم باید بیشتر از 2 میلی‌لیتر باشد. حجم کم مایع منی می‌تواند نشان‌دهنده میزان کم اسپرم برای بارور کردن تخمک باشد. حجم بیش‌ازاندازه مایع منی نیز می‌تواند به معنی رقیق بودن مقدار اسپرم موجود در منی باشد.
- سیالیت
قبل از اینکه مایع منی سیال شود باید 15 تا 20 دقیقه طول بکشد. اگرچه مایع منی در ابتدا غلیظ است اما توانایی سیالیت آن برای تبدیل شدن به مایعی آبکی به‌منظور حرکت اسپرم اهمیت دارد. اگر مایع منی در 15 تا 30 دقیقه سیال نشود، می‌تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد.
- تعداد اسپرم
نتیجه طبیعی تعداد اسپرم بین 20 تا 200 میلیون است. به این عامل، تراکم اسپرم(sperm count) نیز گفته می‌شود. اگر تعداد اسپرم کم باشد باروری می‌تواند مختل شود.
- ظاهر
ظاهر منی باید سفید تا خاکستری و مات باشد. اگر مایع منی به رنگ قهوه‌ای یا قرمز باشد می‌تواند نشان‌دهنده خون در منی باشد. از سوی دیگر، رنگ زرد منی می‌تواند نشان‌دهنده زردی یا عوارض جانبی دارو باشد.
نتیجه طبیعی آزمایش اسپرم به چه معناست؟
اسپرم‌هایی که غیرطبیعی هستند در رسیدن و نفوذ کردن به تخمک دچار مشکل می‌شوند و این مسئله می‌تواند منجر به مشکلات باروری شود. نتایج غیرطبیعی آزمایش اسپرم می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات زیر باشد:
- ناباروری
- عفونت
- عدم تعادل هورمونی
- بیماری مانند دیابت
- نقص ژنتیکی که میتوان از قبل با آزمایش ژتیک اسپرم این نقص را برطرف کرد
- قرار گرفتن در معرض تشعشع
اگر جواب آزمایش اسپرم شما غیرطبیعی باشد پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را به شما توصیه کند. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
- آزمایش‌های ژنتیکی
- آزمایش هورمون
- آنالیز ادرار پس از انزال
- گرفتن نمونه از بافت بیضه‌ها
- آزمایش آنتی‌بادی‌های اسپرم
درنهایت، آزمایش اسپرم که یکی از آزمایش‌های بسیار مهم برای بررسی مشکلات باروری یا نتیجه‌بخش بودن وازکتومی است نیاز به تجزیه‌وتحلیل دقیق چند نمونه مایع منی دارد. این آزمایش می‌تواند اطلاعات مختلفی را در مورد عوامل تاثیرگذار بر باروری فراهم کند و اگر نتایج آن غیرطبیعی باشد مراجعه به متخصص ناباروری اهمیت پیدا می‌کند. بااین‌حال، لازم است بدانید که چگونه برای این آزمایش آماده شوید تا نتایج دقیق‌تری از آن به دست شما برسد.
